Finlandiya Parlamentosu
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Finlandiya Parlamentosu Suomen eduskunta Finlands riksdag | |
|---|---|
 | |
| Tür | |
| Tür | |
| Tarih | |
| Kuruluş | 9 Mayıs 1906 |
| Önceki | Finlandiya Dieti |
| Başkanlık | |
Başkan | |
Birinci Başkan Yardımcısı | |
İkinci Başkan Yardımcısı | |
| Yapı | |
| Sandalye | 200 |
 | |
Siyasi gruplar | Hükûmet (109)
Muhalefet (91)
|
| Komisyonlar | 17
|
Görev süresi | Dört yıl |
| Maaş | Aylık 6,614€ 4 yıldan fazla görev yapan milletvekilleri için aylık 6,945€, 12 yıldan fazla görev yapan milletvekilleri için aylık 7,408€[2] |
| Seçimler | |
| Seçim bölgesi nispi temsil | |
Son seçim | 2 Nisan 2023 |
| Toplantı yeri | |
 | |
| Parlamento Binası, Helsinki | |
| Website | |
| Anayasa | |
| Finlandiya Anayasası | |
| Dipnotlar | |
Finlandiya Parlamentosu (Fince: Suomen eduskunta), 9 Mayıs 1906'da[3] kurulan Finlandiya'nın tek kamaralı yüksek yasama organıdır. Finlandiya Anayasası uyarınca, egemenlik halka aittir[4] ve bu güç Parlamentoya verilmiştir. Parlamento, her dört yılda bir, D'Hondt sistemi kullanılarak seçilen 200 üyeden oluşur. Bu üyelerin 199'u Finlandiya'dan 1 tanesi ise Åland'dan seçilir.
Mevzuat, Hükûmet veya Parlamento üyelerinden biri tarafından başlatılabilir. Finlandiya Parlamentosu yasaları kabul eder, devlet bütçesine karar verir, uluslararası anlaşmaları onaylar ve hükûmetin faaliyetlerini denetler. Bu özelliklerinin dışında Finlandiya Hükûmeti'nin istifasını sağlayabilir, başkanlık vetolarını geçersiz kılabilir ve anayasayı değiştirebilir. Anayasada değişiklik yapabilmek için değişikliklerin birbiri ardına iki seçim parlamentosu tarafından onaylanması, aralarında 166/200 çoğunluk ile olağanüstü hâl yasası olarak kabul edilmesi gerekiyor. Milletvekillerinin çoğu siyasi partilerin parlamento gruplarında çalışıyor. Parlamento şu anda dokuz parlamento grubundan oluşmaktadır. 1905'te Parlamentonun kurulmasından bu yana, meclis çoğunluğu tek bir parti tarafından, 1916 seçimlerinde Sosyal Demokratlar tarafından bir kez toplandı. Bu nedenle, Hükûmetin Parlamentoda çoğunluk kazanabilmesi için koalisyon hükûmetleri tercih edilmektedir. Bunlar genellikle tarihsel olarak büyük üç partiden en az ikisi tarafından oluşturulur: Sosyal Demokratlar, Merkez ve Ulusal Koalisyon. Bakanlar genellikle milletvekillerinden seçilir ancak bu konuda bir zorunluluk yoktur. Parlamento, Helsinki'nin merkezinde bulunan Parlamento Binası'nda toplanır.
İsim
[değiştir | kaynağı değiştir]Fince
[değiştir | kaynağı değiştir]Parlamentonun Fince adı eduskunta'dır. Bu kelime 1906'da tek meclisli Parlamentosu kurulduğunda Temsilciler Meclisinin[5] yakın bir anlamınıdır. Bu kelime çoğunlukla Finlandiya'nın yasama organını ifade etmek için kullanılır, ancak herhangi bir ülkedeki yasama organları için genel bir terim olarak da kullanılabilir.
İsveççe
[değiştir | kaynağı değiştir]İsveççe'de, Parlamentonun adı riksdag'dır. Bu aynı zamanda İsveç yasama meclisinin genel terimidir. Bu kelime incelendiğinde; Rike, bağımsız devlet, Dag ise konferans anlamlarına gelmektedir. Bağımsızlıktan önce, 1919 Anayasası'na kadar Parlamento, İsveççede ''lantdagen'' olarak biliniyordu.[6]
Tarihi
[değiştir | kaynağı değiştir]Bağımsızlıktan önce, 1919 Anayasa Yasası'na kadar, Parlamento İsveççe'de ''lantdagen'' olarak biliniyordu. Finlandiya'nın tek meclisli Parlamentosu 1906'da Parlamento Yasası ile kurulduğunda, Finlandiya, mutlak bir hükümdarla değil, Büyük Dük olarak hüküm süren Rus Çarının altında özerk bir büyük dükalık ve prenslikti. Evrensel oy hakkı uygulandı, bu da Finlandiya'yı evrensel oy hakkı benimseyen ikinci ülke haline getirdi.[7] Kadınlar hem oy kullanabilir hem de seçimlerde aday olabilirlerdi. Parlamento'ya ilk seçim 1907'de yapıldı. İlk Parlamentonun 19 kadın temsilcisi vardı ve bu durum o zamanlarda eşi görülmemiş bir sayıydı. Parlamentodaki kadın sayısı 1913'te 21'e ulaştı.[8]
Yeni Parlamentonun ilk yılları zorlu geçti.1908-1916 yılları arasında Finlandiya Parlamentosu'nun gücü Rus Çarı II. Nikolay tarafından nötürleştirildi. Parlamento feshedildi ve neredeyse her yıl yeni seçimler yapıldı.
Finlandiya Parlamentosu Rusya'da 1917 Şubat Devrimi'nden (İlk Devrim) sonra ilk kez gerçek siyasi gücünü kazandı. Finlandiya bağımsızlığını 6 Aralık 1917'de ilan etti ve 1918'in kış ve ilkbaharında, Beyaz Muhafız olarak bilinen Senato kuvvetlerinin sosyalist Kızıl Muhafız'ı yendiği bir iç savaş sona erdi
Savaştan sonra monarşistlerin ve cumhuriyetçilerin ülkenin hükûmet biçimi üzerine tartışmaları başladı. Monarşistler, Parlamento 1918 sonbaharında Finlandiya Kralı olarak bir Alman prensini seçtiğinde zafer kazanmış gibi görünüyordu. Bu karar hükümdarları olan diğer İskandinav ülkelerine dayanarak verildi. Bununla birlikte, seçilmiş kral 11 Kasım 1918'de Alman İmparatorluğu I. Dünya Savaşı'nda yenildikten sonra tahttan çekildi. 1919 parlamento seçimlerinde cumhuriyetçi partiler, sandalyelerin dörtte üçünü kazandı. Finlandiya parlamenter sisteme sahip bir cumhuriyet haline geldi, ancak güçlü bir devlet başkanını tercih eden monarşist partileri rahatlatmak için Finlandiya Cumhurbaşkanı'na geniş yetkiler verildi.
Sovyetler Birliği, Kış Savaşı'nda Finlandiya'ya saldırdığında, Aralık 1939 başlarında Parlamento tahliye edildi ve yasama organı geçici olarak Batı Finlandiya'da cepheden uzak bir kasaba olan Kauhajoki'ye taşındı. Parlamento, sonuncusu 12 Şubat 1940'ta [9] olmak üzere Kauhajoki'de 34 genel kurul gerçekleştirdi. Bir başka geçici yer değiştirme, Parlamentonun komşu Sibelius Akademisi'nde toplandığı 2015-2017'de Parlamento Binası'nın yenilenmesi sırasında görülmüştür.
Parlamenter sistemi kuran 1919 Anayasası, 70 yıl boyunca önemli bir değişiklik geçirmedi. Anayasa, siyasi azınlıklar için çok güçlü korumalar uyguladığı için, mevzuat ve devlet finansmanındaki değişikliklerin çoğu, üçte birinin nitelikli azınlığı tarafından engellenebilir. Bu, bazı tarafların koalisyon hükûmetlerine girememesiyle birlikte, zayıf, kısa ömürlü kabinelere yol açtı.
Finlandiya anayasasının gözden geçirilmiş 2000 taslağı, Cumhurbaşkanı'nın neredeyse tüm yerli yetkilerini ortadan kaldırarak kabinenin ve Parlamentonun konumunu güçlendirdi.
Seçimler
[değiştir | kaynağı değiştir]Parlamentonun 200 temsilcisi, orantılı temsil temelinde doğrudan oy pusulasıyla seçilir. Standart bir seçim dönemi dört yıldır. Seçimler daha önce iki gün sürebilirdi, ancak erken oylama daha popüler hale geldikçe, şimdi bir gün içinde tamamlanıyor; seçim Nisan ayının üçüncü Pazar günü gerçekleştirilir
Seçim tarihinde en az 18 yaşında olan her Finlandiya vatandaşı genel seçimlerde oy kullanma hakkına sahiptir. Normalde seçmen olarak kaydolmaya gerek yoktur ve vatandaşlar posta yoluyla davetiye alırlar. Aktif görevdeki askerî personel, yüksek adli görevliler, Cumhurbaşkanı ve vesayet altındaki kişiler gibi bazı istisnalar dışında, herhangi bir seçmen Parlamento'ya aday olabilir.
Parlamento seçimlerinde Finlandiya 13 seçim bölgesine ayrılmıştır. Her bölgeye verilen temsilci sayısı, her zaman bir temsilci seçen Åland hariç nüfusu ile orantılıdır. İl devlet daireleri, aday listelerini hazırlamak ve seçim sonuçlarını onaylamak için her seçim bölgesinde bir seçim kurulu atar. Adalet Bakanlığı, seçim yapma konusunda nihai sorumluluğa sahiptir.
Finlandiya Cumhurbaşkanı erken seçim çağrısı yapabilir. Anayasanın halihazırda kullanılmakta olan versiyonuna göre, cumhurbaşkanı bunu ancak Başbakan'ın önerisi üzerine ve Parlamento oturumdayken parlamento gruplarına danıştıktan sonra yapabilir. Anayasanın önceki versiyonlarında, Başkan bunu tek taraflı olarak yapma yetkisine sahipti.[10]
Parlamentoda yer almak yüksek bir seçim barajı yoktur. Bu, çok sayıda partinin temsil etmesiyle sonuçlanır. Örneğin 2019'da dokuz parti seçildi ve altısı en az 15 sandalye kazandı. Pek çok parti ve eşik eksikliği nedeniyle, bir partinin salt çoğunluğu kazanması neredeyse imkânsızdır. Parlamento tarihi boyunca, Sosyal Demokratların 1916 seçimlerinde 103 sandalye kazandığı zaman sadece bir parti salt çoğunluk kazanmıştır. 1917'deki bağımsızlıktan bu yana hiçbir parti çoğunluk için gerekli 101 sandalyeyi kazanmamıştır. Bunun yerine, çoğu Finlandiya hükûmeti üç veya daha fazla partinin oluşturduğu koalisyonlar olmuştur. Sosyalist ve sosyalist olmayan bloklar genellikle kendi aralarında yönetmek için yeterli yer kazanamadıkları için, çoğu ideolojik geçmişi olan partiler arasında büyük koalisyonlar olmuştur.
Her seçim bölgesi için koltuklar D'Hondt yöntemine göre atanır. Seçim bölgeleri ilk olarak 1634'ün tarihsel lääni bölümüne dayanıyordu, ancak daha sonra birkaç değişiklik yapıldı. Belirlenmiş bir seçim barajı olmamasına rağmen, birçok seçim bölgesi son on yıllarda nüfus açısından küçülmüştür ve bazıları şimdi altı temsilci seçmektedir. Bu, küçük partilerin bu bölgelerde milletvekilleri kazanmasını zorlaştırmaktadır.[11]
Parlamento grupları
[değiştir | kaynağı değiştir]
Milletvekilleri parlamento gruplarında (eduskuntaryhmä) çalışır. Parlamenter gruplar siyasi partilere karşılık gelir, ancak ara sıra muhalifler parti grubundan çıkarılabilir ve kendi gruplarını oluşturabilirler. Eylül 2019 itibarıyla biri tek kişilik grup olmak üzere dokuz grup bulunmaktadır.[12] Bir grup genellikle ortak bir pozisyonda oy birliği ile karar almaya çalışır. Bu pozisyon daha sonra parlamento oturumunda parti disiplinine göre oylamayı tanımlar. Her parlamento grubu faaliyetleri için finansman alır ve kendi personeli olabilir.
Hükûmetin oluşumu
[değiştir | kaynağı değiştir]Finlandiya Cumhurbaşkanı, yeni bir Fin Hükûmeti'nin kurulması konusunda Parlamento Başkanına ve parlamento gruplarının temsilcilerine danışır. Finlandiya Anayasasına göre, Parlamento, Cumhurbaşkanı tarafından göreve atanan Başbakanı seçer. Başbakan, pratikte ülkenin en güçlü politikacısıdır. Diğer bakanlar Başbakan'ın teklifi üzerine Cumhurbaşkanı tarafından atanır. Bireysel bakanlar Parlamento tarafından atanmasa da, güvensiz bir hareketle bireysel olarak görevden alınabilirler. Hükûmet, bir bütün olarak, Parlamentonun güvenine de sahip olmalı ve güvensiz bir hareketten istifa etmelidir. Hükûmetin toplu bakanlık sorumluluğu vardır.
Başbakan seçilmeden önce, parlamento grupları hükûmet platformu ve hükûmetin yapısı hakkında müzakere ederler. Bu müzakerelerin sonuçlarına dayanarak, Cumhurbaşkanı ve meclis gruplarına danıştıktan sonra, Cumhurbaşkanı Başbakan adayı hakkında Parlamento'ya bilgi verir. Parlamento öneriye oy verir ve başarılı olursa aday Başbakan seçilir. Finlandiya'nın esasen her zaman çok partili koalisyon hükûmetleri olmasına rağmen, süreç parti disiplini tarafından daha sorunsuz hale getirilir: koalisyon milletvekilleri çoğunluğu sağlamak için birlikte oy kullanırlar.
Komiteler
[değiştir | kaynağı değiştir]Parlamentonun 17 komitesi vardır. Komitelerin çoğunda 17 daimi üye bulunur; Büyük Komite'de 25 üye, Finans Komitesi'nde 17 üye, Denetim ve İstihbarat Gözetim Komiteleri 11 üye bulunur. Bu daimi üyelere ek olarak, komitelerin her birinde bir dizi yedek üye bulunmaktadır. Ortalama olarak her Parlamento üyesi aynı zamanda iki komitenin üyesidir.[13]
Komitelerin çoğu özel komitelerdir, Büyük Komite AB meseleleriyle ilgilenir, fakat aynı zamanda daha geniş bir görev yelpazesine sahiptir. Finlandiya'da anayasa mahkemesi olmadığından, Anayasa Hukuku Komitesi'nin rolü anayasal işleri denetlemektir. Gelecek Komitesi, gelecekteki gelişmelerle ilgili faktörleri değerlendirir ve ilgili uzmanlık alanlarının gelecekteki görünümleriyle ilgili konularda diğer komitelere açıklama yapar. En yeni komite, 2019 yılında oluşturulan İstihbarat Gözetim Komitesi'dir.
| Komiteler |
|---|
| Büyük Komite |
| Anayasa Hukuku Komitesi |
| Dış İlişkiler Komitesi |
| Finans Komitesi |
| Denetim komitesi |
| Yönetim Komitesi |
| Hukuk İşleri Komitesi |
| Ulaştırma ve Haberleşme Komitesi |
| Tarım ve Ormancılık Komitesi |
| Savunma Komitesi |
| Eğitim ve Kültür Komitesi |
| Sosyal İşler ve Sağlık Komitesi |
| Ticaret Komitesi |
| Gelecek Komitesi |
| İstihdam ve Eşitlik Komitesi |
| Çevre Komitesi |
| İstihbarat Gözetim Komitesi |
Seçim Sonuçları
[değiştir | kaynağı değiştir]2019
[değiştir | kaynağı değiştir]14 Nisan 2019 seçim sonuçları
| Parti | Aldığı Oy | % | Sandalye | +/– |
|---|---|---|---|---|
| Sosyal Demokrat Parti | 545,544 | 17.7 | 40 | +6 |
| Gerçek Finler | 538,731 | 17.5 | 39 | +1 |
| Ulusal Koalisyon Partisi | 523,446 | 17.0 | 38 | +1 |
| Merkez Parti | 423,352 | 13.8 | 31 | –18 |
| Yeşil Birliği | 353,654 | 11.5 | 20 | +5 |
| Sol İttifak | 251,254 | 8.2 | 16 | +4 |
| İsveç Halk Partisi | 139,428 | 4.5 | 9 | 0 |
| Hristiyan Demokratlar | 120,039 | 3.9 | 5 | 0 |
| Şimdi Hareketi | 69,355 | 2.3 | 1 | Yeni[a] |
| Mavi Reform | 29,959 | 1.0 | 0 | Yeni[b] |
| Korsan Parti | 18,991 | 0.6 | 0 | 0 |
| Åland Koalisyonu | 11,638 | 0.4 | 1 | 0 |
| Yedi Yıldız Hareketi | 11,403 | 0.4 | 0 | Yeni[c] |
| Vatandaş Partisi | 7,729 | 0.3 | 0 | Yeni |
| Feminist Parti | 6,669 | 0.2 | 0 | Yeni |
| Liberal Parti | 5,043 | 0.2 | 0 | Yeni |
| Komünist Parti | 4,285 | 0.1 | 0 | 0 |
| Hayvan Eşitlik Partisi | 3,356 | 0.1 | 0 | Yeni |
| Önce Fin Halkı | 2,367 | 0.1 | 0 | Yeni |
| Bağımsızlık Partisi | 2,444 | 0.1 | 0 | 0 |
| Komünist İşçi Partisi | 1,294 | 0.0 | 0 | 0 |
| Diğer partiler | 8,511 | 0.3 | 0 | – |
| Toplam | 3,078,492 | 100 | 200 | 0 |
| Kaynak: Vaalit18 Eylül 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (as of 01.11) | ||||
- ^ Ulusal Koalisyon Partisi'nden ayrıldığında iki sandalyesi vardı, birini seçimde kaybetti.
- ^ Gerçek Finler'den ayrıldığında on dokuz sandalyesi vardı, hepsini seçimde kaybetti.
- ^ Tek sandalyesini seçimde kaybetti.
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Åland Koalisyonu (1)
- ^ "Arşivlenmiş kopya". 2 Eylül 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2018.
- ^ "Eduskunnan historia". historianhavinaa.net. 9 Nisan 2004 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Ocak 2018.
- ^ Constitution of Finland (PDF). 1999. s. 1. 12 Haziran 2020 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 13 Mayıs 2020.
- ^ "Mistä tulee sana eduskunta?". eduskunta.fi (Fince). 18 Ocak 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2019.
- ^ "Riksdagens historia i korthet". eduskunta.fi (İsveççe). 8 Temmuz 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2019.
- ^ Official Report of Debates. Council of Europe. 1991. s. 113.
- ^ "A Kansas Woman Runs for Congress". The Independent. 13 Temmuz 1914. Erişim tarihi: 14 Ağustos 2012.
- ^ "Parliament to recreate Winter War evacuation". Yle Uutiset (İngilizce). 30 Kasım 2019. 30 Nisan 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 30 Nisan 2019.
- ^ PL 64 (2007). "Vaalit 2007" (Fince). yle.fi. 22 Mart 2007 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2011.
- ^ "Vaalijärjestelmän kehittäminen esillä iltakoulussa" (Fince). vn.fi. 15 Mayıs 2002. 4 Nisan 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2011.
- ^ "Eduskuntaryhmien voimasuhteet". eduskunta.fi (Fince). 14 Temmuz 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 2 Eylül 2019.
- ^ "Committees | Parliament of Finland". Web.eduskunta.fi. 24 Ekim 2011. 28 Mart 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 28 Kasım 2011.
