Isabelle (Fransa)
Vikipedi, özgür ansiklopedi
| Isabelle (Fransa) | |
|---|---|
 Kraliçe Isabelle | |
| İngiltere konsort kraliçesi | |
| Hüküm süresi | 25 Ocak 1308 - 25 Ocak 1327 |
| Taç giymesi | 25 Şubat 1308 |
| Doğum | y. 1295 Paris, Fransa |
| Ölüm | 22 Ağustos 1358 (62-63 yaşlarında) Hertford kalesi, İngiltere[1] |
| Defin | 27 Kasım 1358 Christ Church Greyfriars, Newgate |
| Eş(ler)i | II. Edward (e. 1308; ö. 1327) |
| Hanedan | Capet Hanedanı |
| Babası | IV. Filip |
| Annesi | Navaralı I. Joan |
| Dini | Katolik |
Fransa Kraliçesi Isabelle (y. 1295 - 22 Ağustos 1358), lakabıyla Fransa'nın Dişi Kurdu, Kral II. Edward'ın eşi olarak İngiltere Kraliçesi ve 1327'den 1330'a kadar İngiltere'nin fiili naibiydi. Fransa Kralı IV. Philippe ile Navarra Kraliçesi I. Jeanne'nin hayatta kalan en küçük çocuğu ve tek kızıydı. Kocasını devirerek yıllar boyunca oyunlarda ve edebiyatta "femme fatale" figürü haline geldi, genellikle güzel ama zalim ve manipülatif bir figür olarak tasvir edildi.
Isabelle, İngiltere'ye 12 yaşındayken, kral ile güçlü baronluk hizipleri arasındaki çatışmaların arttığı bir dönemde geldi. Yeni kocası, gözdesi Piers Gaveston'a sağladığı himayeyle ün salmıştı, ancak kraliçe bu ilk yıllarda Edward'ı destekledi, Piers ile bir çalışma ilişkisi kurdu ve Fransız monarşisiyle olan ilişkisini kendi otoritesini ve gücünü güçlendirmek için kullandı. Ancak Gaveston'un 1312'de baronların elinde ölmesinden sonra Edward yeni bir favori olan Genç Hugh Despenser'a yöneldi ve baronlardan intikam almaya çalıştı, bu da Despenser Savaşı ve İngiltere'de bir iç baskı dönemiyle sonuçlandı. Isabelle, Hugh Despenser'a tahammül edemiyordu ve 1325'e gelindiğinde Edward'la olan evliliği kırılma noktasına geldi.
Diplomatik bir görevle Fransa'ya giden Isabelle, muhtemelen Roger Mortimer ile bir ilişki yaşamaya başladı ve ikisi bu noktada Edward'ı tahttan indirmek ve Despenser ailesini devirmek için anlaştılar. Kraliçe, 1326'da küçük bir paralı asker ordusuyla İngiltere'ye döndü ve İngiltere'de hızla ilerledi. Kralın askerleri, kralı desteklemedi ve Kraliçe Isabelle, Edward'ı tahttan indirerek küçük oğlu III. Edward adına naip oldu. Bazıları Isabelle'nin daha sonra II. Edward'ın öldürülmesini ayarladığına inanmaktadır. Isabelle ve Mortimer'in rejimi, kısmen Kraliçe'nin savurgan harcamaları nedeniyle, ama aynı zamanda Kraliçe'nin İskoçya ile savaş gibi uzun süredir devam eden sorunları başarıyla ama popüler olmayan bir şekilde çözmesi nedeniyle çökmeye başladı.
1330 yılında, 18 yaşındayken, Isabelle'nin oğlu III. Edward, otoritesini zorla kabul ettirdi. Mortimer idam edildi, Isabella'nın naipliği sona erdi ve hapse atıldı, ancak kısa süre sonra serbest bırakıldı. Kalan yıllarını zengin bir saray mensubu olarak geçirdi ve ailesiyle, özellikle de kızı İskoç Kraliçesi Joan ve torunu Galler Prensi Edward ile yeniden yakınlaştı.
İlk yılları ve evliliği
[değiştir | kaynağı değiştir]
Isabelle, bilinmeyen bir tarihte Paris'te doğdu - tarihçilere ve evliliğinin nihai tarihine dayanarak, muhtemelen Nisan 1295 ile Ocak 1296 arasında doğdu. Wigmore Yıllıkları'nda 1292 doğumlu olarak tanımlanır ve Piers Langtoft da aynı fikirde olup 1299'da 7 yaşında olduğunu iddia eder. Fransız tarihçi Guillaume de Nangis ve İngiliz tarihçi Thomas Walsingham ise İsabelle'nin Ocak 1308'de evlendiğinde 12 yaşında olduğunu söyler ve doğumunu Ocak 1295 ile 1296 arasına yerleştirir. Kasım 1305'te V. Clement tarafından verilen bir papalık izni, muhtemelen sadece 10 yaşında olmasına rağmen, vekaleten derhal evlenmesine izin verdi. Kardeşi Charles 18 Haziran 1294'te doğduğundan ve Ocak 1308'deki evliliğinden önce kanonik 12 yaşına ulaşması gerektiğinden, kanıtlar Nisan 1295 ile Ocak 1296 arasında doğduğunu göstermektedir.[2] Ebeveynleri Fransa Kralı IV. Philippe ve Navarra Kraliçesi I. Jeanne idi; kardeşleri Louis, Philippe ve Charles Fransa kralı oldular.[3]
Isabella, Batı Avrupa'nın en güçlü devletini yöneten bir kraliyet ailesinde dünyaya geldi. Yakışıklılığıyla bilinen babası Kral Philippe, garip bir şekilde duygusuz bir adamdı; bir çağdaşı onu "ne bir insan ne de bir hayvan, ama bir heykel" olarak tanımladı;[4] modern tarihçiler onun "Hıristiyan krallığı için bir ün geliştirdiğini ve bedenin birkaç zayıflığını gösterdiğini" belirttiler.[5] Philippe, Fransa'da merkezi bir kraliyet gücü kurdu, Fransız otoritesini bölgede genişletmek veya sağlamlaştırmak için bir dizi çatışmaya girdi, ancak saltanatı boyunca kronik olarak para sıkıntısı çekti. Gerçekten de, servet ve toprak biriktirme konusunda neredeyse takıntılı görünüyordu ki bu, kızının da daha sonraki yaşamında suçlandığı bir şeydi.[6] Isabelle'nin annesi, Isabella henüz çok küçükken öldü; bazı çağdaşları, muhtemelen yanlış olsa da, IV. Philippe'nin onu öldürdüğünden şüphelendi.[7]
Isabelle, Paris'teki Louvre Sarayı ve Palais de la Cité'de ve çevresinde büyüdü.[8] Isabelle, hemşiresi Théophania de Saint-Pierre tarafından bakıldı, iyi bir eğitim aldı ve kitap sevgisi geliştirerek okumayı öğrendi.[8] O dönemde alışılageldiği üzere, Philippe'nin tüm çocukları siyasi çıkarlar için genç yaşta evlendirildi. Isabelle, babası tarafından İngiltere Kralı I. Edward'ın oğlu II. Edward'la evlendirilerek, Fransa ve İngiltere arasında Gaskonya'nın kıtasal mülkiyeti ve Anjou, Normandiya ve Akitanya üzerindeki hak iddiaları nedeniyle yaşanan çatışmaları çözme niyetiyle evlendirildi.[9] Papa VIII. Boniface, 1298 gibi erken bir tarihte evliliği teşvik etmişti ancak evlilik sözleşmesinin şartları üzerindeki çekişmeler nedeniyle evlilik gecikti. 1299'da İngiliz-Fransız ateşkesinin yenilenmesi, I. Edward'ın Philippe'nin kız kardeşi Margaret ile evlenmesine yol açtı ve Isabella'nın II. Edward'ın 1303'te Isabella yerine Kastilyalı bir gelin almayı düşünmesi ve hatta düğünden önce çeyizini artırması muhtemeldi. I. Edward siyasi avantaj sağlamak için nişanı birkaç kez bozmaya çalıştı ve ancak 1307'de öldükten sonra nikâh devam etti.
Kraliçelik
[değiştir | kaynağı değiştir]
Genç Isabelle, kraliçe olarak birçok zorlukla karşı karşıyaydı. Edward yakışıklıydı, ama aynı zamanda önce Piers Gaveston'a, sonra da Genç Hugh Despenser'a yakın romantik bağlar kurmuş olması da muhtemeldi. Isabelle'nin eşi Kral II. Edward, babası I. Edward'dan miras aldığı İskoçlara karşı savaşı sürdürürken, baronlarla, özellikle de kuzeni 2. Lancaster Kontu Thomas'la da anlaşmazlık içindeydi. Isabelle, saraydaki kendi destekçilerini ve Fransız ailesinin himayesini kullanarak bu zorlukları aşmak için siyasi bir yol bulmaya çalıştı. Gaveston ile başarılı bir ittifak kurdu, ancak onun baronların ellerinde ölmesinden sonra konumu giderek daha tehlikeli hale geldi. Edward, Despenser ailesiyle, özellikle de yeni gözdesi Genç Hugh Despenser ile giderek daha acımasız bir ittifak kurarak düşmanlarından intikam almaya başladı. 1326 yılına gelindiğinde, Isabella hem Edward hem de Hugh ile giderek daha fazla anlaşmazlığa düştü ve sonuçta Isabella'nın kendi güç arayışı ve İngiltere'nin işgali ile sonuçlandı.
Gaveston'un Düşüşü: 1308–1312
[değiştir | kaynağı değiştir]
Edward, Orta Çağ standartlarına göre alışılmadık bir karakterdi. Edward bir Plantagenet kralının özelliklerini taşıyordu: uzun boylu, atletik ve saltanatının başında oldukça popülerdi.[10] Bununla birlikte, o dönem için bir kralın geleneksel uğraşlarının çoğunu -keçi güreşi, avcılık ve savaş- reddetti ve bunun yerine müzik, şiir ve kırsal el sanatlarından hoşlandı.[11] Dahası, eşcinselliğin ciddi bir suç olarak görüldüğü bir dönemde Edward'ın cinselliği konusunda da soru işaretleri vardır, ancak cinsel yönelimine dair doğrudan bir kanıt yoktur. Çağdaş tarih yazıcıları onun peş peşe gelen erkek gözdeleriyle olan yakın ilişkisinden çokça bahsetmişlerdir. Bazıları Edward'ı onları "ölçüsüz" ve "benzersiz" bir şekilde sevdiği için kınarken diğerleri açıkça "yasadışı ve günahkâr bir birliktelikten" söz ediyordu.[12] Yine de Isabelle, Edward'dan dört çocuk doğurdu ve bu da bazı tarihçilerin, Isabelle'nin kimin yatağını ziyaret ettiğine dair şikayetlerine rağmen, Edward'ın erkek gözdeleriyle ilişkilerinin platonik olduğuna inanmasına yol açtı.[12]
Isabelle evlendikten sonra İngiltere'ye ilk geldiğinde kocası, Edward'a çekici gelen "pervasız ve dik başlı" bir kişiliğe sahip, "kibirli, gösterişli" bir asker olan Piers Gaveston ile birlikteydi.[13] O zamanlar on iki yaşında olan Isabelle, bu çift tarafından etkili bir şekilde dışlanmıştı. Edward düğün kutlamalarında Isabella yerine Gaveston'la oturmayı tercih ederek,[14] amcaları Évreux Kontu Louis ve Valois Kontu Charles'ı ciddi şekilde gücendirdi ve daha sonra ona ne kendi topraklarını ne de kendi evini vermeyi reddetti.[15] Edward ayrıca Gaveston'a Isabelle'nin kendi mücevherlerini vermiş, o da bunları herkesin önünde takmıştı.[16] Isabelle babasına, Gaveston'un II. Edward'ın yanındaki yerini aldığından, yetersiz para aldığından ve Edward'ın Gaveston'un yatağını kendi yatağından daha çok ziyaret ettiğinden şikayet etti. Edward'ın ona daha uygun bir şekilde bakmaya başlaması için Isabelle'nin babası IV. Philippe'nin müdahalesi gerekti.[15]
Isabelle'nin Gaveston ile ilişkisi karmaşıktı. Bir süre için ondan hoşlanmadığı herkesçe biliniyordu ve onu sürgüne göndermek için babası, papa ve kardinallerle temas halinde olduğu söyleniyordu. Lancaster'lı Thomas tarafından desteklenen Gaveston'a karşı baronluk muhalefeti arttı; ve IV. Philippe, Isabelle ve ev halkını aracı olarak kullanarak bu grubu gizlice finanse etmeye başladı.[17] Edward, Gaveston'u bir süreliğine İrlanda'ya sürgüne göndermek zorunda kaldı ve Isabelle'ye çok daha fazla saygı göstermeye, ona toprak ve himaye tahsis etmeye başladı. Buna karşılık Philippe de baronlara verdiği desteği kesti. Gaveston sonunda İrlanda'dan döndü ve 1309-11'e gelindiğinde üçü nispeten rahat bir şekilde bir arada yaşıyor gibi görünüyordu.[18] Gerçekten de Gaveston'un en önemli düşmanı Edward ve Isabelle'nin amcası Lancaster'lı Thomas, Isabelle'yi Gaveston'un müttefiki olarak görüyordu.[18][19] Isabelle sarayda kendi destekçilerini oluşturmaya başlamıştı; bunların başında Lancasterlilere karşı olan Beaumont ailesi geliyordu. Benzer şekilde Fransa kökenli olan Beaumont ailesinin en kıdemli üyesi Isabella de Beaumont, Edward'ın annesi Kastilyalı Eleanor'un yakın bir sırdaşıydı ve kardeşi Henry de Beaumont tarafından destekleniyordu.
1311'de Edward, İskoçlara karşı başarısız bir sefer düzenledi ve bu sırada kendisi ve Isabelle yakalanmaktan zor kurtuldu. Bunun üzerine baronlar ayaklanarak Gaveston'a karşı harekete geçme sözü veren ve Isabelle ile Henry de Beaumont'u saraydan kovan 1311 Nizamnamelerini imzaladılar.[20] İngiltere, 1312'de tamamen iç savaşa sürüklendi. Isabelle, amcaları Louis ve Charles'a kızgın mektuplar göndererek destek isteyen Edward'ın yanında yer aldı. Edward, Isabelle'yi Northumberland'daki Tynemouth Manastırı'nda kendi isteği dışında bırakırken, baronlarla savaşma girişiminde başarısız oldu.[21] Sefer tam bir felaketti ve Edward kaçmasına rağmen Gaveston kendini Scarborough Kalesi'nde mahsur bulmuş, baronluk düşmanları da etrafını sararak onu esir almışlardı. Guy de Beauchamp ve Lancaster'lı Thomas, Edward'a katılmak üzere güneye götürülürken Gaveston'ın idam edilmesini sağladılar.[22]
Gerilimin artması: 1312–1321
[değiştir | kaynağı değiştir]On yıl boyunca gerilim giderek tırmandı. 1312'de Isabelle, geleceğin hükümdarı III. Edward'ı doğurdu, ancak o yılın sonunda Edward'ın sarayı değişmeye başladı. Edward hâlâ büyük ölçüde Fransız kayınlarına güveniyordu, bunlardan biri de Isabelle'nin Paris'ten kendisine yardım etmesi için gönderilen amcası Louis idi. Ancak, Yaşlı Hugh Despenser artık yakın çevrenin bir parçasını oluşturuyordu ve bu da Despenser'ların Edward'ın sarayında artan öneminin başlangıcını işaret ediyordu.[23] Despenser'lar hem Lancaster'lılara hem de onların Welsh Marches'daki diğer müttefiklerine karşıydılar ve Gaveston'un ölümünün intikamını almak isteyen Edward ile kolay bir ittifak kurdular.[24]
1313'te Isabelle, daha fazla Fransız desteği sağlamak için Edward'la birlikte Paris'e gitti ve bu da Tour de Nesle olayıyla sonuçlandı. Isabella'nın çadırı yandığında yaralanmasına rağmen, yolculuk birçok şenlikle keyifli bir şekilde geçti.[25] Ziyaret sırasında kardeşleri Louis ve Charles misafirleri için hicivli bir kukla gösterisi düzenlediler ve Isabelle hem kardeşlerine hem de eşlerine yeni işlemeli çantalar hediye etti.[26] Isabelle ve Edward daha sonra İngiliz baronlarına karşı Fransız desteğinin yeni güvenceleriyle İngiltere'ye döndüler.
Kültürel tasvirleri
[değiştir | kaynağı değiştir]Edebiyat ve tiyatro
[değiştir | kaynağı değiştir]Kraliçe Isabelle, Christopher Marlowe'un II. Edward (y. 1592) adlı oyununda önemli bir rolle ortaya çıktı ve daha sonra oyunlarda, kitaplarda ve filmlerde sıklıkla güzel ama çıkarcı veya kötücül olarak tasvir edilen bir karakter olarak kullanıldı. 18. yüzyıl şairi Thomas Gray, Marlowe'un Isabelle tasvirini William Shakespeare'in Anjou'lu Margaret'i (VI. Henry'nin karısı) "Fransa'nın Dişi Kurdu" olarak tanımlamasıyla birleştirerek, Isabelle'nin "amansız dişleriyle" II. Edward'ın bağırsaklarını parçaladığı Fransız karşıtı The Bard (1757) şiirini yazdı. "Dişi Kurt" lakabı tuttu ve Bertolt Brecht bunu The Life of Edward II of England (1923) adlı eserinde yeniden kullandı.[27]
Sinema
[değiştir | kaynağı değiştir]Marlowe'un oyunundan uyarlanan Derek Jarman'ın II. Edward (1991) filminde Isabelle (Tilda Swinton tarafından canlandırıldı), Edward'a olan aşkı engellenince ona karşı gelen ve tahtını çalan bir "femme fatale" olarak tasvir edilir. Olumsuz tasvirlerin aksine, Mel Gibson'ın Cesur Yürek (1995) filmi Isabelle'yi (Sophie Marceau tarafından canlandırıldı) daha sempatik bir şekilde tasvir eder. Filmde yetişkin Isabelle, kurgusal olarak İskoç kahraman William Wallace ile romantik bir ilişki yaşarken tasvir edilir. Ancak gerçekte Wallace'ın öldüğü sırada dokuz yaşındaydı.[28] Ayrıca, Wallace'ın ölümü Edward'ın doğumundan yıllar önce olmasına rağmen, Wallace'ın yanlış bir şekilde oğlu III. Edward'ın babası olduğu öne sürülmektedir.[29]
Kaynakça
[değiştir | kaynağı değiştir]- ^ Weir 1999, p. 90.
- ^ See Weir 2006, ss. 8-9.
- ^ Warner 2016, s.8
- ^ Weir 2006, s. 11.
- ^ Jones and McKitterick, s. 394.
- ^ Weir 2006, s. 12.
- ^ Weir 2006, s. 14.
- ^ a b Weir 2006, s. 13.
- ^ Weir 2006, ss. 13-4.
- ^ Weir 2006, s. 39.
- ^ Weir 2006, s. 37.
- ^ a b Doherty, s. 37.
- ^ Doherty, s. 38.
- ^ Doherty, s. 46.
- ^ a b Doherty, s. 47.
- ^ Hilton, Lisa (2008). Queens Consort, England's Medieval Queens. Great Britain: Weidenfeld & Nichelson. s. 247. ISBN 978-0-7538-2611-9.
- ^ Doherty, ss. 47-8.
- ^ a b Doherty, s. 49.
- ^ "Öz amcası Lancaster bile onu bir düşman olarak görmeye başladı." Isabelle'nin annesi Navarre'lı Joan, Lancaster'lı Thomas'ın büyük üvey kız kardeşiydi.
- ^ Weir 2006, s. 58.
- ^ Weir 2006, s. 63.
- ^ Doherty, s. 51.
- ^ Doherty, s. 54.
- ^ Weir 2006, s. 68.
- ^ Doherty, s. 56.
- ^ Weir 2006, s. 92.
- ^ Weir 2006, s. 2.
- ^ "The lying art of historical fiction". Guardian News. 6 Ağustos 2010. 2 Nisan 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 24 Eylül 2012.
- ^ Ewan, ss. 1219-21.
