Balkenbrij
| Balkenbrij | ||||
|---|---|---|---|---|
 | ||||
Overijsselse gebakken balkenbrij, met aardappel en wortel | ||||
| Land |  Nederland | |||
| Hoofdingrediënt(en) | vleesgerecht | |||
| Serveertemperatuur | Warm | |||
| Gang | hoofdgerecht | |||
| ||||
Balkenbrij of balkebrie is een oud gerecht dat vooral in het najaar en in de winter wordt gegeten. Traditioneel werd het op boerderijen gemaakt van in bouillon gekookt slachtresten van het varken (onder meer kop en organen), boekweitmeel (soms tarwebloem) en speciale kruiden (vooral rommelkruid), die een zoete smaak afgeven.[1] Soms worden krenten of rozijnen toegevoegd.
Productie en toebereiding
[bewerken | brontekst bewerken]Bij de moderne varianten van balkenbrij gebruikt men vaak varkensvlees, spek en lever in plaats van slachtafval. Kroeboet en Duitse varianten bevatten bovendien veel bloed waardoor het donkerroodbruin in plaats van grijs van kleur is en qua smaak meer op bloedworst lijkt. Balkenbrij wordt in blokken geproduceerd en gebakken in de koekenpan in plakken van ongeveer 1 cm dik.
Etymologie
[bewerken | brontekst bewerken]Het woord balkenbrij is waarschijnlijk afgeleid van brij van gebalchte, dat wil zeggen de buikresten van een geslacht dier, zoals darmen en pens.[2] 'Balk' en 'balg' betekenen 'buik' in dialecten van het Nederlands. Een alternatieve verklaring berust op een oud gebruik de balkenbrij in een doek aan een balk op te hangen (vergelijk "hangop").[3]
Verbreiding en namen
[bewerken | brontekst bewerken]Balkenbrij wordt in Nederland vooral in het oosten en zuiden van het land gegeten:[4][5][6]
- Overijssel, Gelderland, Noord-Brabant, Limburg - In Limburg staat het ook bekend als "karboet" of "kroeboet" of "trip" in Zuid-Limburg
In België is balkenbrij bekend in:
In delen van Noordrijn-Westfalen komt het voor in:
- het Bergse Land - hier "panhas" genoemd
- het Roergebied - hier "pannas" genoemd, zonder h
- Munsterland
- in het het gebied tussen Limburg en de Rijn met de naam Möpkenbrot
In de Verenigde Staten hebben Duitse immigranten balkenbrij eeuwen geleden ingevoerd - hier wordt het "scrapple" of "goetta" genoemd.[3]
Afbeeldingen
[bewerken | brontekst bewerken]-
Een plak panhas voor het bakken -
Een gebakken plak panhas -
Overijsselse balkenbrij (voor het bakken)
Zie ook
[bewerken | brontekst bewerken]
- ↑ Balkenbrij, NRC.nl: koken, 27 januari 2012.
- ↑ Balkenbrij, Etymologiebank
- ↑ a b Bloedworsten, snoep en ander leuks uit de keuken, pag. 7, op faro.be, opgeroepen op 21 oktober 2019. Gearchiveerd op 15 januari 2023.
- ↑ Streekproducten uit Oost-Nederland , Mijn Slager.
- ↑ Balkenbrij, hoofdkaas en bloedworst, Zelfmaak Recepten. Gearchiveerd op 7 december 2022.
- ↑ Balkenbrij, vergeten winterkost. Ontdekken dus!, Lekker Tafelen.