Eflak Voyvodalığı
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Eflak Voyvodalığı Principatul Valahiei Principatul Ţării Româneşti Eflak Beyliği | |||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 1310-1861 | |||||||||
 Bayrak  Arma | |||||||||
 | |||||||||
| Tür | Osmanlı İmparatorluğu himayesinde prenslik (1417-1856) | ||||||||
| Başkent | Câmpulung, Curtea de Argeş, Târgovişte, Bükreş (1698) | ||||||||
| Yaygın dil(ler) | Rumence, Ulahça | ||||||||
| Hükûmet | Monarşi | ||||||||
| Prens | |||||||||
| |||||||||
| Tarihçe | |||||||||
| |||||||||
| |||||||||
Eflak Beyliği veya Eflak Voyvodalığı (Rumence: Principatul Valahiei), 14. yüzyılın başında Karpatlar ile Tuna, Siret ve Milcov nehirleri arasındaki devletçiklerin birleşmesi sonucu Câmpulung (daha sonra Curtea de Argeș) merkezli olarak kurulan ilk bağımsız Rumen prensliğidir.[1][2][3][4]
Eflak toprakları bir bütün hâline gelmeden önce Kumanlar ve Moğollar'ın da bulunduğu bir takım göçebe topluluklar bu bölgeden akın akın geçerek ilerlemişlerdir.[5][6] 1242 yılından sonra bölge, Altın Orda (Moğol İmparatorluğu'nun en batıdaki bölümü) ile Macaristan Krallığı arasında sınır bölgesi hâline gelmiştir.[7] Oltu Nehri'nin doğusunda bulunan Büyük Eflak'taki Rumenler bu dönemde Moğollara vergi vermek zorunda kalmıştır. Küçük Eflak'takiler ise hükümdarı Macaristan kralları tarafından tayin edilen Severin Banlığı'nın baskısı altında kalmıştır.[8] Altın Orda'nın bölge üzerindeki hakimiyeti 13. yüzyılın sonlarına doğru zayıflamış, eş zamanlı olarak Macaristan Krallığı'nda da büyük bir siyasi kriz baş göstermiştir.[9] Bu olaylar sayesinde bölgedeki yeni türemiş devletler özerkliklerini güçlendirme imkânı bulmuştur.[9]
Eflak'ın kuruluşu, bir Rumen geleneğine göre Radu Negru (Kara Radu) adlı bir şahsın 1290'lı yıllarda beraberindeki kalabalık ile grupla Güney Karpatlar'ı geçerek Făgăraş'tan bölgeye gelişine rastlar.[6][10] Daha güvenilir kaynaklara göre ise Oltu ve Argeş vadilerinde oturan Rumen hükümdarlarının kendi aralarından Basarab'ı lider seçmeleriyle gerçekleşmiştir.[6] Voyvoda I. Basarab, Macaristan Krallığı ile ilişkilerini kesmiş ve kralının egemenliğini tanımamıştır.[1] I. Basarab çeşitli ülkelerin desteğini almış ve 12 Kasım 1330 tarihinde Posada mevkiinde Macar Kralı I. Károly'e karşı kazandığı askerî zafer sonucunda özerklik elde etmiştir.[1][11][12] Böylece bu tarihe kadar süren Macar üstünlüğü sona ermiştir.[13]
Rum Ortodoks Patrikhanesi'ne bağlı olan Eflak Metropolitliği, I. Basarab'ın oğlu Nicolae Alexandru (1352–1364) döneminde kurulmuştur.[14][15] Eflak'ta ilk gümüş ve bronz para ise 1365'te darbedilmiştir.[16] 1391'de ülke, Osmanlı Devleti'ne ilk kez haraç vermeyi kabul etmiştir.[17]
Tarihçe
[değiştir | kaynağı değiştir]Kuruluş
[değiştir | kaynağı değiştir]Erken Orta Çağ'ın sonları
[değiştir | kaynağı değiştir]| Romanya tarihi |
|---|
  |
Tuna'nın sol yakasındaki Ulah devletlerinin varlığının en eski kanıtlarından biri, Ermenilere ait bir coğrafya kitabındaki bir bölümüdür.[18] Kitabın söz konusu bölümü, ikinci bin yılın ilk yüzyıllarından kaldığı düşünülen bir eklentiye yer vermektedir ve bu eklenti "Sarmatların ülkesi" ile "Zagura" (Bulgaristan) civarında bulunan "Balak" isimli meçhul bir ülkeden bahsetmektedir.[19] Ulah devletleri hakkındaki bir başka kaynak da Türklere ait olan Oğuzname adlı eserdir. Bu eserin 17. yüzyıldan kalma bir metinde bulunan kopyasında Kumanların Ulahlara ve başka halklara karşı giriştiği savaşlar anlatılmaktadır.[20][21]
Bir Türk boyu olan Kumanlar, 1064–1065 yıllarının hemen sonrasında Tuna Deltası'na yaklaşmışlar, 1068'den itibaren Aral Gölü ile Aşağı Tuna arasındaki bölgenin tamamını hâkimiyetleri altında tutmuşlardır.[22] Lakin bu geniş topraklar üzerinde herhangi bir merkezî iktidar tarafından siyasi birlik kurulamamıştır.[23] Değişik Kuman boyları bağımsız hükümdarlar veya hanlar tarafından yönetilmiştir. Bu hükümdarlar; Rus prenslikleri ve Bizans İmparatorluğu gibi komşu devletlerin siyasi hayatına karışmıştır.[23] Balkan Dağları (bugün Bulgaristan sınırları içinde)'nda yaşayan Ulahlar, Bizans'a karşı saldırı hâlinde olan Kumanlar'a imparatorluk kuvvetlerinin bulunmadığı dağ yollarını göstermek suretiyle yardımcı olmuşlardır.[24] Bu dönemde bahsi geçen "Ulah" teriminin içeriğine dair tartışmalar vardır. Bazı kaynaklara göre "Ulah" veya "Moesi" terimi, hem Rumenleşen Balkan halklarını hem de Bulgarlar ile Kumanları tanımlıyor olabilir.[25] Bazı tarihçiler "Ulah" teriminin çobanlıkla geçinen toplumları tanımladığını ileri sürmüştür.[26][27]
1185 yılında Bulgarlar ile birlikte Balkan Ulahları Bizans'a karşı bir ayaklanma çıkarmışlardır[28] Ardından Kumanların ve Tuna'nın sol yakasında yaşayan Ulahların yardımıyla Balkan Dağları ile Eflak'ın güneyinde kalan Tuna Nehri arasında[28] veya Eflak bölgesini içine alacak şekilde Balkan Dağları ile Karpatlar arasında[29] İkinci Bulgar Devleti'ni kurmuşlardır. Batılı kaynaklar bu yeni devleti "Ulahya" veya "Ulahya ve Bulgarya" şeklinde adlandırmaktadır.[30] Örneğin 1204'te papa, Bulgar kilisesinin başını "tüm Bulgarya ve Ulahya'nın priması" (totius Bulgariae et Blaciae Primas) ilan ederek bu bölgenin en yetkili piskoposu mertebesine yükseltmiştir.[31] Bu devletin kuzeyini tanımlayan "Ulahya" teriminin bu şekildeki kullanımına 13. yüzyılın ortalarından sonra kaynaklarda rastlanmamaktadır.[32]
Posada Muharebesi sonrası
[değiştir | kaynağı değiştir]9-12 Kasım 1330 yılında Romanya'nın Oltea ve Severin yakınlarında 30.000 kişilik Macar ordusunu ağır hezimete uğratan Eflak Prensi I. Basarab savaşın sonucunda ülkesinin üstündeki Macar yönetimini iyice zayıflattı.
Osmanlı hâkimiyeti
[değiştir | kaynağı değiştir]Osmanlı Devleti ile Eflak arasındaki ilk temas I. Vladislav'ın Osmanlı'dan yardım istemesiyle olmuştur. Fakat iki devlet arasındaki önemli olaylar Yaşlı Mircea döneminde başlamıştır.
Nicolae Iorga'ya göre 1371'deki Çirmen Muharebesi'ne katılan Rumenler (Ulahlar) Teselya'da Yunanların egemenliği altında yaşayanlardır.[33]
15. ve 16. yüzyıl Osmanlı vakayinamelerine göre 15 Haziran 1389 tarihinde gerçekleşen I. Kosova Muharebesi'nde Eflak kuvvetleri de Osmanlı Devleti'ne karşı savaşmıştır; fakat Rumen tarihçiler buna karşı çıkmaktadır.
I. Kosova Savaşı'nda Eflak prensi Mirça Sırplara yardım etmiştir. Bunun üzerine Yıldırım Bayezid Eflak üzerine Türk kuvvetlerini göndermiştir. Mirça Yıldırım Bayezid'in şehzadeleri arasındaki savaşlara karışmış önce Musa Çelebi'ye daha sonra da Düzmece Mustafa'ya yardım etmiştir. 1417 yılında Çelebi Mehmet Eflak üzerine bir sefer düzenlemiş ve bu seferde Mirça'nın ordularını yenilgiye uğratmıştır. Bunun üzerine Eflak Prensliği Osmanlı Devleti'ne vergi ödemek zorunda kalmış böylelikle Osmanlı Devleti hakimiyetine girmiştir. Fatih Sultan Mehmet zamanındaki Eflak prensi III. Vlad Macarlar ile anlaşarak Osmanlı Devleti'ne vergilerini ödememiştir. Hamza Paşa komutasındaki iki bin kişilik bir orduyu pusuya düşürerek öldürmüştür. Niğbolu, Vidin ve Tuna kıyılarındaki şehirlere saldırıp bu şehirleri harap etmiştir. 1462 yılında Fatih Sultan Mehmet Eflak üzerine bir sefer düzenlemiştir. Kazıklı Voyvoda lakaplı III. Vlad Macaristan Krallığı'na sığınmıştır. Fatih Sultan Mehmet buraya güvenilir bir yönetici atamıştır. Fatih Sultan Mehmet'ten sonraki dönemlerde de buraya padişahın uygun gördüğü bir prens (voyvoda) atanmıştır.
Cesur Mihai dönemi
[değiştir | kaynağı değiştir]1856 yılında Paris Antlaşması ile Eflak Voyvodalığı ve Boğdan Voyvodalığı ayrıcalıklı birer beylik haline gelmiştir. 1861 yılında Eflak Beyliği Boğdan Beyliği ile birleşmiştir.[34]
Severin (Țara Severinului, Banatul Severinului), Amlaş, Făgăraş (Țara Făgărașului)
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- Özel
- ^ a b c Pop 1999, p. 45.
- ^ Georgescu 1991, p. 17.
- ^ Treptow, Popa 1996, p. 218.
- ^ Gerhard Ernst: Romanische Sprachgeschichte, S. 736
- ^ Pop 1999, p. 30.
- ^ a b c Sedlar 1994, p. 24.
- ^ Vásáry 2005, pp. 144, 148.
- ^ Vásáry 2005, p. 148.
- ^ a b Sălăgean 2006, p. 193.
- ^ Rădvan 2009, p. 48.
- ^ Klepper 2005, p. 52.
- ^ Engel 2001, p. 434.
- ^ Ebba Hagenberg-Miliu, Ebba-Christina Hagenberg-Miliu: Rumänien, S. 38
- ^ Pop 1999, p. 46.
- ^ Georgescu 1991, p. 33.
- ^ Georgescu 1991, p. 27.
- ^ Joseph von Hammer: Geschichte des Osmanischen Reiches, cilt 1, S. 187
- ^ Spinei 2009, p. 50.
- ^ Spinei 2009, pp. 50–51.
- ^ Spinei 2009, p. 81.
- ^ Curta 2006, p. 306.
- ^ Spinei 2009, pp. 114., 116–117.
- ^ a b Vásáry 2005, p. 7.
- ^ Vásáry 2005, p. 21.
- ^ Примов, Б. 1965, с. 12-53.
- ^ Петров, 1985, с. 331.
- ^ Коледаров, П., 1989, p. 33.
- ^ a b Pop 1999, p. 40.
- ^ Коледаров, Петър, 1989, с. 25, 37-38.
- ^ Vásáry 2005, pp. 29–30.
- ^ Dimitrov 2007, p. 52.
- ^ Vásáry 2005, p. 31.
- ^ Nicolae Iorga: A History of Roumania, S. 74
- ^ Niyazi Akşit-Ferruh Sanır. A'dan Z'ye Genel Bilgi Ansiklopedisi, (1981) sf.432.
- Genel
- Mihail Guboğlu (1988). "Osmanlı-Romen İlişkileri". IX. Türk Tarih Kongresi. Türk Tarih Kurumu. ss. c. 2. ISBN 9751600227.