Urduca

Vikipedi, özgür ansiklopedi

Urduca
Urdu (اردو), Laşkarî (لشکری)
TelaffuzUrduca: اُردُو (لشکری)
BölgeGüney Asya
EtnisiteHintler
Konuşan sayısı63.431.800  (1998)[1]
Dil ailesi
Yazı sistemiUrdu alfabesi (Arap alfabesi)
Devanagari
Resmî durumu
Resmî dil Pakistan
 Hindistan
Dil kodları
ISO 639-1ur
ISO 639-2urd
ISO 639-3urd
Glottologurdu1245  Urdu[2]
  Urduca resmi veya Hintçe ile birlikte resmi olduğu alanlar.
  Sadece Hintçe'nin resmi olduğu alanlar.

Urduca (Urduca: اردو: Urduca telaffuz: [ˈʊrduː]  ( dinle) veya Laškarī (Urduca: لشکری) veya Laškarī dili[3] [ləʃkəri:]), Hindustani dilinin Pakistan'da kullanılan standart biçimine verilen isim.[4] Pakistan'ın iki resmî dilinden biridir. Hindistan'ın bazı bölgelerinde de resmî dilidir. Hintçe ve Urdu Hindustani adlı dilin iki ayrı standart biçimi olarak kabul edilmekle beraber Urduca özellikle Pakistan ve Hindistan'ın kuzeyinde Müslümanların daha yoğun olduğu yerlerde konuşulmakta ve Hintçeye kıyasla daha fazla Farsça aktarma sözcük içermektedir.[5]

Köken

[değiştir | kaynağı değiştir]

Urdu ve Hintçe, Shaureseni olarak bilinen Hint-İran dilleri grubuna ait dilden 6. ila 13. yüzyıl arasında evrilmeye başlamıştır. Günümüzde Urduca kelimelerin %75'i, fiillerin ise %99'u kökensel olarak Sanskritçe veya Prakrit dilinden gelmektedir.[6][7] Geriye kalan kelimelerin %25'i ise büyük oranda Farsça ve daha az oranda Arapça kökenlidir.

Dile ismini veren "Urdu" kelimesi etimolojik olarak Türk dilleri ailesine üye Çağataycadan geçmiştir ve ordu veya orda kökünden gelmektedir.[8] Buna rağmen dilde Türk dilleriin etkisi en alt düzeyde olup[9] Urducanın Türkçe ile bir akrabalığı bulunmamaktır. Aynı zamanda dilde bulunan Arapça ve Türkçe kökenli sözcüklerin tamamına yakını Farsçadan geçmiştir.

Urdu kelimesi ilk olarak 1780 yılında şair Ghulam Hamadani Mushafi tarafından kullanılmıştır.[10][11] 13. ve 18. yüzyıllar aralığında Urdu diye bir kelime bulunmamış ve dile Hintçe (Hindavi ve Dehlavi ve Lahori[12]) denilmiştir.[11][11]

Dil (Hindustani) ülkede 1837 yılına kadar resmî dil olmuş Farsçanın yerine İngilizce ile beraber resmî dil yapılmıştır. Hindustani dilinin Pakistan ve Hindistan'da resmi dil ilan edilmesinde Birleşik Krallık yönetiminin büyük rolü olmuş ve Britanya bu şekilde bölgede bulunan Fars etkilerini azaltmayı hedeflemiştir.[13] Dilin Hindistan ve İslamiyet öncesi Pakistan'ın geleneksel alfabesi olan Devanagari yerine Arap harfleri ile yazılması Kuzey Hindistan'da çeşitli protesto ve isyanlara neden olmuştur. Dilin devanagari alfabesi ile yazılan ve "Hindi" (Hintçe) olarak anılan formu, Urdu'nun yerini Bihar bölgesinde 1881 yılında almıştır. Bu olaylar neticesinde Müslümanlar tarafından Urdu, Hindular tarafından ise Hintçe ayrımı başlamış, Pakistan ve Hindistan'ın birbirlerinden ayrılmaları sonucu ise ayrım daha da şiddetlenmiştir.

İki ülkede de çeşitli 'saflaştırma' denemeleri yapılmıştır. Bu Urdu dilinde Sanskritçe olan kelimelerin dilden atılmaya çalışılması ve yerlerine Farsça ve Arapça kelimelerin kullanılmaya teşvik edilmesi şeklinde baş göstermiştir.[14]

Alfabe

[değiştir | kaynağı değiştir]
Urdu alfabesi

Urdu Arap alfabesi ile yazılır ve 38 harfli özel Urdu harflerini de içeren bir alfabesi vardır.

Yerel senaryoda لشکری زبان ("Lashkari dili ") askeri kampı dil unvanı

Kaynakça

[değiştir | kaynağı değiştir]
  1. ^ "Arşivlenmiş kopya". 24 Aralık 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Ocak 2014. 
  2. ^ Hammarström, Harald; Forkel, Robert; Haspelmath, Martin, (Ed.) (2017). "Urdu". Glottolog 3.0. Jena, Germany: Max Planck Institute for the Science of Human History. 
  3. ^ "Arşivlenmiş kopya" (PDF). 12 Şubat 2019 tarihinde kaynağından arşivlendi (PDF). Erişim tarihi: 12 Şubat 2019. 
  4. ^ "NIST 2007 Language Recognition Evaluation" (PDF). Alvin F. Martin, Audrey N. Le. Speech Group, Information Access Division, Information Technology Laboratory National Institute of Standards and Technology, USA. 1 July 2016 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 March 2019. 
  5. ^ Rao, Chaitra, et al. "Orthographic characteristics speed Hindi word naming but slow Urdu naming: evidence from Hindi/Urdu biliterates." Reading and Writing 24.6 (2011): 679–695.
  6. ^ Ahmad, Aijaz (2002). Lineages of the Present: Ideology and Politics in Contemporary South Asia (İngilizce). Verso. s. 113. ISBN 9781859843581. On this there are far more reliable statistics than those on population. Farhang-e-Asafiya is by general agreement the most reliable Urdu dictionary. It twas compiled in the late nineteenth century by an Indian scholar little exposed to British or Orientalist scholarship. The lexicographer in question, Syed Ahmed Dehlavi, had no desire to sunder Urdu's relationship with Farsi, as is evident even from the title of his dictionary. He estimates that roughly 75 per cent of the total stock of 55,000 Urdu words that he compiled in his dictionary are derived from Sanskrit and Prakrit, and that the entire stock of the base words of the language, without exception, are derived from these sources. What distinguishes Urdu from a great many other Indian languauges ... is that is draws almost a quarter of its vocabulary from language communities to the west of India, such as Farsi, Turkish, and Tajik. Most of the little it takes from Arabic has not come directly but through Farsi. 
  7. ^ Dalmia, Vasudha (31 Temmuz 2017). Hindu Pasts: Women, Religion, Histories (İngilizce). SUNY Press. s. 310. ISBN 9781438468075. On the issue of vocabulary, Ahmad goes on to cite Syed Ahmad Dehlavi as he set about to compile the Farhang-e-Asafiya, an Urdu dictionary, in the late nineteenth century. Syed Ahmad 'had no desire to sunder Urdu's relationship with Farsi, as is evident from the title of his dictionary. He estimates that roughly 75 per cent of the total stock of 55.000 Urdu words that he compiled in his dictionary are derived from Sanskrit and Prakrit, and that the entire stock of the base words of the language, without exception, are from these sources' (2000: 112-13). As Ahmad points out, Syed Ahmad, as a member of Delhi's aristocratic elite, had a clear bias towards Persian and Arabic. His estimate of the percentage of Prakitic words in urdu should therefore be considered more conservative than not. The actual proportion of Prakitic words in everyday language would clearly be much higher. 
  8. ^ http://www.essortment.com/all/urdulanguage_rguo.htm 28 Nisan 2009 tarihinde Wayback Machine sitesinde arşivlendi. | The origin of Urdu language
  9. ^ InpaperMagazine. "Language: Urdu and the borrowed words". dawn.com. 2 July 2015 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 29 March 2015. 
  10. ^ Faruqi, Shamsur Rahman (2003), Sheldon Pollock (Ed.), A Long History of Urdu Literary Culture Part 1, Literary Cultures in History: Reconstructions From South Asia, University of California Press, s. 806, ISBN 0-520-22821-9, 9 Şubat 2018 tarihinde kaynağından arşivlendi, erişim tarihi: 7 Mart 2019 
  11. ^ a b c Rahman, Tariq (2001). From Hindi to Urdu: A Social and Political History (PDF). Oxford University Press. ss. 1-22. ISBN 978-0-19-906313-0. 10 October 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 October 2014. 
  12. ^ "Literary Notes: Common misconceptions about Urdu". Rauf Parekh. Dawn News. 5 Temmuz 2022 tarihinde kaynağından arşivlendi. Erişim tarihi: 4 Temmuz 2022. 
  13. ^ Rahman, Tariq (2000). "The Teaching of Urdu in British India" (PDF). The Annual of Urdu Studies. Cilt 15. s. 55. 21 October 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi. Erişim tarihi: 7 March 2019. 
  14. ^ Rahman, Tariq (2014), Pakistani English (PDF), Quaid-i-Azam University=Islamabad, s. 9, 22 October 2014 tarihinde kaynağından (PDF) arşivlendi, erişim tarihi: 18 October 2014 
"https://tr.wikipedia.org/w/index.php?title=Urduca&oldid=33731400" sayfasından alınmıştır