Canon in D (Pachelbel)

Kanon und Gigue in D-Dur für drei Violinen und Basso Continuo
Eerste pagina van de eerste versie van het stuk door Pachelbel
Componist	Johann Pachelbel
Soort compositie	Canon
Gecomponeerd voor	Viool
Toonsoort	D-majeur
Compositiedatum	1680
Portaal    Klassieke muziek

De Canon in D majeur (volledige Duitse titel: Kanon und Gigue in D-Dur für drei Violinen und Basso Continuo) is het beroemdste stuk van de componist Johann Pachelbel. De Canon in D is de enige canon die Pachelbel geschreven heeft. De muziek is te vinden op vele klassieke cd's, samen met werken als de Air op G-snaar (BWV 1068) van Johann Sebastian Bach.

Het hoofdthema in dit stuk wordt gespeeld door de bas. Het gaat hier om een basso ostinato (ostinaat=koppig). In het begin van het stuk wordt dit thema door de bas 'kaal' (zonder begeleidende bovenstemmen) gespeeld. Dit thema wordt in de rest van het stuk steeds 'ostinaat' (zonder enige verandering) herhaald. De drie bovenstemmen zorgen voor de nodige variatie. Bij iedere volgende herhaling van het thema in de bas vindt in de bovenstemmen een verandering plaats van melodische motieven en/of ritmische patronen. De muzikale vorm waarbij sprake is van een basso ostinato heet in de barokmuziek chaconne.

Johann Pachelbel was ook componist van vele orgelwerken, waaronder een chaconne in f klein. Ook in dit stuk voor orgel is sprake van een ostinaat basthema.

De Canon in D van Pachelbel heeft de bijzonderheid dat in de begeleidende bovenstemmen een dalende toonreeks als tweede thema fungeert. De inzetten van dit tweede thema hebben de canon-vorm: ze vinden na elkaar plaats. Aan dit canonische karakter heeft het stuk zijn naam te danken.

Het werk werd door Pachelbel geschreven omstreeks 1680 als een kamermuziekstuk voor drie violen en basso continuo. Er zijn daarna door anderen verschillende transcripties van dit stuk vervaardigd voor andere muziekinstrumenten, zoals orgel en piano.

Tot het stuk behoort ook een gigue, maar deze wordt veel minder vaak gespeeld.

Vooral bekend vanwege het akkoordenschema is de Canon van Pachelbel een van de meest populaire klassieke muziekstukken geworden.

Het stuk is veel gebruikt in andere liedjes. Op zichzelf is een akkoordenschemawisseling niet direct een aanpassing van een lied, want dan zouden er erg veel varianten zijn. De volgende nummers volgen (deels) het akkoordenschema van Canon in D - getransponeerd of niet.

De Australische band Axis of Awesome maakte ooit een medley van tientallen op Canon in D geïnspireerde nummers.

Zie de categorie Pachelbel's Canon van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.