Geleceğe Dönüş

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Geleceğe Dönüş
Back to the Future
Filmin afişi
YönetmenRobert Zemeckis
YapımcıNeil Canton
Bob Gale
Steven Spielberg
Kathleen Kennedy
Frank Marshall
SenaristRobert Zemeckis
Bob Gale
OyuncularMichael J. Fox
Christopher Lloyd
Lea Thompson
Crispin Glover
Thomas F. Wilson
MüzikAlan Silvestri
Görüntü yönetmeniDean Cundey
KurguHarry Keramidas
Arthur Schmidt
DağıtıcıUniversal Pictures
CinsiSinema filmi
TürüBilimkurgu,komedi,macera
RenkRenkli
Yapım yılı1985
Çıkış tarih(ler)i3 Temmuz 1985
Süre116 dakika
ÜlkeABD
Dilİngilizce
Bütçe19.000.000 $
Hasılat381.109.762 $
Devam filmiGeleceğe Dönüş II

Geleceğe Dönüş (İngilizce özgün adı: Back to the Future); Robert Zemeckis'in yönetmenlik, Bob Gale'ın yardımcı senaristlik, Steven Spielberg'in yürütücü yapımcılık yaptığı, 1985 yapımı bilimkurgu, macera ve komedi türündeki filmdir. Başrollerinde Michael J. Fox'un Marty McFly, Christopher Lloyd'un Emmett Brown olarak yer aldığı filmde, Crispin Glover, Lea Thompson ve Thomas F. Wilson da yan rollerdedir. Geleceğe Dönüş'te, bir delikanlının kazara 1985 yılından 1955 yılına gitmesi konu edilir. Lisede okuyan anne ve babası ile tanışan genç, yanlışlıkla annesinin romantik ilgisini çeker. Anne ve babasının âşık olmasını engellediği için hatasını telafi edip 1985 yılına geri dönmek zorundadır.

Zemeckis ve Gale, babası okul çağındayken onunla tanıştığını düşünen Gale'ın fikrine yoğunlaşıp hikâyeyi yazmaya başladı. Birçok stüdyonun, Zemeckis'in Romancing the Stone filminin gişedeki başarısına kadar geri çevirdiği hikâyeyi, Universal Pictures ve yürütücü yapımcı Steven Spielberg kabul etti. Film ekibinin Eric Stoltz'un bu rol için uygun kişi olmadığını anlayana kadar, Marty McFly olarak filmin oyuncu kadrosunda yer alan isim Eric Stoltz'tu. Zemeckis'in Spielberg'e "Güldüreceğimizi umduğum kadar güldürdüğümüzü zannetmiyorum" demesiyle Stoltz kadrodan çıkarıldı, filmin gösterim tarihi olan 3 Temmuz 1985 tarihine kadar çekimler tekrar yapıldı.

Film gösterime girdikten sonra, 380 milyon $ hasılat ve çok iyi yorumlar alarak yılın en başarılı filmlerinden biri oldu. Hugo Ödülleri'nde En İyi Dramatik Sunum ve Saturn Ödülleri'nde En İyi Bilimkurgu Filmi ödüllerini kazandı, ayrıca Akademi Ödülleri, BAFTA ve Altın Küre adaylıkları aldı. Ronald Reagan, 1986'daki State of the Union Address'te ve 2007'deki Kütüphane Kongresi'nde filmden cümleler söyledi. Filmin başarısının ardından, 1989 ve 1990 yıllarında iki devam filmi gösterime girdi. Ayrıca animasyon serisi hazırlandı ve tema parkı açıldı.

Geleceğe Dönüş, 2007 yılında Kongre Kütüphanesi tarafından "kültürel, tarihi ve estetik olarak önemli" filmler arasında seçilmiş ve filmin ABD Ulusal Film Arşivi'nde muhafaza edilmesine karar verilmiştir.[1] Serinin yönetmeni Robert Zemeckis kendisi ölmeden yeni bir Geleceğe Dönüş filmi çekilmeyeceğini söylemiştir.[2] Serinin 2016 yılında çizgi romanı çıkacaktır.[3]

Öykü

[değiştir | kaynağı değiştir]

Doktor Emmett Brown'un evine gelen Marty McFly, gitarını dev bir hoparlöre bağlar. Gitarının teline dokunduğunda hoparlörün büyüklüğünden kaynaklanan sesten dolayı geriye zıplar. Ardından telefon çalar. Arayan Dr. Emmett Brown'dur. Marty'ye geceleyin yanına gelmesini söyler. Okula geç kaldığını fark eden Marty, kaykayına binip okula gider. Müdürden azar işitip geç kağıdı alır. Grubuyla birlikte okulun müzik seçmelerine katılır. Ancak jüri üyeleri onları, müziklerinin çok gürültülü olduğu gerekçesiyle reddeder. Çıkışta sevgilisi Jennifer ile, babasının arabası ile dolaşacaklarını söyler. Evine gider. Arabayı ödünç alan Biff Tanen, (Thomas F. Wilson) Marty'nin babası George McFly'ın (Crispin Glover) arabası ile kaza yapmıştır. Marty buna çok sinirlenir.

Zaman makinesi Delorean

Uyanıp Dr. Brown'un yanına kamera ile giden Marty, Brown'un Delorean DMC-12 model bir arabadan zaman makinesi yaptığını görür. Zamanda yolculuk yapabilmesi için plütonyum gereken araba, saatte 88 mil hıza ulaşınca geçmişe veya geleceğe gider. Brown, köpeği Einstein'i geleceğe gönderir. Araba geri gelir, Einstein de içindedir ve Einstein yolculuğa çıkmadan önce Dr. Brown'un onun boynuna taktığı saatle Dr. Brown'un kolundaki saat arasında 1 dakikalık bir fark vardır, böylece ilk zaman yolculuğu denemesi başarı ile gerçekleşmiştir. Ardından Brown'un plütonyumdan bomba yapma vaâdiyle kandırdığı Libyalı teröristler gelir, Brown'u vururlar. Marty arabaya binip oradan kaçar, fakat o sırada 88 mil hıza çıkan Marty kendini 1955 yılında bulur. İlk olarak arabayı bir reklam tabelasının arkasına saklar. Şehre ulaştığında, 1955 yılına geldiğini anlar. Bir restauranta gider. Orada babası ile karşılaşır. Biff, arkadaşları ile George'a sataşır. Marty dolaşırken George'un Lorraine'i gözetlediğini görür. George ağaçtan düşer ve ona tam araba çarpacakken, Marty onu kurtarır. Araba ona çarpar ve bayılır. Ayıldığında kendisini annesinin yanında bulur, kötü bir rüya gördüğünü söyler. Gözlerini açtığında kendisini annesinin gençliğinin yanında bulur. Annesi odadan çıkar ve Marty pantolonunu giyer. Aşağıya inip Lorraine'nin ailesi ile yemek yer. Annesi ona romantik bir ilgi gösterir. Marty bu durumdan çok utanır. Doktor Brown'ın yanına gider. Brown en başta Marty'ye inanmaz. Ancak Marty onu ikna eder. Elindeki bir fotoğrafa bakar. Bir bölümü silinmiştir. Brown ona durumu açıklar. Marty, babasını arabanın çarpmasından kurtararak, anne ve babasının tanışmasını engellemiştir. Eğer babası ve annesini birleştirmeyi başaramazsa yok olacaktır. 1985 yılına geri dönebilmesi için gereken plütonyum yerine de saat kulesine düşecek yıldırımın gücüne ihtiyaç vardır.

Marty, George ile buluşarak onun Lorraine ile tanışmasını sağlamaya çalışır. Ancak George'un belalısı Biff Tanen da Lorraine'i istiyordur. Marty, George'un Lorraine'i okuldaki dans gecesine davet etmesini söyler. Ancak George bunun mümkün olmadığını söyleyince, Marty çareyi George'u kandırmakta bulur. Plütonyumdan korunmak için tasarlanmış kıyafeti giyip George'un yanına gider. Ona Darth Vader olduğunu ve Lorraine'i partiye davet etmesi gerektiğini söyler. Çok korkan George bunu kabul etmek zorunda kalır. George, tam Lorraine'i davet edecekken Biff çıkagelir ve ona sataşmaya başlar. Marty, Biff'i onlardan uzak tutmaya çalışır. Biff'e bir yumruk atar. Biff ve arkadaşları arabalarına binip onun peşine düşerler. Marty kaykaya binip onlardan kaçar. Biff ve arkadaşları, Marty'i ellerinden kaçırdıklarında bir gübre kamyonuna çarparlar. Bu olay ile birlikte Lorraine'nin Marty'e ilgisi daha çok artmıştır. Marty yeni bir plan yapar. O Lorraine'i partiye götürecektir, ardından da zarar vermeye çalışacaktır. Bu sırada George gelip Marty'i durduracak ve Lorraine ona aşık olacaktır. Parti günü geldiğinde Marty araba ile Lorraine'ni alır. Okulun dışında Lorraine ile arabada oturan Marty'nin planı Biff yüzünden bozulur. Biff'in arkadaşları Marty'i bir arabaya kilitlerler. Biff de Lorraine'ne taciz etmeye çalışır. Plana uygun olarak arabada Marty'nin olduğunu sanan George, Biff'e Lorraine'nin yanından çekilmesini söyler. Biff, George'un kolunu kıvırır ve onunla dalga geçer. Bu sırada bir arabada kilitli kalan Marty'e, partide çalacak olan müzisyenler yardım eder. Marty hemen George'a yardım etmeye gider.

Biff'in kolunu kavradığı George, onun Lorraine'e tokat atmasına sinirlenir. Yumruğunu sıkar ve Biff'in suratına en sert yumruğunu atar. Biff oracıkta yere yığılır. Artık George'un Marty'e ihtiyacı yoktur. Marty, Biff'in arkadaşlarının kendisini aradıklarını görür. Marty'yi arabadan çıkaran müzisyenlerden birinin eli zarar görmüştür ve bu da gitar çalmasına engel olur. Bu yüzden Marty gitar çalmayı kabul eder. Partide Rock'n roll çalan Marty'nin eli yavaşça yok olmaya başlar. Çünkü sınıf arkadaşlarından biri George'u itip, yanındaki Lorraine'i almıştır. İlk önce oradan uzaklaşan George geri gelip çocuğu itip Lorraine ile dans eder. Marty de sorunun hallolduğuna sevinip Johnny B. Goode şarkısını çalar. İlk başta bu şarkı çok beğenilse de Marty'nin yapmaya başladığı garip hareketler insanların bunu garipsemesine neden olur.

Marty oradan uzaklaşıp Dr. Brown'un yanına gider. Ona bir mektup vermeye çalışır ama Brown bunu kabul etmez. Arabanın geleceğe gidebilmesi için, saat kulesine düşecek yıldırıma ihtiyaç vardır. Marty arabaya elektrik kablosuna değeceği bir çubuk takıp beklemeye başlar. Araba biraz geç çalışır, fakat saat kulesinin tepesindeki Dr. Brown bu sırada yıldırımı çekecek olan kabloyu yanlışlıkla koparır. Marty'nin sürdüğü araba tam gelecekken aşağıya iner ve sorunu çözer. Yıldırım düşer ve Marty 1985'e geri döner. Hemen Dr. Brown'ın yanına gidip ölmesine engel olmaya çalışır ancak Libyalılar, Brown'ı yine vurur. Marty koşarak Brown'ın yanına gider. Bu duruma çok üzülen Marty'nin yanındaki Brown kendine gelir. Marty'nin yazdığı mektubu okumuştur ve kurşunlardan korunmak için yelek giymiştir. Ardından Marty evine gider. Babası ünlü bir yazardır. Biff de onların hizmetçisidir. Kız kardeşinin peşinde bir sürü erkek vardır ve erkek kardeşi de saygın bir işte çalışıyordur. Marty ayrıca hayalindeki arabaya da sahip olmuştur. Marty arabasının yanındayken sevgilisi Jennifer gelir. İkisi konuşurlarken Dr. Brown gelir ve onları gelecekte büyük bir sorunun beklediğini söyleyip tekrar zamanda yolculuğa çıkarlar.

Geliştirme

[değiştir | kaynağı değiştir]

Senaryo

[değiştir | kaynağı değiştir]

Fikir, Bob Gale'in aklına Used Cars'ın gösteriminin ardından St. Louis, Missouri'deki ailesini ziyareti sırasında geldi. Onların bodrum katını karıştıran Gale, babasının lise yıllığını buldu ve onun mezuniyet sınıfının başkanı olduğunu keşfetti. Kendi sınıfındaki başkanı düşündü. Öyle biriyle arkadaşlık yapmak istemezdi.[4] Sonra Gale, babası ile aynı sınıfta okuduğu takdirde onunla arkadaş olup olamayacağını merak etti. Kaliforniya'ya dönüğü zaman, aklındaki düşünceyi Robert Zemeckis'e açıkladı.[5] Zemeckis sonradan, evlenmeden önce hiçbir oğlanla öpüşmediğini söyleyen annenin aslında okulun en aşüfte kızı olduğu fikrini düşündü.[6] İkili projeyi Columbia Pictures'e götürdüler ve 1980 yılının Eylül ayında senaryonun ilk taslaklarını yazmaya başladı.[5]

Zemeckis ve Gale, 17 yaşındaki kahramanın ailesinin de 1950'lerde 17 yaşında olduğunu düşünerek öykünün matematiğini 1955 yılına kurdu. O çağda Rock'n Roll'un doğması ve varoşun genişlemesi hikâyeye lezzet kattı.[7] Aslında Marty McFly uyanık bir korsan kasetçiydi ve zaman makinesi de buzdolabıydı ve eve dönebilmesi için de Nevada'daki bir atom bombası test alanındaki güce ihtiyacı vardı. Zemeckis, "çocukların kendilerini buzdolabına kilitleyebileceği ihtimali" ve filmin sonunun çok masraflı bulunmasından dolayı bu fikirden vazgeçti. Araba 1955 yılına gittiğinde onu gören çiftçilerin uçan daire sanmasını isteyen ikili, en uygun aracı aradı ve en sonunda tasarımını çok beğendikleri Delorean'de karar kıldı. Marty'ye arkadaş olarak Doktor Brown karakterini yaratan Zemeckis ve Gale bu dostluğu inandırıcı kılmak için filmin açılışındaki devasa amfiyi kullandı. Marty'yi annesi ile yaşadığı ödipal durumdan kurtarmak için "It's like I'm kissing my brother (Onu öptüğümde erkek kardeşimi öpmüş gibi hissettim)" repliği yazıldı. Biff Tanen'ın soyadı için, I Wanna Hold Your Hand senaryo toplantısında Zemeckis ve Gale'e saldırgan bir tutum gösteren Neff Tanen'dan esinlenildi.[6]

Geleceğe Dönüş'ün ilk senaryo taslağı Aralık 1981'de bitirildi. Columbia, filme maddi destek sağlasa da bir süre sonra projeden ayrıldı. Gale "Onlar filmin gerçekten güzel, şirin ve sıcak olduğunu düşündü. Ama yeteri kadar cinsel değildi. Dört yıl içerisinde bütün büyük film stüdyolarının filmi reddetmesi, Geleceğe Dönüş için yeni bir taslak yazılmasına sebep oldu. 1980'lerde popüler gençlik filmleri müstehcendi ve bundan dolayı senaryo, fazla hafif bulunduğu için geri çevrildi.[6] Sonunda Zemeckis ve Gale, senaryoyu Disney'e götürmeyi kararlaştırdı. Ancak onlar da anne ve oğul arasındaki ilişkiyi fazla cüretkâr buldu.

Ardından ikili Used Cars ve I Wanna Hold Your Hand filmlerinin yapımcısı Steven Spielberg ile görüşme ayarladı. Aslında Zemeckis'in planında, projeyi kabul eden bir stüdyo bulunsaydı Spielberg olmayacaktı.[5] Gale, Steve Spielberg'in şöhretinin kendilerini gölgede bırakacağından korktuklarını söyledi. Bir yönetici film ile ilgilenir gibi oldu. Ancak Spielberg'in konuyla ilgisi olmadığını öğrenince vazgeçti. Zemeckis onun yerine, gişede başarı kazanan Amazon'da Fırtına (Romancings the Stone) filmini yönetmeyi seçti. Artık tanınırlığı yükselen Zemeckis, Spielberg ile düşünmeye başladı ve projeyi Universal Pictures'e götürdü.[5]

Sidney Sheinberg, senaryo ile aldığı notları yapımcılara gönderdi. Marty'nin annesinin adı Meg yerine Lorraine olacaktı (Sheinberg'in karısının adı Lorraine Gary'di), Brown'un hayvanı da bir köpek yerine şempanze olacaktı. Geleceğe Dönüş ismindeki bir filmin para kazanamayacağı görüşündeki Sheinberg, filmin adının Spaceman from Pluto (Plüton'dan Gelen Uzaylı) olarak değiştirilmesini istedi. Filmi ismine de, bir çocuğun okuduğu çizgi romanın adının Plüton'dan Gelen Uzaylı olmasıyla ve Marty'nin George McFly'ı kandırdığı sahnede "Ben Darth Vader, Vulcan gezegeninden gelen bir yabancıyım" yerine "Ben Plüton'dan gelen bir uzaylıyım" demesi ile gönderme yapılacaktı. Ardından Spielberg "Sevgili Sid. Bugüne kadar yazılmış en esprili tebliğ mektubun için teşekkür ederim. Gülmekten öldük. Devamını bekliyoruz" yazan bir not gönderdi. Sheinberg ciddi olduğunu söyleyemeyecek kadar utandı ve bu olaydan sonra herhangi bir önerisi olmadı.

Oyuncu kadrosu

[değiştir | kaynağı değiştir]
Marty McFly rolünde Michael J. Fox (üstte) ve Eric Stoltz (altta). Aynı sahnenin farklı oyuncularla çekilmiş hali.
 
Marty McFly rolünde Michael J. Fox (üstte) ve Eric Stoltz (altta). Aynı sahnenin farklı oyuncularla çekilmiş hali.
Marty McFly rolünde Michael J. Fox (üstte) ve Eric Stoltz (altta). Aynı sahnenin farklı oyuncularla çekilmiş hali.

Michael J. Fox, Marty McFly'ı oynaması için düşünülen ilk kişiydi, ama o sıralarda Aile Bağları dizisinde oynuyordu.[8] Dizinin yapımcısı Gary David Goldberg, kendisine gelen teklifi reddetti. Çünkü, dizide Fox'un annesini oynayan Meredith Baxter hamile olduğu için izindeydi ve Fox'un karakteri çok önemliydi. Geleceğe Dönüş'ün gösterim tarihi 1985 yılnın Mayıs ayı olarak belirlenidği için; Zemeckis, Fox'un yerine başka birini bulmak için acele etti.[6] Birçok genç aktörle yapılan denemelerden sonra Zemeckis, rol için iki aday belirledi. Bunlar C. Thomas Howell ve Eric Stoltz'du. Stoltz'u öneren kişi onun Peter Bogdanovich'in Maske filmindeki performansını çok beğenen Sidney Sheinerg önerdi.[9] Zemeckis de, seçimini Soltz'tan yana kullandı.[4]

Dört haftalık yapım sürecinden sonra, Zemeckis, Stoltz'un beklenen performansı gösteremediğini fark etti ve ardından Spielberg'e danıştı. Filmi yeniden çekmek 14 milyon $'lık bütçeye 3 milyon $ daha ekleyecekse de Stoltz'un yerine başka birini bulma kararı alındı. Spielberg, Stoltz'un var gücüyle dramatik bir performans sergilediğini açıkladı. Gale, Stoltz'un karakteri oynarken, Fox'un rolün kendisi olduğunu söyledi.[6] Kendi şüpheleri de olan Stoltz, bir gün Peter Bogdanovich'i arayarak, çalışma yöntemlerini anlayamadığını söyledi. Stoltz, projeden atılınca Zemeckis ve Gale, ilk tercihlerine döndüler. Meredith Baxter izninden dönmüş ve diziye katılmıştı, bu sayede de Fox'un üzerindeki ağırlık hafiflemişti. Fox'un senaryoyu okumasına izin veren Goldberg, iki proje arasında bir çatışma yaşanacağı takdirde kendilerinin kazanacağını söyledi. Fox senaryoyu çok beğendi ve filmde rol almayı kabul etti.[6] Per Welinder ve Tony Hawk, filmdeki bazı kaykaylı sahneler için Michael J. Fox'a yardımcı oldu.[10] Christopher Lloyd'tan önce Doc Brown rolü için ilk tercih John Lightgow'du.[6] Ancal Lightgow müsait olmayınca, yapımcı Neil Canton ile The Adventures of Buckaroo Banzai filminde çalışan Lloyd rolü aldı. Lloyd aslında rolü en başta kabul etmedi ama karısının ısrarları sonuncunda metni okuduktan sonra fikrini değiştirdi. Albert Einstein ve Leopold Stokowski'den[11] ilham alan Lloyd, birçok sahnede doğaçlama oynadı.[12] Crispin Glover da George McFly rolü ile filmde yer aldı. Glover'ın performansı hakkında şaka yapan Zemeckis "George McFly'ın tavırları, elleriyle yaptığı hareketler, hepsini Crispin üretti. Yönetmen olarak görevim Crispin'i dizginlemekti, çünkü karakteri yaratacağım derken zamanın yüzde ellisinde kendini kaybediyordu" dedi.[6]

Stoltz ile Wild Life filminde karşılıklı oynayan Lea Thompson, Lorraine McFly rolü ile yapımın oyuncu kadrosunda yer aldı. Filmin 1985'teki açılış sahneleri için Thompson'a yaklaşık üç saat süren protez makyaj yapıldı.[6] Biff Tanen rolü için oyuncu kadrosunda yer alan ilk isim J. J. Cohen'di. Ancak Cohen, Stoltz'un karşısında sıska durduğu için onun yerine stand-up komedyeni Thomas F. Wilson geldi.[6] Cohen de Tanen'ın arkadaşlarından biri olarak filmde yer aldı.[10]

Eric Stoltz ile yapılan çekimler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ana çekimler 26 Kasım 1984'te başladı ve tahmini 14 milyon dolarlık bir bütçeyle 28 Şubat 1985'te sona erecek 14 haftalık bir programla başladı.[13][14] Çekimler esas olarak Universal Studios'ta ve Kaliforniya'daki mekanlarda gerçekleştirildi. Dean Cundey görüntü yönetmeni olarak görev yaptı; o ve Zemeckis, Romancing the Stone'da işbirliği yapmıştı. Editör Arthur Schmidt, Zemeckis'in Firstborn (1984) filmindeki çalışmasını gördükten sonra işe alındı; Schmidt, Harry Keramidas'ın ortak editör olarak işe alınmasını önerdi.[15] Frank Marshall aynı zamanda ikinci birim yöneticisi olarak da görev yaptı.[16]

Sıkışık program nedeniyle, kurgu çekimlerle eş zamanlı olarak gerçekleştirildi.[17] 30 Aralık 1984'te Zemeckis, Schmidt ve Keramidas ile birlikte mevcut sahneleri inceledi.[18] Zemeckis, özeleştiri yapacağı için görüntüleri inceleme konusunda isteksizdi, ancak Stoltz'un oyunculuğunun işe yaramadığına inanıyordu ve yeniden çekmek istediği birkaç sahneyi zaten listelemişti.[19] Zemeckis, görüntüleri göstermeleri için yapımcı ve senarist Gale'i ve diğer yapımcıları çağırdı; Stoltz'un bu rol için uygun olmadığı konusunda hemfikirdiler. Stoltz, rolü istedikleri ɡibi "saçma sapan" enerjiyle değil, yoğun ve ciddi bir tonla oynuyordu. Gale, Stoltz'u yanlış rolde iyi bir oyuncu olarak nitelendirdi.

Stoltz, yöntem oyunculuğunu kullandı ve çekim yapmadığı zamanlarda Marty McFly karakterini korudu ve kendi adına cevap vermeyi reddetti. Bu, Thomas F. Wilson da dahil olmak üzere bazı oyuncular ve ekiple kavgaya yol açtı. Stoltz, Wilson'ın itirazlarına rağmen taklit etmek yerine tüm gücünü Wilson'ı zorlamaya verdi. Spielberg, Zemeckis'in Stoltz'u setten kovmadan önce değiştirilmesi gerektiğini, aksi takdirde yapımın iptal edilmesi riskiyle karşı karşıya kalacağını söyledi.[20] Zemeckis ve yapımcılar, Michael J. Fox'un katılımını sağlamak için ve gereken her şeyi yapmak için Sheinberg'den izin istedi; Spielberg, Goldberg'e bir çağrı daha yaptı. 3 Ocak 1985'te Goldberg, Fox'a Geleceğe Dönüş senaryosunu kendisinden saklamasını söyledi ve yapımcılar onun filmle ilgilenip ilgilenmediğini öğrenmek istedi. Baxter diziye geri dönmüştü ve Aile Bağları dizisi öncelikli olduğu sürece Fox'a karşı daha esnek davranabilirlerdi. Fox senaryoyu okumadan Geleceğe Dönüş filminde oynamayı kabul etti. Geçiş hemen gerçekleşemedi ve çekimler, onun yerine geçeğinin farkında olmayan Stoltz'un başrolde olmasıyla devam etti.

10 Ocak 1985'te Zemeckis, Stoltz'a kovulacağını bildirdi. Zemeckis bunu "hayatımda yaşadığım en zor toplantıydı ve hepsi benim hatamdı. [Stoltz'un] kalbini kırdım" olarak tanımladı.[21] Stoltz'un makyaj sanatçısına onun komedyen olmadığını söylediği ve neden kadroya alındığını anlamadığı söyledi.[22] Yapımcılar filmin büyük bir kısmının yeniden çekileceğini ana oyuncu kadrosuna ve ekibin geri kalanına bildirdi.[23] Cundey, ekibin çoğunun Stoltz'un görevden alınmasını "iyi haber" olarak gördüğünü söyledi. Ekip üyeleri daha sonra Stoltz'un değiştirileceğine dair bariz işaretler olduğunu söyledi; set tasarımcılarına 1955 setini değiştirmemeleri söylendi ve Marty ile Doc arasındaki tartışmayı içeren bir sahne yalnızca Doc'u göstererek filme alındı. Stoltz, Marty'nin DeLorean'la 1955'e seyahati, 1985'e dönmeye hazırlanırken yaşananlar ve son sahnesi Marty'nin 1985'e dönüşü de dahil olmak üzere birçok önemli sahneyi zaten çekmişti. Çekimler programın gerisinde kaldı, 34 günlük çekim kaybı ve Stoltz'un maaşının tamamını alması da dahil olmak üzere 3,5-4,0 milyon dolarlık ek maliyet oluştu.[24] Universal Pictures'ın pazarlama ekibi, ana yıldızının yerini alan bir projenin olumsuz tanıtımını azaltmakla görevlendirildi.[25]

Michael J. Fox ile yapılan çekimler

[değiştir | kaynağı değiştir]
Geleceğe Dönüş'te göründüğü haliyle Adliye Meydanı.

Eric Stoltz'un ayrılışını takiben, Fox'un setteki ilk günü 15 Ocak 1985'ti.[26] Geleceğe Dönüş çekim yerine gitmeden önceki gün Aile Bağları (Family Ties) çekimlerine katılıyordu. Çoğu zaman ertesi sabahın erken saatlerine kadar eve dönmüyordu ve hafta sonları Family Ties canlı seyirci önünde çekildiği için program daha da ileri itiliyordu. Hafta içi çekim programı karışan Fox, sabah 10'dan akşam 6'ya kadar Aile Bağları çekimlerine, akşam 6:30'tan gece 2:30'a kadar da Geleceğe Dönüş'ün çekimlerinde yer aldı. Geceleri en fazla beş saat uyuyabildi. Her cuma sabah 10'dan, akşam 6 veya 7'ye kadar çekim yapıyordu ve hafta sonlarında da, müsait olduğu gündüzlerde dış çekimleri yapıyordu. Fox çok bitkin düştü ama "Uyanık geçen her dakika iş demekti. 22, 23 yaşlarındaydım, film ve televizyon işinde olmak hayalimdi, her iki işte de aynı anda olmayacağını bilmiyordum tabii. Paldır küldür gitti, ben de kendimi kaptırdım" dedi.[27] Yorulan Zemeckis, Geleceğe Dönüş'ü "The Film That Would not Wrap" (Hiç Bitmeyecek Film) diye andı. Her gece çekim yaptığı için "hep uykulu gezdiğini" ve "iyice kilo aldığını" belirtti.[6]

Fox'u evine bırakmakla görevlendirilen ekip şoförü çoğu zaman oyuncuyu yatağına taşımak zorunda kalıyordu. Bu, Family Ties'ın çekimlerinin bittiği Nisan ayına kadar devam etti. Gale, Fox'un gençliğinin normalden daha az uykuyla başa çıkabileceği anlamına geldiğini söyledi; Fox bunu yorucu ama çabaya değer olarak nitelendirdi. Fox, çekim programının ilerleyen safhalarında, sahneler sırasında enerjikti ancak set dışında uyanık kalmakta zorlandı. Amaçlanan diyaloğu unuttuğunda bazı satırları doğaçlama yaptı ve Family Ties setinde bir video kamera aradığını hatırladı, ancak bunun Geleceğe Dönüş'te bir destek olduğunu fark etti. Ayrıca Per Welinder ve Bob Schmelzer tarafından öğretilen gitar çalmayı ve koreografili kaykay rutinlerini taklit etmeyi de öğrenmesi gerekiyordu.

Hill Valey'de çekilecek Mahkeme Salonu sahneleri için Universal Stüdyoları'nda plato hazırlandı. Bob Gale, "hiçbir şehrin, 1950'leri yeniden yaratmak için yeniden tasarlanmaya izin vermeyeceğinden dolayı çekimlerin başka bir yerde yapılmasının imkânsız olduğunu açıkladı.[27] Doc Brown'un evinin iç çekimleri Robert R. Blacker House'ta, dış çekimleri de Gamble House'ta gerçekleşti.[28]

Çelişkili programlarını telafi etmek ve yapım maliyetlerini düşürmek için, Marty'nin yer aldığı bazı sahneler, kendi rolünü ayrı olarak çeken Fox olmadan çekildi. Sahnelerin yeniden çekilmesi, yapımcıların sorunları tespit etmelerine ve yeni fikirleri hayata geçirmelerine olanak sağladı. Ek bir sınıf seti inşa etmekten kaçınmak için, Doktor Brown'un laboratuvarındaki saat dizisindeki açılış paneli, Marty'nin gözaltından çıkmak için yangın alarmını çalıştırdığı açılış sahnesinin yerini aldı. Gale'e göre Fox, Stoltz'un yerini aldığında setteki atmosfer iyileşti. Thompson, anekdot olarak Stoltz'un karavanında tek başına öğle yemeği yerken Fox'un öğle yemeğini oyuncular ve teknik ekiple birlikte yediğini söyledi.[29]

Filmin yeniden çekilmesi programın 20 Nisan 1985'e sarkmasına neden olduğu için, gösterim tarihi Mayıs'tan Ağustos'a alındı. Ama film, test gösteriminde olumlu karşılanınca (Frank Marshall "Ben asla bir filmin ön gösteriminin bu kadar beğenildiğini görmemiştim. İzleyici heyecandan tavana zıpladı" dedi), Sheinberg gösterim tarihini 3 Temmuz'a aldı. Filmin yeni gösterim tarihi kararlaştırılınca, iki kurgucu, Arthur Schmidt ve Harry Keramidas atandı. Seslendirme ekipleri, ses miksajını 24 saatlik aralıklarla hazırladı. Ön gösterimden sonra, filmin sekiz dakikalık kısmı kesildi. Bunlar arasında, Marty'nin annesini sınavda kopya çekerken yakaladığı, Lorraine'i kurtarması gereken George'un telefon kulübesinde kilitli kaldığı sahneler de vardı. Marty'nin uzaylı kılğına girip, George'u kandırdığı sahnenin büyük kısmı da atıldı. Zemeckis, hikâyeye pek uymadığını düşündüğü Johnny B. Goode sekansı da kesilecekti. Ama ön gösterime katılan izleyiciler sahneyi çok sevdi ve bu yüzden filmde tutuldu. Industrial Light&Magic şirketi, filmin görsel efekt içeren 32 sahnesini düzenlemeden önce, Zemeckis ve Gale görsel efektler konusunda çok endişeliydi.[6]

Müzik

[değiştir | kaynağı değiştir]
Ayrıca bakınız: Geleceğe Dönüş Soundtrack Albümü
Soundtrack albümü kapağı

Alan Silvestri, Romancing the Stone filminde Zemeckis ile işbirliği yaptı. Ancak Spielberg filmin özgün müziğini beğenmedi. Zemeckis, Spielberg'i beğenmesi için, Silvestri'ye filmin küçük olmasından dolayı görkemli ve epik bir müzik hazırlamasını önerdi. Silvestri, filmin ilk gösteriminden iki hafta önce özgün müziğini kaydetmeye başladı. Ayrıca filmin tema şarkısı için en iyi seçimin Huey Lewis an the News olacağını da söyledi. İlk denemesi geri çevrilen Lewis, The Power of Love şarkısını hazırladı. Stüdyo şarkıyı sevdi ancak şarkının adının öyküyle alakası olmaması yüzünden, Universal'ın pazarlama uzmanları radyo istasyonlarına şarkının Geleceğe Dönüş filminden olduğunun belirtilmesi kuralını koydular.[6] Sonunda Back in Time parçasına, Marty'nin 1985 yılına geri döndüğü sahnede ve filmin son jeneriğinde yer verildi. Huey Lewis, okulun seçmelerine giden Marty ve grubunu geri çeviren jürilerden biri olarak cameo yaptı. Geleceğe Dönüş'ün film müzikleri albümü 1985 yılının Mayıs ayında, Music Corporation of America etiketiyle satışa çıkarıldı.[27]

Gösterim

[değiştir | kaynağı değiştir]

Pazarlama

[değiştir | kaynağı değiştir]

O doğmadan önce sıkıntıya düşen tek gençtir.
17 yaşındaki Marty McFly bu gece evine erken gitti. 30 yıl erken.
Marty McFly kendi zamanını yaşardı. Şimdi tek soru, hangi zamanda olduğu?
Marty McFly ile tanışın. O zaman engelini aştı. Anne ve babasının tanıştığı güne gitti. Ve belki de kendi doğumunu engelledi.
Marty McFly sadece zaman engelini aştı. Bunu düzeltmesi için sadece bir haftası var.

— Filmin sloganları[30], "He's the only kid ever to get into trouble before he was born."
"17 year old Marty McFly got home early last night. 30 years early"
"Marty McFly's having the time of his life. The only question is -- what time is it?"
"Meet Marty McFly. He's broken the time barrier. Busted his parents' first date. And, maybe, botched his chances of ever being born"
"Marty McFly just broke the time barrier. He's only got one week to get it fixed."

Geleceğe Dönüş, 3 Temmuz 1985 tarihinde, Kuzey Amerika'da 1,200 sinema salonunda gösterime girdi. Londra'daki özel bir sete taşınan Aile Bağları dizisi yüzünden, Fox hiçbir basın toplantısına veya tanıtıma katılamadı.[6] Ayrıca Zemeckis, Universal çalışanlarının film için hazırladığı TV reklamında "Annemin bana abayı yaktığını mı söylüyorsun?" repliğini öne çıkarmalarından hoşlanmadı. Geleceğe Dönüş, 11 hafta boyunca gişe listesinde bir numarada kaldı.[6] Film, ikinci haftasında, gösterime girdiği birinci haftasında kazandığından daha çok kazandı.[31] ABD'de 210.61 milyon$ elde eden film, ABD dışında da 170.5 milyon$ kazanarak toplamda 381.11 milyon$ kazanmış oldu.[32] Geleceğe Dönüş, 1985 yılında, açılış haftasında en çok kazanan dördüncü filmi ve yılın en çok gişe elde eden filmlerinden oldu.[33] Film, 2008 Ekim'inde ABD'de en çok gişe yapan elli sekizinci filmdi.[34]

Oyunun ZX Spectrum sürümü

Geleceğe Dönüş'ün ZX Spectrum, Commodore 64 ve Amstrad CPC konsolları için hazırlanan video oyunu, Electric Dreams Yazılım tarafından dağıtıldı. Oyunu, Nintendo Entertainment System şirketi hazırladı. Filmin yakaladığı başarının ardından iki devam filmi daha çekilince, 1990 yılında Nintendo Entertainment System şirketinin ikinci ve üçüncü filmlerden uyarlayarak hazırladığı bir video oyunu daha piyasaya sürüldü. Ancak devam oyunu, LJN, Ltd. tarafından dağıtıldı.

Başarılar ve eleştiriler

[değiştir | kaynağı değiştir]

Roger Ebert, filmin Frank Capra filmleriyle, özellikle Şahane Hayat ile, benzer temalara sahip olduğunu belirtti. Ebert "Steven Spielberg, klasik Hollywood sinemasının gerçeğini taklit ederken, yönetmen (Robert Zemeckis) de doğru projeler konusunda uzmanlaştı" diye yazdı. Filmcritic.com sitesinden Christopher Null, Geleceğe Dönüş'ü klasik bir macera filmi olarak tanımladı ve beş üstünden dört puan verdi.[35] Geleceğe Dönüş, IMDb sitesinde 10 üzerinden 8.3 puanın sahibi oldu ve "En İyi 250 Film" listesinde 103. sırada yer aldı.[36] Rotten Tomatoes sitesinde yapılan 44 eleştirinin 42'si olumlu yönde olan filmin puanı %95 oldu.[37]

Channel 4 Film, Geleceğe Dönüş'ün "1980'lerde çekilmiş en iyi aile filmi" olduğunu belirtti. Shawn Bowers "Bölüm II daha iyiydi ama ben bunu seviyorum. İlk önce çok daha eğlenceli" diye yazdı. Time Out'ta "Filmde Frank Capra'nın bütün doğası ve huyu var" diye yazıldı. Chicago Reader'den Dave Kehr "Film sizi zaman yolculuğunda tatlı bir ödipal duruma çıkarıyor" dedi. Filmi beğenmemenin imkânsız olmadığını söyleyen Nick Davis "Ama bu tekno-romantik komedi size yakın gelecek" dedi.

Geleceğe Dönüş, Akademi Ödülleri'nde En İyi Müzik Kurgusu dalında ödül kazanırken, ses tasarımcıları ve Zemeckis ile Gale (En İyi Orijinal Senaryo) de aday oldu.[38] Film, Hugo Ödülleri'nde En İyi Dramatik Sunum[39] ve Saturn Ödülleri'nde En İyi Bilimkurgu ödüllerini kazandı. Film ayrıca Michael J. Fox'un performansı ve görsel efektleri ile iki dalda daha Saturn Ödülü kazandı. Zemeckis, besteci Alan Silvestri, kostüm tasarımı, yardımcı oyuncular Lea Thompson, Crispin Glover ve Thomas F. Wilson da aynı ödüle aday oldu.[40] Geleceğe Dönüş, 39. Britanya Film Akademisi Ödülleri'nde En İyi Film, En İyi Orijinal Senaryo, En İyi Yapım Tasarımı ve En İyi Görsel Efekt dallarında aday oldu.[41] Altın Küre Ödülleri'ndeyse En İyi Film (Müzikal veya Komedi), En İyi Orijinal Şarkı ("The Power of Love" şarkısı), Müzikal veya Komedi Filmdeki En İyi Erkek Oyuncu (Michael J. Fox) ve En İyi Senaryo (Zemeckis ve Gale) dallarında aday oldu.[42]

Etkileri

[değiştir | kaynağı değiştir]

Ronald Reagan, 1986'daki State of the Union Address'te filmden bazı alıntılar yaptı.[43] Reagan filmde başkanlığı hakkında yapılan şakayı gördüğünde ("Ronald Reagan mı? Aktör mü? Ha! Başkan yardımcısı kim? Jerry Lewis mi? First Lady de Marilyn Monroe'dur kesin!") filmi izlediği salondaki makaraları düzenleyen makinisti durdurarak, sahneyi yeniden izledi.[4] George H. W. Bush filmdeki bazı konuşmaları kaynak olarak aldı.[44]

Film, Entertainment Weekly'in "En İyi 50 Lise Filmi" listesinde 28. oldu.[45] Geleceğe Dönüş, 2006'da Empire'ın düzenlediği "En İyi 201 Film" listesinde aldığı oylar ile 20. sıraya yerleşti.[46] Zemeckis ve Gale, filmin VHS'si çıkacağı zaman, Universal şirketinden, insanları Geleceğe Dönüş II ve Geleceğe Dönüş III'ün çekileceğinden haberdar etmek için, filmin sonuna "To be continued..." ("Devam edecek...") yazısının eklenmesini istedi. Filmin ilk DVD'si 2002 yılında satışa sunuldu.[11]

Dış bağlantılar

[değiştir | kaynağı değiştir]

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "National Film Registry" (İngilizce). en.wikipedia.org. 14 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 10 Aralık 2009. 
  2. ^ geleceğe dönüş 11 Temmuz 2015 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
  3. ^ Çizgi roman - Geleceğe Dönüş Çizgi Roman Serisi Geliyor[ölü/kırık bağlantı]
  4. ^ a b c Back to the Future, The Complete Trilogy - "The Making of the Trilogy, Part 1" (DVD). Universal Home Video. 2002. 
  5. ^ a b c d Michael Klastornin; Sally Hibbin (1990). Back To The Future: The Official Book Of The Complete Movie Trilogy. Londra: Hamlyn. ss. 1-10. ISBN 0-600-571041. 
  6. ^ a b c d e f g h i j k l m n o Ian Freer (Şubat 2003). "The making of Back to the Future". Empire. s. 183–187. 
  7. ^ Klastornin, Hibbin, sayfa 61-70
  8. ^ Klastornin, Hibbin, p.11-20
  9. ^ Norman Kagan (Mayıs 2003). "Back to the Future I (1985), II (1989), III (1990)". The Cinema of Robert Zemeckis. Lanham, Maryland: Rowman & Littlefield. s. 63–92. ISBN 0-87833-293-6. 
  10. ^ a b Robert Zemeckis, Bob Gale (2005). Back to the Future: The Complete Trilogy DVD commentary for part 1 [DVD]. Universal Pictures.
  11. ^ a b Robert Zemeckis and Bob Gale Q&A, Back to the Future [2002 DVD], recorded at the University of Southern California
  12. ^ Klastornin, Hibbin, p.31-40
  13. ^ Klastorin & Atamaniuk 2015, ss. 47, 61.
  14. ^ Gaines 2015, ss. 2, 32.
  15. ^ Gaines 2015, ss. 2–3, 23.
  16. ^ Gaines 2015, s. 87.
  17. ^ Gaines 2015, ss. 1–2.
  18. ^ Gaines 2015, ss. 21–22, 27.
  19. ^ Gaines 2015, ss. 21, 22.
  20. ^ Gaines 2015, ss. 28–29.
  21. ^ Gaines 2015, ss. 35–36.
  22. ^ Gaines 2015, ss. 25–26.
  23. ^ Klastorin & Atamaniuk 2015, ss. 61, 66.
  24. ^ Gaines 2015, ss. 33, 52.
  25. ^ Gaines 2015, s. 52.
  26. ^ Gaines 2015, ss. 41, 43–44.
  27. ^ a b c Michael J. Fox, Robert Zemeckis, Bob Gale, Steven Spielberg, Alan Silvestri, The Making of Back to the Future ([[televizyom özel), 1985, NBC
  28. ^ Klastornin, Hibbin, p.41-50
  29. ^ Gaines 2015, s. 47.
  30. ^ "Taglines for Back to the Future". IMDB. 11 Şubat 2014 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2009. 
  31. ^ Scott Holleran (18 Kasım 2003). "Brain Storm: An Interview with Bob Gale". Box Office Mojo. 7 Nisan 2011 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2009. 
  32. ^ "Back to the Future". Box Office Mojo. 7 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2009. 
  33. ^ "1985 Domestic Totals". Box Office Mojo. 7 Haziran 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2009. 
  34. ^ "Domestic Grosses Adjusted for Ticket Price Inflation". Box Office Mojo. 18 Aralık 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 9 Ekim 2008. 
  35. ^ "Arşivlenmiş kopya". 19 Aralık 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2009. 
  36. ^ "Arşivlenmiş kopya". 16 Ocak 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2009. 
  37. ^ "Arşivlenmiş kopya". 10 Ağustos 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Nisan 2007. 
  38. ^ "58th Academy Awards". Academy of Motion Picture Arts and Sciences. Erişim tarihi: 23 Ocak 2009. 
  39. ^ "1986 Hugo Awards". Hugo Ödülü. 19 Mayıs 2009 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2009. 
  40. ^ "Past Saturn Awards". Saturn Awards.org. 7 Şubat 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2009. 
  41. ^ "Back to the Future". BAFTA. 5 Kasım 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2009. 
  42. ^ "Back to the Future". Hollywood Foreign Press Association. 11 Ekim 2012 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 23 Ocak 2009. 
  43. ^ "President Ronald Regan's Address Before a Joint Session of Congress on the State of the Union". C-SPAN. 4 Şubat 1986. 14 Aralık 2010 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Ocak 2009. 
  44. ^ Bob Gale; Robert Zemeckis (1990). "Foreword". Back To The Future: The Official Book Of The Complete Movie Trilogy. Londra: Hamlyn. ISBN 0-600-571041. 
  45. ^ "The 50 Best High School Movies". Entertainment Weekly. 5 Eylül 2008 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 26 Kasım 2006. 
  46. ^ "201 Greatest Movies of All Time". Empire (201). Mart 2006. s. 97. 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Geleceğe_Dönüş&oldid=33953589" sayfasından alınmıştır