Kaligrafi

Tarih boyunca farklı dillerde çeşitli kaligrafi örnekleri

Kaligrafi (Yunanca: κάλλος, kállos - "güzellik" + γραφή, grafí - "yazı");^[1] yazı karakter ve unsurları kullanılarak geliştirilen, sıklıkla dekoratif amaçla kullanılan, bir el sanatı çeşidi. Kaligrafi sanatını icra eden sanatçıya, kaligraf denir. Bu sanat dalının çağdaş bir tanımı ise "işaretlere anlamlı, ahenkli ve hünerli bir şekilde biçim verilmesi sanatı" şeklindedir.^[2] Belirli bir yazı stili, yazı tipi, hat türü, el veya alfabe gibi tanımlanabilir.^[3][4] Hat sanatı kaligrafi sanatı ile karıştırılmaktadır. Hat, Osmanlı İmparatorluğu'ndan günümüze gelmiş olan ve Arap harfleri ile icra edilen bir kaligrafi türüdür.

Farklı coğrafyalarda, farklı şekillerde ortaya çıkmış olan kaligrafi, özellikle matbaanın keşfinden önce büyük önem arz etmiştir. Bugün grafiğin bir dalı olan tipografi'ye benzetilebilir ve sıklıkla yazı sistemlerine veya farklı hat kültürlerine göre sınıflandırılır; Hüsn-i hat (İslami kaligrafi), Şodo (Japon kaligrafisi), shūfǎ (Çin kaligrafisi), Batı kaligrafisi gibi.

Kaligrafide belli başlı kaideler vardır; harfler arasındaki mesafeyi ayarlamak, yazılan yazıya akıcı ve zarif bir ifade kazandırmak, harflerin şekilleriyle gözü rahatsız edecek ya da okunmayacak kadar oynamamak gibi. Ancak Modern kaligrafide artık kelimelerin ifade gücünün yanında kompozisyonun tesiri kullanılarak bazen harflerin okunabilirliğinin yerine geçtiği görülmektedir.^[2] Klasik kaligrafi tipografiden ve modern yazı tiplerinden farklı olsa da aynı zanaatın dallarıdır.^[5] Dijital tabelacılık yaygınlaşmadan önce muhtelif dükkân ve el arabaları için yazı yazan tabelacılar mevcuttu. Yok olmaya başlamış olan bu mesleğe sahip ustalar kaligrafi zanaatını profesyonel olarak icra ederlerdi. Modern dünyaya ayak uyduran kaligrafi sanatçıları, günümüzde dijital yazı tipleri (font), logo tasarımı, sanat eserleri ve hediyelik eşyalar üreterek sanatlarını icra etmektedirler.

Kağıt yüzeyine sürülerek kalemin kaymasını sağlayan nişasta ve yumurta akından yapılmış bir bileşim olan ahar, kaligrafide kullanılan ayrı bir unsurdur. Aharlama adı verilen bu işlem ile bir kağıdın pürüzlü yüzeyi parlatılmış, perdahlanmış olur. Aharlama işlemini, mühreleme işlemi takip eder. Tüm bu işlemler sonrasında kağıt yazılacak hale gelmiş olur. Bu şekilde hazırlanan kağıtlar üzerinde hatalı yazıları ıslak bir sünger ile silmek ve düzeltmek mümkündü. Kağıdın değerli olduğu dönemlerde, ahar aynı kağıda defalarca yazma olanağı verdiğinden özellikle yararlıydı.

Wikimedia Commons'ta Kaligrafi ile ilgili ortam dosyaları bulunmaktadır.

• Çin kaligrafisi ve galeriler 28 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. Çin Çevrimiçi Müzesi (İngilizce)
• Çin kaligrafisi sanatı 6 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Çin tarihindeki tanınmış hattatlar ve galerileri 25 Mayıs 2009^{[Tarih uyuşmuyor]} tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

Latin harfleri ile yapılan hat sanatına Batı Kaligrafisi denir.

• The Masgrimes Archive 28 Mart 2019 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Ücretsiz Amerikan Penmanship kitap koleksiyonu (İngilizce)
• The Edward Johnston Foundation13 Ağustos 2020 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. - Kaligrafi araştırma merkezi (İngilizce)

• İslam kaligrafisi (İngilizce)
• İslam kaligrafisi örnekleri 15 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Washington D.C. Kongre Kütüphanesi'nde İslam kaligrafisi 13 Ağustos 2006 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• İslam hat yazısının tarihçesi (Türkçe)

• Japonca: Shodo Journal research Institute (İngilizce)
• Moğolca: Inkway Kaligrafi (İngilizce)
• Nepali: Nepali Kaligrafi27 Ağustos 2010 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)
• Tibetçe: Tibet Kaligrafisi tarihçesi24 Temmuz 2008 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İngilizce)

• Pettenbach, Avusturya Kaligrafi ve Minyatür Grafikleri Müzesi23 Nisan 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• İskenderiye Kütüphanesi Yazmalar müzesi
• Naritasan Kaligrafi müzesi
• Ditchling Müzesi
• Klingspor Müzesi9 Aralık 2017 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Sakıp Sabancı Müzesi

• Association for the Calligraphic Arts 14 Temmuz 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• North West Calligraphers’ Association 26 Haziran 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• The Chinese Calligraphy Association
• The Washington Calligraphers Guild 30 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Calligraphy Society of Florida
• The International Association of Master Penmen, Engrossers and Teachers of Handwriting IAMPETH 27 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• L’esperluette (Fransızca)
• Centro Internazionale Arti Calligrafiche 2 Ağustos 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İtalyanca)
• Peannairi (Irish Scribes) 5 Mayıs 2009^{[Tarih uyuşmuyor]} tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• Associazione Calligrafica Italiana (ACI) 20 Şubat 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. (İtalyanca)
• Meitokai
• Calligraphy & Lettering Arts Society 9 Eylül 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.
• C.A.U.S. – Centro Arti Umoristiche e Satiriche6 Ekim 2011 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.

• C.A.U.S. – Alphabets and Calligraphy 15 Kasım 2016 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi.