Dorsetcultuur

Dorsetcultuur
maximale verspreidingsgebied van de Late Dorset
Horizon	Arctische kleine werktuigtraditie
Regio	arctisch Noord-Amerika
Datering	500 v.Chr. - 1500 n.Chr.
Typesite	Cape Dorset
Voorgaande cultuur	Pre-Dorsetcultuur, Groswatercultuur
Volgende cultuur	Thulecultuur
Portaal    Archeologie

De Dorsetcultuur was een Paleo-Eskimocultuur die voorafging aan de Inuitcultuur in het arctische Noord-Amerika. Inuitlegenden maken melding van de Tuniit (enkelvoud Tuniq) of Sivullirmiut (wat "eerste bewoners" betekent), die werden verdreven door de Inuit. Volgens de legende waren ze "reuzen", wat tegenwoordig geïnterpreteerd wordt als mensen die groter en sterker waren dan de hedendaagse Inuit, maar die makkelijk afgeschrikt en gedood werden. Uiteindelijk trok de Dorsetcultuur weg van de oprukkende Inuit.

Antropoloog Diamond Jenness ontving in 1925 een aantal vreemde artefacten uit Cape Dorset, Nunavut. Deze leken anders dan de latere voorwerpen uit de Inuitcultuur. Jenness noemde de cultuur naar de locatie van de vondst. Zijn vondsten toonden een regelmatig en duidelijk cultureel patroon. Het verschilde van de Inuitcultuur door de verfijnde kunst die afgebeeld werd, bijvoorbeeld de unieke grote kapsels voor vrouwen en parka's met grote hoge kragen voor beide geslachten.

Zie Arctische kleine werktuigtraditie voor het hoofdartikel over dit onderwerp.

De oorsprong van de Dorsetcultuur lag vermoedelijk bij de voorafgaande pre-Dorset, Saqqaq of (minder waarschijnlijk) de Independence I-cultuur. Deze eerdere culturen hadden echter een pijl-en-boog-technologie, die in de Dorsetcultuur ontbrak. Dit kan verklaard worden als een gevolg van een verschuiving van terrestrische naar aquatische jacht. Nog een stukje technologie dat ontbreekt in de Dorsetcultuur is dat er geen boorgaten in Dorsetartefacten zijn gevonden. In plaats daarvan kerfde men lensvormige gaten. Zo zijn er benen naalden gevonden in opgravingsgebieden uit de Dorsetcultuur, maar deze hebben lange en smalle gaten die heel verfijnd zijn gesneden of gekerfd. Zowel de pre-Dorset- als de Thulecultuur (Inuit) hadden boren.

De Dorsetcultuur wordt opgedeeld in vier perioden, namelijk de vroege (500-1 v.Chr.), midden- (1-500 n.Chr.), late (500-1000 n.Chr.) en verdwijnende (1000-1500 n.Chr) fasen. De Dorset verspreidden zich over heel Labrador tot aan de zuidkust van Newfoundland, al kwam de late Dorsetcultuur enkel nog in de noordelijke toendragebieden voor.

De terminale fase had al plaatsgevonden toen de Thule vanuit het oosten van Alaska naar de Canadese arctische gebieden migreerden. Dit was waarschijnlijk gerelateerd aan het begin van de middeleeuwse warme periode. Deze begon in het Noordpoolgebied rond het jaar 800. Door het warmere klimaat werd het zee-ijs minder voorspelbaar. Aangezien de Dorsetcultuur erg aangepast was aan het leven in een zeer koud klimaat, en veel van haar voedsel afkomstig was van de jacht op zoogdieren door gaten in het zee-ijs, moet de enorme afname van de hoeveelheid ijs een verwoestende invloed op hun manier van leven hebben gehad. Zij volgden blijkbaar het ijs naar het noorden en hun nederzettingen waren tijdens de late en verdwijnende periodes geconcentreerd in het hoge noorden. Rond 1500 was de cultuur in wezen uitgestorven.

De Dorset waren zeer bedreven in het maken van prachtig miniatuurhoutsnijwerk. Hun zeer opvallende maskers waren een aanwijzing voor een actieve sjamanistische traditie. De Dorsetcultuur was opmerkelijk homogeen verdeeld over het Canadese Noordpoolgebied, maar er waren een aantal belangrijke verschillen die zijn geconstateerd op zowel Groenland als Newfoundland.

Van de Sadlermiut op Southamptoneiland, uitgestorven in 1902, werd oorspronkelijk gedacht dat ze een restant van de Dorsetcultuur vertegenwoordigden. De Engelse onderzoeker Rowley vond daarvoor geen archeologisch bewijs.^[1] Ook later onderzoek, inclusief DNA-vergelijkingen, toonde dat het hier om geïsoleerde lokale afstammelingen van de Thule betrof.^[2] DNA-vergelijkingen gaven wel aan dat de Dorsetcultuur verwant was aan de huidige sprekers van de Na-Denétalen die in Alaska en het noordwesten van Canada maar ook bij de Dineh en Apachen in het zuidwesten van de USA zijn terug te vinden.

• Port au Choix, een belangrijke Dorsetsite op Newfoundland

Zie de categorie Dorsetcultuur van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.