Diocletianus

Diocletianus

Res apud Vicidata repertae:

Nativitas: 240s; Doclea
Obitus: 3 Decembris 316; Salona
Patria: Roma antiqua
Nomen nativum: Gaius Valerius Diocles

Familia

Coniunx: Prisca
Proles: Galeria Valeria

Memoria

Sepultura: Cathedral of Saint Domnius

Diocletianus, plene Gaius Aurelius Valerius Diocletianus, natus nomine Diocles die 22 Decembris, fortasse anni 245 Salonae seu Docleae^[1][2] in Dalmatia; mortuus anno 313 in palatio suo apud Salonam. Imperator Romanus fuit ab 20 Novembris 284 usque ad 1 Maii 305.

Pater erat scriba apud villam Anullini. Matris nomen Dioclea fuit. Ipse libertus senatoris Anullini erat^[3]. Diocles, vir summi ingenii ac rei militari peritissimus - certaverat inter alia in Moesia imperatoribus Aureliano et Probo^[4] - anno 283 consul I suffectus electus est, anno 284 dux Protectorum domesticorum Numeriani imperatoris factus est.

Uxorem duxit Priscam et ex ea filiam habuit Galeriam Valeriam, quae postea Galerio imperatori nupsit.^[5]

Post mortem dubium imperatoris Numeriani Diocles Lucium Flavium Aprum praefectum praetorio, quem Carini necis accusaverat, necavit 20 Novembris 284 apud Nicomediam exercitus voluntate purpuram sumpsit. Cum imperator factus esset, Diocles sibi imposuit nomen Diocletianum. Anno 285 ille contra Carinum fratrem Numeriani pugna apud Margum facta certavit. Quamquam proelio victor erat, Carinus a militibus suis mense Augusto vel Septembris 285 necatus est. Itaque Diocletianus solus dux Imperii Romani fuit, eodem anno consul II suffectus erat.

Delegit comitem bellorum Maximianum, dux Pannonicus peritus rei militari sed maxime illitteratus, ac mense Decembri 285 eum Caesaris honorem dedit. 1 Aprilis 286 eum etiam Augustum nominavit. Cum ipse cognomen Iovii assumpsit, Maximianus collega nunc Herculius nominabatur. Proximis annis imperatores contra barbaros certaverunt, Diocletianus in oriente, Maximianus in occidente parte imperii.

Mense Decembri 286 Carausius usurpator, adhuc praefectus classis Britanniae, purpuram sumpsit et in hac provincia ad annum 293 rexit, dum Allectus eum necat et nunc in Britannia et Gallia septentrionali imperator se gessit.

Ut ad profundiora de tetrarchia tuearis, vide Tetrarchia.

21 Maii 293 ipse Galerium ad provincias ad Danubium sitas protegendas Caesarem fecit, Maximianus autem Constantium ad eundem gradum honoris sustulit.^[6] Constantius Carausium usurpatorem vincere debuit. Constantius una cum Iulio Asclepiodoto praefecto praetorio Britanniam invasit, Allectum successorem Carausii vicit et necavit atque Britanniam iterum cum imperio Romano coniunxit. Ipse Diocletianus, anno 294 contra Sarmates certavit—eo anno et 20 Novembris decennalia sua Nicomediae celebravit—et 296 contra Carpes pugnavit. Eodem anno Persae rege Narse duce Armeniam invaserunt. Romani nunc bellum Persis intulerunt: primo Galerius Caesar anno 297 apus Carrhas victus est, sed 298 Romani victores erant. Anno 297 et 298 Diocletianus contra Lucium Domitium Domitianum, qui in Aegypto purpuram sumpserat, pugnare debuit,^[7] Aurelium Achilleum successorem Domitiani vicit. Proximis annis ad 301 Diocletianus in Syria versatus est.

Diocletianus reformandam esse rem publicam, ut barbaros arcere posset, putavit. Itaque multas leges tulit:

• Anno 295 cum aliis imperatoribus edictum de nuptiis promulgavit
• 1 Septembris 301 tetrarchae legem pretiis rerum venalium tulerunt, qua pretia nimium aucta vetarentur.
• Vectigalia reformabantur: Neque iam Italia nunc libera vectigaliis fuit.
• Imperium Romanum divisis provinciis veteribus nunc circa 110 provincias novas habuit. Hae ad duodecim Dioeceses pertinuerunt. Quattuor praefecti praetorii in diversis partibus imperii nunc administrationem regebant et compluribus diocesibus imperabant. Praefecti autem militibus praetorianis non iam praefuerunt.

Ut religionem pristinam restituerent, Diocletianus et Maximianus 24 Februarii 303 edictum contra Christianos promulgaverunt, ecclesias rescindi iusserunt et Christianis ad deis Romanis sacrificandum cogere temtpaverunt. Qui sacrificia negaverunt, etiam necati sunt.

Una cum Maximiano Diocletianus 20 Novembris 303 Romae triumphavit et vicennalia egit. Die 1 Maii 305 ambo imperatores abdicaverunt. Galerius et Constantius nunc Augusti facti sunt et Maximinus Daia in oriente atque Flavius Valerius Severus in occidente parte imperii novi Caesares nominati sunt. Diocletianus Nicomediam reliquit et Spalati palatium maximum adiit, ubi annos ultimos agere in animo habebat. Sua sponte se recesserat e vita publica, ut successores optimi sine caede imperium adirent, sed mox plures imperatores se proclamaverunt, i.a. filii Augustorum pristinorum Maximiani et Diocletiani.

Mense Novembri anni 306 imperatores Galerius, Maximianus Diocletianusque Carnuntum veniunt, ut de imperio Romano regendo et dividenso decernerent. Diocletianus senior Augustus consul X electus venit, ut iurgia componeret. Quamquam rogatus, ut iterum ipse purpuram sumeret, id negaverat.

Sex autem duces imperium poscebant:

• Galerius Augustus, qui Illyricum et Asiam possidebat
• Maximinus Daia Caesar Galerii, qui Aegyptum et Oriens habebat
• Constantinus I Caesar, qui post mortem Constantii I patris die 25 Iulii 306 a militibus suis imperator salutatus est et Britanniam, Galliam Hispaniam occupabat et nomen Augusti petebat
• Maximianus Augustus pristinus, qui socius Constantini in Gallia vivebat et Augusti honorem iterum appetebat
• Maxentius filius Maximiani, qui 28 Octobris 306 Romae usurpator purpuram sumpserat, in Italia et Africa regnabat, sed ab aliis non probabatur
• Licinius, quam Galerium novum Augustum occidentis successorem Flavii Valerii Severiqui a Maxentio et Maximiano victus et 16 Septembris 307 necatus erat, facere in animo habebat.

Haec de iis constituta sunt:

• Maximianus Diocletiano suadente iterum imperium abdicavit
• Constantinus Caesar tantum occidentis nominatus est
• Novus Augustus occidentis 18 Novembris 308 Licinius nominatus est, qui numquam antea Caesar fuerat.
• In oriente Galerius Augustus Maximinum Daiam Caesarem fecit.
• Caesares Constantinus et Maximinus nunc Filii Augustorum nominati sunt.
• Maxentius pro usurpatore habebatur.

Constantinus autem tamen Augustum se esse praedicabat, Maximinus Daia ab anno 310 titulum Augusti gerebat.

Die 3 Decembris 313 Diocletianus in palatio suo mortuus et sepultus, deinde consecratus est.

• Aurelius Victor, De Caesaribus 39
• Epitome de Caesaribus 39
• Eutropius, Breviarium 9.19-28
• Festus, Breviarium 25
• Lactantius, De mortibus persecutorum
• Zonaras, Epitome historiarum vol. 3 pp. 157-166 Dindorf
• Zosimus, Historia nova liber 1

• Tetrarchia
• Edictum de pretiis rerum venalium

Vicimedia Communia plura habent quae ad Diocletianum spectant.

Vide Diocletianus apud Vicifontem.

Lexica biographica:  Gran Enciclopèdia Catalana • Den store danske • Deutsche Biographie • Diccionario biográfico español • Treccani • Store norske leksikon • • Grove Art