Omano

Omana Sultanlando
سلطانة عمان
Sultānat 'Umān
Detaloj	Detaloj
Nacia himno: Nashid as-Salaam as-Sultani
suverena ŝtato (1970–) lando sultanlando vd
Bazaj informoj
Ĉefurbo	Maskato
Oficiala(j) lingvo(j)	Araba
Uzata(j) lingvo(j)	moderna norma araba lingvo, Bathari, Shihhi Arabic, Dhofari Arabic, angla lingvo, omana araba lingvo, Kumzaria lingvo, Mehra lingvo, Hobyót, Harsusi, Luwati, Shehri
Plej ofta(j) religio(j)	(ibadia) islamo
Areo	212,457 km²
Loĝantaro	3.001.583 (2018)
Loĝdenso	12,3 loĝ./km²
Horzono	UTC 4
Interreta domajno	om
Landokodo	OM
Telefona kodo	+968
Plej alta punkto	Jebel Shams
Plej malalta punkto	Majlis al Jinn
Politiko
Politika sistemo	Absoluta monarkio
Ŝtatestro	Hajtam bin Tarik Al Sa'id
Ĉefministro	Hajtam bin Tarik Al Sa'id
Sendependiĝo disde Unuiĝinta Reĝlando	1971
Ekonomio
Valuto	Omana rialo (OMR)
Membro de Tutmonda Pridogana Organizo (2000–) Monda Organizaĵo pri Komerco (2000–) Organizaĵo por la Malpermeso de Kemiaj Armiloj (1997–) Internacia Centro por Dispozicio de Disputoj pri Investado (1995–) Multflanka Investado-Garantia Agentejo (1989–) Internacia Civildefenda Organizaĵo (1985–) Kunlabora Konsilio de Arabaj Ŝtatoj de la Golfo (1981–) Monda Organizaĵo pri Meteologio (1975–) Internacia Financa Korporacio (1973–) Internacia Disvolviĝa Asocio (1973–) Interpol (1972–) Internacia Telekomunika Unio (1972–) Unesko (1972–) Unuiĝintaj Nacioj (1971–) Universala Poŝta Unio (1971–) Internacia Banko por Rekonstruo kaj Disvolvigo (1971–) Ligo de Arabaj Ŝtatoj (1971–) Organizaĵo de Islama Kunlaboro (1970–) Grupo pri Teraj Observoj Internacia Hidrografia Organizo Monda Organizaĵo de Intelekta Propraĵo Internacia Fonduso por Agrikultura Disvolviĝo Internacia Mara Organizo Araba Monunua Fonduso Araba Fonduso por Ekonomia kaj Socia Disvolviĝo Arab Bank for Economic Development in Africa (en) Xunión Internacional de Telecomunicaciones (ast) Internacia Organizo por Migradoj UN-Traktato pri la Mara Rajto Arab Information and Communication Technologies Organization (en) Internacia Agentejo pri Renoviĝanta Energio Monda Organizaĵo pri Sano vd
v • d • r

Omano (Araba: عمان‎ transliterigo: Omman), oficiale Sultanlando Omano (arabe سلطنة عُمان‎, transliterigo: Saltanat Omman), estas araba lando en sudokcidenta Azio sur la sudorienta marbordo de la Arabia Duoninsulo. Omano havas ĉirkaŭ 4 milionojn da loĝantoj, inkluzive de 550,000 eksterlandanoj, plejparte loĝantaj en urboj, kaj preskaŭ la duono loĝas marborde^[1]. Laŭ religio 75% de la omananoj estas ibadioj. La ĉefurbo estas Masqat (Maskato).

Omano estas la unusola Ibadiisma ŝtato hodiaŭ en la mondo, kaj ĝi estas konsiderata interpaciganto kaj mediaciisto en la politiko de la islama mondo, supozeble pro ĝia "neŭtrala" el religio-islama vidpunkto (ĝi estas nek sunaisma nek ŝijaisma).

La lando estas monarkio kaj membro de la Ligo de Arabaj Ŝtatoj kaj la Golfa Koopera Konsilo kaj vivas en paco kun ĉiuj aliaj landoj en la mezoriento. UN-raporto citas Omanon kiel la lando, kiu povis plej multe plibonigi sian socian kaj ekonomian situacion dum la lastaj 40 jaroj^[2].

Dum jarcentoj, Omano estis centro por komercistoj. En 1508 Maskato, la nuna ĉefurbo, estis okupita de la portugaloj. La portugaloj postlasis multajn ŝpurojn de ilia 150-jara regado en la lando, kiel ekzemple la fortikaĵoj kaj malnovaj portugalaj domoj en Maskato kaj Muttrah. Ili gardis la kontrolon super la lando ĝis Omano estis konkerita fare de la otomanoj kaj fariĝis en 1659 parto de la Otomana Imperio. La Nederlanda Orient-hinda Kompanio (VOC) havis komercan agentejon en Maskato inter 1672 kaj 1675. En 1741 la otomanoj estis forpelitaj de Achmed Ibn Said, kiuj formis dinastion de sultanoj, de kiuj la nuna sultano ankoraŭ devenas.

Komence de la 19-a jarcento Omano elkreskis al grava potencfaktoro, kun posedaĵoj en Persujo, Baluĉio kaj Zanzibaro. Kiel grandpotenco, la lando komencis diplomatiajn rilatojn kun Britio en 1801. La britoj uzis la internajn dividojn ene de la gvida omana familio kaj iom post iom transprenis la realan aŭtoritaton. La imperio kaj la fremdaj areoj estis perditaj kun la plej lasta Zanzibaro en la jaro 1890. Omano fariĝis brita protektorato en 1891 kaj ĝin restis ĝis 1971.

En 1970, sultano Said ibn Taymour, de despota naturo, estis forpelita fare de sia filo, la aktuala sultano Kabus ibn Sa'id Al Sa'id. Kabus entreprenis la ekonomian pliboniĝon de la lando, subtenante pacon kun ĉiuj aliaj landoj de la Mezoriento. En 1980, la Sultano konsentis la ĉeeston de usona armea aerbazo sur la insulo Masirah, kiu poste estis uzita por operacioj en la Persa Golfo.

Kabus ibn Sa'id Al Sa'id (arabe قابوس بن سعيد آل سعيد Qābūs b. Saʿīd Āl Saʿīd) estis ekde la 23-a de julio 1970 ĝis sia morto en 10-an de januaro 2020 sultano de Omano. Posteulo estas lia kuzo Hajtam ibn Tarik Al Sa'id.^[3]

Omano havas superfacon de 309.500 km². Ĝi havas landlimojn kun la Unuiĝintaj Arabaj Emirolandoj (UAE) nordokcidente, Saud-Arabio okcidente kaj Jemeno sudokcidente. La marbordo de Omano estas formita per la Araba Maro sude kaj oriente kaj la Golfo de Omano nordoriente.

Kuitime varmega klimato kun malmultege da pluvado. Ĝi estas diversa kun humidaj marbordaj areoj kaj sekaj varmaj temperaturoj enlande. En la dezerto la temperaturo povas atingi ĝis 54 °C en la somero.

Omano estas absoluta monarkio. La sultano (Qābūs) proklamis ĉiujn leĝojn. La lando ne havas konstitucion, sed jes bazan leĝon, kvazaŭ antaŭkonstitucio. Ne ekzistas politikaj partioj, sed la parlamentanoj reprezentas ĉiun sian propran popolon^[4].

Omano estas subdividita en dek unu Muhafazat (speco de registaroj) ekde oktobro 2011^[5] (muhafaza, plurale : Muhafazat). Ĉi tiuj estas siavice subdividitaj en distriktoj (wilayat)^[6]. Sub la Muhafazat estas provincoj.

• Salala, 156.530 loĝantoj
• Suhar.91.000 loĝantoj
• Maskato, ĉefurbo kun 85.000 loĝantoj.
• Rustaq, 66.000 loĝantoj
• Nizwa, 63.000 loĝantoj
• Sur, 60.000 loĝantoj estas havenurbo
• Baŭŝar,
• Sib,
• Suvajk,
• Matrah,
• Ibri

La ministroj kaj la du naciaj parlamentoj enoficigitaj de la sultano havas nur konsilan funkcion. Omano ne konas politikajn partiojn kaj la kandidatoj estas elektitaj je personaj kapabloj. Virinoj havas aktivan kaj pasivan voĉdonrajton.

Omanigo signifas la anstataŭigo de gastlaboristoj fare de civitanoj de Omano sur enlandaj laborpostenoj. Omanigo devas certigi ke ĉiu civitano havu laboron kaj ke la lando dependu malpli de eksterlandaj laboristoj. Kiel ĉefa obstaklo al plua omanigo, la registaro malkovris ke eksterlandaj pint-manaĝeroj preferas kontrakti siajn samlandanojn. Sekve, unu el la celoj de la omanigo estas ankaŭ la dungado de pint-manaĝeroj el Omano. [32]

Nafto : Omana ekonomio forte dependas de la eksporto de nafto. Omano havas nafton kies rezervoj estas pli grandaj ol tiuj de la apuda Jemeno, sed pli malgrandaj ol en aliaj apudaj landoj.

Pokapa GNP: 4.820 $.

Turismo : plej multaj okcidentaj turistoj vizitas la landon inter oktobro kaj aprilo, sed vizitantoj de la regiono preferas la pluvan sezonon.

Ekzistas 130 flughavenoj en Omano, la ĉefaj troviĝas en Maskato kaj en Salala. La centra flughaveno situas en Sib proksime de la ĉefurbo Maskato. De la flughaveno en Salala foriras nur kelkaj flugoj al najbaraj landoj.

Biogeografie la lando troviĝas en la Sudaraba ekoprovinco el la afrotropika ekozono laŭ la tipologio de la Monda Natur-Fonduso (WWF). Ĝi i.a. enhavas ekoregionon kiu estas nomata ontaraj duonarbaroj de Al Hajar Al Gharbi.

Heredaĵo: Maskato, Nizva, Salalah, Musandema duoninsulo. La libro de Collin, Richard Oliver : "The man with many names" (St. Martin's Press, 1995) havas romano kun Omano en la fono. La nacia festotago estas la 18-a de Novembro.

Aŭtentike omane oni manĝas surplanke sidante sur tapiŝo. Estas kusenoj por sin apogi kaj la ŝuoj restas ĉe la pordo.

Omano tenas la plej multajn televidajn kaj radiajn kanalojn. La unua privata radio-elsendejo komencis ekfunkcii en 2007. La ricevado de satelitaj kanaloj estas permesata.

La oficiala lingvo de Omano estas la moderna normiga araba, sed kvankam ĝi estas la skriba kaj instrua lingvo, estas la omana dialekto, kiu estas parolata de araba parolantaro de Omano. Ethnologue eldonas karton kun la superrigardo de la lingvoj en Omano. Pro la alta elcentaĵo de eksterlandaj laboristoj troviĝas multaj lingvoj parolataj en Omano. En 2016 jam pli ol 71 procentoj de la loĝantaro havis aliron al interreto^[7].

• Bildoj, sonoj kaj videoj pri temo Omano en Vikimedia Komunejo
• esperante Bazaj informoj pri Omano en la vikio de UEA
• (angla) Ministerio de informado en Omano Arkivigite je 2008-12-20 per la retarkivo Wayback Machine
• (anlga) Ethnologue : Oman
• Bildoj de Omano^{[rompita ligilo]}
• (germana) Bibliografioj pri Omano