Pydnai

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Pydnai
Türkçe: Pydnai
Grekçe: Πύδναι
Arka planda Patara Plajı'nın görüldüğü sit alanı
KonumPatara Plajı'nın batı ucu
BölgeMuğla, Türkiye
TürKale
Yüzölçümü4 dönüm
Sit ayrıntıları
DurumYıkılmış
Kamusal erişimEvet

Pydnai (Grekçe: Πύδναι[1]), Muğla ilinin Seydikemer ilçesi yakınlarındaki Patara kumsalının batı ucunda Eşen çayı ile Gelidonya Burnu arasında yer alan terk edilmiş bir Helenistik dönem kalesidir. Likya'nın en önemli şehri olan Ksanthos'a giden yolu korumak için inşa edilmiş olup, tatlı su kaynaklarına ve gemilerin güvenli bir şekilde yanaşabileceği bir alana yakın olması nedeniyle stratejik bir konuma sahiptir. Kale Romalılar tarafından kontrol edildiği dönemde 3. yüzyıl Stadiasmus Maris Magni'de bahsedilmiş ve Ptolemy'nin Coğrafya El Kitabı'nda yer almıştır. Bizans döneminde ise yerel Hristiyan nüfusu yağmacılara karşı korumak için kalenin savunma duvarları kullanılmıştır.

Kalıntılar, 19. yüzyılın ilk yarısında Avrupalı arkeologlar tarafından yeniden keşfedildi. Tam bir sur duvarı çevresi, 11 kule ve burçlara çıkan yedi merdiven seti bulunmaktadır. Ayrıca Bizans dönemine ait bir kilisenin kalıntıları da görülebilir. Uzun mesafeli yürüyüş rotası Likya Yolu, Pydnai'nin içinden geçmektedir.

Tarihçe[değiştir | kaynağı değiştir]

Pydnai, antik Likya kıyısında yer alan bir Helenistik dönem kalesidir.[1][2] Özlen Nehri'nin ağzının yakınlarında bulunmaktadır.[3] İlk olarak anonim bir 3. yüzyıl Roma denizcileri rehberi olan Stadiasmus Maris Magni'de ve 2. yüzyılda yazılan Ptolemy'nin Coğrafya El Kitabı eserinde Kydna olarak bahsedilmiştir.[4][5]

Kale, Likya'nın en önemli şehri olan Ksanthos'a en yakın sahili korumak için inşa edilmiştir. Dağlık bir burnun yakınında bulunan konumu, gemileri Likya kıyılarının tehlikeli derecede güçlü rüzgarlarından ve akıntılarından koruyordu. Denize dökülen yakındaki küçük akarsu, bu kıyı kesiminde pek bulunmayan değerli bir tatlı su kaynağı olarak hizmet vermiştir. Jeomorfolojik çalışmalar, Pydnai'nin aslen kıyı kenarında olduğunu ve yakındaki Bükses kalesinin de aynı şekilde konumlandığını göstermektedir. Her iki kale de bir tür kıyı savunması görevi üstlenmiştir.[6][2]

Hem kale hem de Ksanthos ile deniz arasındaki bataklık alan, şehri korumak için birlikte işlev görmekteydi. Geç Roma döneminde Ksanthos, bataklığı çevreleyen önemli bir yol ile sahile bağlanmıştı. Bu yolun varlığı, yakındaki Karadere köyünde bulunan 3. yüzyıla ait bir askeri sınır taşından anlaşılmaktadır. Yol, Pydnai yakınlarındaki demirleme alanını Ksanthos ve yakındaki Letoon'a bağlamaktaydı.[7]

Pydnai'de bir Bizans kilisesi bulunması, kalenin bir zamanlar yerel Hristiyan nüfusu korumak için kullanıldığını göstermektedir.[8]

Keşfi[değiştir | kaynağı değiştir]

Sit alanının varlığından ilk olarak 1811 yılında İrlandalı hidrograf Francis Beaufort bahsetti.[9] Beaufort'un verdiği bilgiler sayesinde, 1838, 1839, 1841 ve 1844 yıllarında Likya'ya arkeolojik keşif gezileri düzenleyen İngiliz kaşif Charles Fellows tarafından kalıntılar keşfedildi.[9][10] Fellows keşfini 1841'de yayımlanan "Likya'daki Keşiflerin Anlatımı, Küçük Asya'da İkinci Gezide Tutulan Bir Günlük" adlı eserinde sundu.[11] Metinde Fellows, yamacın "güzel inşa edilmiş bir Kiklop duvarı, kuleleri ve mazgal pencereleriyle güçlendirildiğini ve antik Yunan tahkimatının güzel bir örneğini sergilediğini" belirtti. Fellows duvarların içinde bir yazıt buldu ve çevirisini "Poseidon'a; Mausolus'un, Alabarchos'un adağı" olarak yaptı. Ayrıca sitenin bir krokisini de çizdi.[12][3]

Pydnai ayrıca 1835 yılında Anadolu'ya arkeolojik keşif gezisine liderlik eden Fransız Charles Texier tarafından da tanımlandı.[13][14]

1842 yılında İngiliz Ordusu subayı William Martin Leake, tahkimatı Pydnai olarak tanımladı. Aynı on yılda kale, kâşifler Edward Forbes ve Thomas Abel Brimage Spratt tarafından da tanımlandı.

Tiyatrodan yola çıktık ve çok düz ve bataklık bir ovadan geçerek kısa ama derin ve durgun bir akarsuya vardık. Bu akarsuyun adı Uzlan Nehri'ydi ve tıpkı Likya'nın alt kısmındaki birçok akarsu gibi, dağların eteklerinden tamamen oluşmuş olarak akıyordu. Yaklaşık üç millik bir mesafe kat ediyordu ve üzerinde bir köprü vardı. Uzlan, iki veya üç evden oluşan ve Rum denizcileri için bir buluşma noktası olan küçük bir iskeledir. Yakınlarında, sanki bir kaya noktasını güçlendirmek için yapılmış gibi bazı devasa Helenistik duvarlar bulunmaktadır. Onun ötesinde ise Fellows tarafından Cydna olarak tanımlanan ve güzelce resmedilen kale yer alır. Harika bir şekilde inşa edilmiştir ve mükemmel durumda korunmuştur. Duvarlar, aslında orijinal mimarinin bir parçası olmayan ancak görünüşe göre orta çağlarda eklenmiş olan korkuluklarla taçlandırılmıştır. Orijinal duvarda, Kiklop ve düzgün stiller karıştırılmıştır. Aralarda mazgallar yerleştirilmiştir. Bu güzel kalenin içinde bir Hristiyan kilisesinin kalıntıları bulunmaktadır.

— Edward Forbes; Thomas Abel Brimage Spratt, Travels in Lycia, Milyas, and the Cibyratis, in company with the Late E. T. Daniell (1847)

İngiliz sözlükbilimci William Smith, 1870 yılında yerleşim yerinin Cragus Dağı'nın eteklerinde bulunan Kydna olarak Ptolemy tarafından bahsedildiğini öne sürdü.[15]

Arkeoloji[değiştir | kaynağı değiştir]

19. yüzyıl Alman arkeologlarından Otto Benndorf ve George Niemann, Pyndai harabelerinin tasvirini yayınlayanlar arasındaydı. Kalede doğu tarafında bir, kuzey tarafında bir olmak üzere iki giriş olduğunu kaydettiler; kulelerin kapıları, duvar korkuluğundan erişilebilen üst katı ve mazgalları vardı. Perimetre boyunca yedi yerde duvara çıkan dar ve dik merdivenler olduğunu gözlemlediler. İç kısmı keşfetmeleri için bitki örtüsü zorluk çıkardı ve doğu köşesindeki bir kilise kalıntısı dışında yerleşim kalıntısı bulamadılar. Kilise, 4,6 m genişliğinde ölçülmüş, moloz ve harçtan yapılmış küçük, doğuya bakan bir bazilikaydı. Arkeologlar, Fellows tarafından görüldüğü söylenen yazıtları bulamadılar.[16]

Fransız arkeolog Jean-Pierre Adam, Ksanthos'taki bir kulenin Pydnai'deki taş işçiliğine benzediğini ve MÖ 3. yüzyıla tarihlendiğini, Ksanthos surlarının çoğunun da aynı döneme ait olduğunu öne sürmüştür.[17] Ancak yine başka bir Fransız arkeolog Jacques Des Courtils'e göre ise bu kalıntılar önemli farklılıklar içerir: Pydnai tek bir homojen dönemde inşa edilirken, Ksanthos'un kulesi farklı zamanlarda değişikliğe uğradığına dair kanıtlar sunuyor. Des Courtils, Ksanthos'ta hem yarım dairesel hem de yuvarlak kulelerin olduğunu, Pydnai'dekilerin ise dörtgen şeklinde olduğunu belirtti. Pydnai'nin 2. yüzyılda (Ksanthos'un yuvarlak kulesinin inşa edildiği dönemde) inşa edilmiş olabileceğini ve Ksanthos savunmasının güçlendirilmesi/yenilenmesi ve kıyıya yakın yeni bir kale inşaatı gibi önemli bir savunma programının parçası olabileceğini öne sürdü.[18]

İnşa tekniklerinden elde edilen kanıtlara dayanarak, Türk arkeolog Cevdet Bayburtluoğlu, tahkimatı MS 1. yüzyıla veya 2. yüzyılın ilk yarısına tarihlendirmektedir.[14] Pydnae'de ayrıca bir su kemeri olduğuna dair kanıtlar da mevcuttur.[19] Kalenin yazıtlarıysa Bizans dönemine aittir. [20]

Özellikleri[değiştir | kaynağı değiştir]

Pydnai'nin toplam alanı 4 dönüm büyüklüğündedir. Alçak bir tepenin yamacında, Patara Plajı'nın batı ucuna yakın konumlanmıştır. Kale benzeri yapının savunma duvarları 90cm kalınlığında ve 300 metreden daha uzundur.[21][20] 11 kule ve yedi merdivenin bazıları 10 metreden daha yüksektir. Duvarlar, hala iyi durumda olup üzerinde parapetler ve siper yolu mevcuttur. Tüm duvarlar, birbirine sıkıca oturan çokgen şekilli bloklar kullanılarak inşa edilmiştir; iç kısımda bulunan tek yapı ise küçük bir kilisedir.[20][8]

Pyndai'deki duvarlar, Likya şehirlerinin savunma duvarlarında sıklıkla kullanılan bir yöntem olan, birbirine sıkıca oturan çokgen şeklinde kesilmiş taşlardan inşa edilmiştir. Bu tür duvarları tarihlendirmek genellikle mümkün değildir, ancak Pyndai duvarlarının, benzer şekilde inşa edilmiş Ksanthos duvarları ile aynı döneme ait olduğu düşünülmektedir. Bu da, Mısır Ptolemleri'nin tüm Anadolu'nun güney kıyıları gibi Likya'yı da yönettiği bir dönem olan Ptolemaios II Philadelphus'un saltanatı (MÖ 283-246)[22] sırasında inşa edildiklerine dair geçici bir kanıya götürmektedir.[8]

Fethiye'den Antalya'ya uzanan 540 kilometrelik Likya Yolu isimli yürüyüş yolu, Pydnai'nin iki girişinden geçmektedir.[23] Bölgede, patika dışında kalan alanlar ağaçlar ve çalılarla kaplıdır.[24]

Notlar[değiştir | kaynağı değiştir]

  • ^Pydnai ayrıca Kydna, Cydna [15][25], Kydnai[4] ve Pydna[22] olarak da bilinir. ülkemizde ise kalıntılar için Gâvurağılı ismi kullanmaktadır.[9][26]
  • ^Bükses kalesi kalıntıları Karadere yakınında, köyden geçen yola 100 metre uzaklıktadır. Geriye kalan kalıntılar, büyük taşlardan inşa edilmiş 5-6 metre yüksekliğinde duvarlardan oluşmaktadır. Kazısı yapılmamış olan kale 5. yüzyıla tarihlenmektedir.[27]
  • ^1940'larda yazıt arandı ancak bulunamadı.[28]

Kaynakça[değiştir | kaynağı değiştir]

Özel[değiştir | kaynağı değiştir]

  1. ^ "About: Kydna/Pydnai, Gâvur Ağlı". Digital Atlas of the Roman Empire. Lund University. Erişim tarihi: 12 Mayıs 2023. 
  2. ^ Talbert 2000, s. 65.
  3. ^ Clow 2000, ss. 31, 26, 42 –43.
  4. ^ a b Bayburtluoğlu 2004, s. 264.
  5. ^ "Ptolemaeus, Geography (II-VI)". ToposText. 2019. s. § 5.3.5. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2023. 
  6. ^ Des Courtils 2003, s. 128.
  7. ^ Des Courtils 2003, s. 129.
  8. ^ a b c Des Courtils 2003, s. 127.
  9. ^ a b c Slatter 1994, s. 141.
  10. ^ "Fellows, Sir Charles". Oxford Ulusal Biyografi Sözlüğü (çevrimiçi bas.). Oxford University Press. doi:10.1093/ref:odnb/9268.  Birleşik Krallık Halk Kütüphanesi abonelik veya üyeliği gereklidir
  11. ^ Fellows 1841, ss. 159 –161.
  12. ^ Fellows 1841, s. 160.
  13. ^ "Early exploration". Aphrodisias Excavations Project. 2019. Erişim tarihi: 29 Mayıs 2023. 
  14. ^ a b Bayburtluoğlu 2004, s. 265.
  15. ^ a b Smith 1870, s. 681.
  16. ^ Benndorf & Niemann 1884, s. 125.
  17. ^ Des Courtils 1994, ss. 289 –290.
  18. ^ Des Courtils 1994, ss. 294 –296.
  19. ^ Farrington 1995, s. 109.
  20. ^ a b c Cook, J. M. (Ekim 1978). "An Encyclopedia of Classical Sites - Richard Stillwell: The Princeton Encyclopedia of Classical Sites. Pp. xxii + 1019; 23 pages of maps. Princeton, N.J., and Guildford, Surrey: Princeton University Press, 1976. Cloth, £86·80." The Classical Review. 28 (2): 323-324. doi:10.1017/s0009840x00228643. ISSN 0009-840X. 
  21. ^ Bean 1978, s. 63.
  22. ^ a b Farrington 1995, s. 65.
  23. ^ Clow 2000, ss. 26, 31.
  24. ^ Clow 2000, s. 43.
  25. ^ Forbes & Spratt 1847, s. 17.
  26. ^ Bean, G.E. (2022). "Pydnai (Özlen) Turkey". The Princeton Encyclopedia of Classical Sites. Erişim tarihi: 30 Mayıs 2023. 
  27. ^ Des Courtils 2003, ss. 126 –127.
  28. ^ Bean 1978, s. 64.

Genel[değiştir | kaynağı değiştir]

Konuyla ilgili yayınlar[değiştir | kaynağı değiştir]

Dış bağlantılar[değiştir | kaynağı değiştir]

"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Pydnai&oldid=33504929" sayfasından alınmıştır