Ayahuska

Ayahuska, Banisteriopsis caapi bitkisinin dal ve yapraklarının kaynatılmasıyla elde edilen çok güçlü halüsinojen içecek. İçerdiği dimetiltriptamin (DMT) nedeniyle çoğu ülkede tıbbî zorunluluklar dışında kullanımı yasa dışıdır.^[1]

Yüksek dozlu alımında kalıcı psikotik etkilere, komalara ve hatta ölüme dek uzanan ciddi yan etkileri sahiptir. Bu bitkiyi deneyimlemek isteyen yüzlerce kişi her yıl Peru, Brezilya ve Kosta Rika gibi ülkeleri ziyaret etmektedir. İlk kez Amazon kabileleri tarafından dini seramonilerde hazırlanmaya ve kullanılmaya başlanmıştır.^[2]

Amazon bölgesinde yetişen Ayahuska çayı, şaman ayini ritüellerinin bir figürüdür. Peru Ayahuska çayı tüketimi konusunda ilk sıralarda yer alır. Bu bitki yerli topluluklar tarafından kullanılır. Ayahuska; Brezilya, Peru ve Ekvador’da yaşayan yerli halklar tarafından tüketilen bir bitkidir. Ayahuska asması ya da ruh asması olarak da bilinir. Psychotria viridis ve Banisteriopsis caapi isimli halüsinojenik etkileri ile bilinir. İçerisindeki psikoaktif maddeler beyni etkiler. Türkiye’de herhangi bir aktarda satışı yapılmamaktadır, bulundurulması, kullanılması ve satışı yasaktır.^[3]

Algı ve durum değişikliğine neden olan halüsinojenik bileşikler içeren psikoaktif bitkilerin binlerce yıldır yerli halklar tarafından ritüellerde kullanıldığı bilinmektedir. Bu bağlamda psikoaktif bir içecek olan ayahuska eski zamanlardan beri Amazon ormanlarında yaşayan çok sayıda yerli kabilenin dinî, tıbbî, sosyal ve sanatsal yaşamlarında önemli bir yere sahiptir. Ayahuskayı insanın ruhsal dünyaya ilişkin algısını açmanın bir aracı olarak gören şamanlar onu büyü, kehanet, hastalıkların teşhisi ve tedavisi, avcılık vs. gibi çok çeşitli amaçlar için kullanmışlardır. Ayahuska Amazon Ormanı’na özgü Banisteriopsis caapi ve Psychotria viridis isimli iki bitkinin karıştırılıp kaynatılmasıyla elde edilen bir özdür. Bu iki bitkinin aktif kimyasal bileşenleri arasında harmin, harmalin, tetrahidroharmin ve dimetiltriptamin (DMT) bulunur. Her iki bitki de tek başına alındığında gözle görülür bir etki oluşturmamaktadır. Bununla birlikte iki bitki saatlerce birlikte demlendiğinde bahsi geçen bileşiklerin etkileşimi sayesinde olağanüstü bir vizyoner duruma neden olmaktadır. Ayahuskanın başlıca işlevi oluşturduğu bu vizyonlar aracılığıyla diğer âlemlerle teması sağlamaktır. İçecek bu teması mümkün kılan halüsinojenik vizyonları nedeniyle Amazon grupları arasında toplu törenlerde manevî rehberlik, ruhlardan korunma, bilgi edinme ve ayrıca hastalıkları tedavi etme aracı olarak kullanılmaktadır. Yerliler bu bitkinin tesiri altında oluşan vizyonlar yoluyla önemli bilgilere erişerek kendilerine ve evrene dair hakikatleri idrak ettiklerini belirtmektedir. Bunun yanı sıra ayahuska ritüelinin kabilenin manevî ve kültürel birikimini nesilden nesile aktaran sosyal bir ağ vazifesi de yürüttüğü görülmektedir. Bütün bu unsurları ile ayahuska törenleri yüzyıllardır bu bölgedeki en önemli manevî ritüeli oluşturmaktadır. Ancak yerliler için ayahuska saygıyla ve doğru koşullar altında alınması gereken çok güçlü bir içecektir, aksi takdirde gelişigüzel kullanımı aydınlatıcı olmaktan çok tehlikeli ve çoğu zaman kafa karıştırıcı bir deneyime dönüşebilir. Kullanımı muhtemelen yağmur ormanlarının sakinleri arasında ortaya çıkmasına rağmen, ayahuskanın bugün Brezilya başta olmak üzere Güney Amerika’daki büyük şehir merkezlerinin çoğunda ve ayrıca Amerika Birleşik Devletleri, Hollanda, İspanya, İtalya ve hatta Japonya’da kullanıldığı kaydedilmektedir. Günümüzde coğrafi ve kültürel sınırlarının çok ötesine taşınmış olan ayahuska hakkında Batı’da pek çok eser kaleme alınmıştır ve konu çeşitli yönleriyle araştırılmaya devam etmektedir. Türkiye'de ise Dinler Tarihi alanında Amazon yerlilerinin kutsal kabul ettiği ayahuska ile ilgili müstakil bir araştırma bulunmamaktadır.^[4]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Wikimedia Commons'ta Ayahuska ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.