Hı (harf)
Vikipedi, özgür ansiklopedi
Hı (خ), Arap alfabesinin yedinci harfi. Bu harfin Yunanca benzeri Χ, χ harfidir. Ebced hesabındaki değeri 600'dür. Kamerî harflerdendir.
 | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Arap alfabesi | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
| Rakamlar | ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Yazılış
[değiştir | kaynağı değiştir]Hı harfi sağdan ve soldan bitişebilen bir harftir.
| Sonda | Ortada | Başta | Yalın | Transkript | Fonetik Karşılık |
|---|---|---|---|---|---|
| ـخ | ـخـ | خـ | خ | ḫ veya kh | x |
Mahreç - Fonetik
[değiştir | kaynağı değiştir]Hı (خ) sesi boğazın gırtlağa yakın bölümünden boğazı hırıldatmak suretiyle çıkarılan bir sestir. Kalın ve sert bir sestir. Boğazımızı temizlerken çıkardığımız ses gibidir. Bu ses çıkarılırken gırtlak hafifçe oynar ve yukarı doğru hareket eder. Osmanlıcadaki Xalı (Halı), Xala (Hala), Xoroz (Horoz) sözcüklerinin bu harfle yazılması doğru ses değerlerine örnek teşkil eder. Normal H sesinden biraz daha sert ve hırıltılıdır. Standart H sesi hiçbir engele takılmadan çıkarken, bu ses boğazın üst kısmında titreşir. İç Anadolu ve Doğu Anadolu ağızlarında sıklıkla rastlanır. Örneğin: Bakmak sözcüğü İç Anadolu ve Doğu Anadolu'da Baḥmaḥ şeklinde telaffuz edilir ancak kelimenin içindeki h harfleri gırtlaktan ve hırıltılı olarak çıkartılır. Çaxmax (Çaḥmaḥ; Çakmak), Yanmax (Yanmaḥ; Yanmak) gibi... Azericedeki X sesi bu harfe karşılık gelir. Anadolu Türkçesinin halk ağzındaki ve Azericedeki kullanımında çoğu zaman aynı kaynağa yakın olarak seslendirilen Arapça Ha (ح) harfi ile olan farkı ortadan kalkmıştır (Ⱨ, Ḩ).
