Grootloge van België
De Grootloge van België (G.L.B.) is een Belgische koepel van vrijmetselaarsloges die uitsluitend toegankelijk zijn voor mannen en werken in de drie symbolische basisgraden.
Wezen
[bewerken | brontekst bewerken]De Grootloge van België[1] behoort tot de zogenaamde adogmatische of liberale strekking binnen de vrijmetselarij. Alle loges van de GLB openen en sluiten hun zittingen onder de bescherming van de Opperbouwmeester van het Heelal en de bijbel is steeds in hun werkplaatsen aanwezig. Ze stellen elk dogma of verplicht geloof in een geopenbaarde god af te wijzen. Het staat de leden vrij te geloven of niet. De grote meerderheid van de leden is atheïst of agnost. De gewetensvrijheid van de leden gaat voor hen boven alles. Deze loges staan een absolute scheiding van Kerk en Staat voor. Om die redenen noemen de Angelsaksische loges deze loges, die in België, Frankrijk, Spanje, Italië en Latijns-Amerika het overwicht binnen de vrijmetselarij vormen irregulier.
De waarden die hierbij centraal staan zijn de revolutionaire beginselen vrijheid, verdraagzaamheid, gelijkheid en broederlijkheid. Dit vertaalt zich in een gerichtheid op universalisme en kosmopolitisme en een radicale verdediging van het concept van de rechten van de mens.
Geschiedenis
[bewerken | brontekst bewerken]Op 4 december 1959 ontving het Grootoosten van België bij aangetekend schrijven het ontslag van vijf loges: La Parfaite Intelligence et l’Etoile Réunies uit Luik, La Constance uit Leuven, Marnix van Sint-Aldegonde uit Antwerpen, Tradition et Solidarité uit Brussel en Septentrion uit Gent.
Twee dagen later werd in Luik de Grootloge van België opgericht. De loges die zich afsplitsten wilden hierdoor opnieuw een internationale erkenning als reguliere vrijmetselaarsobediëntie krijgen. De Antwerpse normaalschooldirecteur en biograaf van Willem Elsschot, Frans Smits (1891-1968), werd tot eerste grootmeester verkozen.
Weldra volgden nog verschillende werkplaatsen, waarvan sommige, zoals De Zwijger uit Gent en Les Amis du Commerce et la Persévérance Réunis uit Antwerpen zich in twee groepen splitsten. De ene helft bleef bij het Grootoosten van België en de andere helft ging over naar de Grootloge van België.
De United Grand Lodge of England erkende in 1964 de Grootloge van België als regulier. Na enkele decennia werd deze erkenning echter terug ingetrokken.
Vrijmetselaars die het Grootoosten van België al voor 1959 de rug hadden toegekeerd en zich hadden aangesloten bij de Grande Loge de France, traden eveneens toe. Eén onder hen was ingenieur Jean Ladrière (1921-1977), de stichter van de Belgische afdeling van de Kiwanis serviceclubs.
De Reguliere Grootloge van België ontstond op 15 juni 1979 als afscheuring van de Grootloge van België in een nieuwe poging om internationaal als reguliere obediëntie te worden erkend.
Rik Van Aerschot was een van de latere grootmeesters van de Grootloge van België.
Organisatie
[bewerken | brontekst bewerken]Juridisch
[bewerken | brontekst bewerken]De obediëntie is een vereniging zonder winstoogmerk. De hoofdzetel van de obediëntie is gevestigd in het tempelcomplex te Brussel.
Ook aanverwante initiatieven en afzonderlijke loges hebben het statuut van een rechtspersoon.
Structureel
[bewerken | brontekst bewerken]De Grootloge van België is een Belgische federatieve obediëntie van vrijmetselaarsloges wiens lidmaatschap exclusief voor mannelijke vrijmetselaars is. Het staat de individuele loges echter vrij gemeenschappelijke zittingen te organiseren met bevriende loges die exclusief dames opnemen, of een gemengd karakter hebben.
Statistisch
[bewerken | brontekst bewerken]De Grootloge van België telde in 1973 ongeveer 2.000 leden verspreid over 30 loges. In 2006 bedraagt het ledenaantal naar verluidt ongeveer 2.500, uitsluitend mannelijke, leden, verspreid over 52 werkplaatsen:
- 18 in Wallonië (uitsluitend Franstalig)
- 15 in Brussel (waarvan 13 Franstalige, 1 Nederlandstalig en 1 tweetalig loge)
- 19 in Vlaanderen (waarvan 16 Nederlandstalige en 3 Franstalige loges)
Gemiddeld zouden er dus ongeveer 48 logebroeders per loge zijn.
Net zoals de andere Belgische obediënties, publiceert de Grootloge van België de identiteit van haar verantwoordelijken niet op haar website.
Aangesloten loges
[bewerken | brontekst bewerken]België
[bewerken | brontekst bewerken]- Aarschot:
- nº 29 : De Wijngaerdenranck (1973) - Nederlandstalig overgegaan naar R.L.G.B. (1979) (***)
- Antwerpen:
- nº 5 : Marnix van Sint-Aldegonde (1889) - Nederlandstalig overgekomen van G.O.B. (1959) (*)
- nº 9 : La Concorde Universelle (1775/1959) - Franstalig overgekomen van G.O.B. (1960)
- nº 32 : De Gulden Passer (1972) - Nederlandstalig
- nº 50 : Trigonum (1988) - Nederlandstalig
- Bergen:
- nº 25 : King Leopold I (1968) - Engelstalig overgegaan naar R.G.L.B. (1979) (***)
- nº 33 : La Ligne Equitable (1785/1972) - Franstalig
- nº 60 : Le Dodécaèdre (1996) - Franstalig
- Brugge:
- nº 49 : Ulenspiegel (1989) - Nederlandstalig
- Brussel
- nº 8 : Tradition et Solidarité (1772/1958) - Franstalig (inactief) overgekomen van G.O.B. (1959) (*)
- nº 13 : Erasmus (1962) - Nederlandstalig
- nº 15 : Les disciples de Pythagore (1932) - Franstalig overgekomen van S.S.M.M. (1966)
- nº 16 : La Parfaite Intélligence et l'Etoile Réunis nº 2 (1966) - Franstalig opgericht vanuit G.O.B. (1966)
- nº 17 : L'Heureuse Rencontre (1966) - Franstalig opgericht vanuit G.O.B.)
- nº 18 : La Parfaite Amitié (G.L.B.) - Franstalig opgericht vanuit G.O.B. (19XX)
- nº 23 : L'Union (1962) - Franstalig opgericht vanuit G.O.B. (1962) overgegaan naar R.G.L.B. (1979) (***)
- nº 26 : Chevalier Ramsay (1964) - Engelstalig overgegaan naar G.L.N.F. (1979) en overgegaan naar R.G.L.B. (1979) (***)
- nº 30 : L'Equité (1743/1972) - Franstalig (inactief)
- nº 31 : Les Trois Anneaux (1975) - Franstalig overgegaan naar R.L.G.B. (1979) (***)
- nº 41 : Catena Fraternitatis (1977) - tweetalig
- nº ... : Hermès (1980) - Franstalig overgegaan naar G.O.B. (1980)
- nº 46 : Sint-Jean la Lumière (1986) - Franstalig
- nº 48 : Saint Michel (1982) - Franstalig overgekomen van G.L.T.S.O. (1989)
- nº 53 : Charles de Lorraine (1992) - Franstalig
- n* 55 : L'Arc-en-Ciel (1994) - Franstalig
- nº 57 : Tradition et Tradition (1995) - Franstalig opgericht vanuit R.G.L.B. (1995)
- nº 61 : Allos Ego (1996) - Franstalig
- nº 63 : L'Âne d'Or (1997) - Franstalig opgericht vanuit D.H. en G.O.B. (1997)
- nº 65 : L'Age d'Or (1997) - Franstalig
- nº 66 : La Lumière d'Or - Franstalig
- Charleroi:
- n* 10 : L'Espérance (1959) - Franstalig opgericht vanuit G.O.B. (1960)
- nº 27 : L'Avenir et l'Espérance (1972) - Franstalig overgegaan naar R.G.L.B. (1979) (***)
- Eupen:
- nº 43 : Isis und Osiris im Dreiländereck (1978) - Duitstalig
- Genepiën:
- nº ... : Tradition et Tolérance - Franstalig
- Gent:
- nº 3 : Le Septentrion (1811) - Franstalig overgekomen van G.O.B. (1959) (*)
- nº 4 : La Liberté (1865) - Franstalig overgekomen van G.O.B. (1960)
- nº 6 : De Zwijger G.L.B. (1935) - Nederlandstalig afsplitsing van G.O.B. (1960)
- nº 20 : Pieter de Zuttere (1966) - Nederlandstalig
- nº 38 : Labyrint (1977) - Nederlandstalig
- nº 40 : Mithras (1977) - Nederlandstalig
- nº 47 : Osiris (1988) - Nederlandstalig
- nº 70 : Sisyphos (2007) - Nederlandstalig
- Hasselt:
- nº 14 : La Tolérance (1963) - Nederlandstalig opgericht vanuit G.O.B. (1963)
- nº 67 : Hart en Rede - Nederlandstalig (XXXX)
- Kortrijk:
- nº 11 : Concorde et Tolérance (1960) - Nederlandstalig opgericht vanuit G.O.B. (1960)
- nº 62 : Ontmoeting (1997) - Nederlandstalig
- Leuven:
- nº 2 : La Constance (1782) - Franstalig overgekomen van G.O.B. (1959) (*) (**)
- nº 24 : Les Disciples de Salomon (1802/1968) - Nederlandstalig overgegaan naar R.G.L.B. (1979) (***)
- nº 45 : Andreas Vesalius (1986) - Nederlandstalig
- Libramont:
- nº 64 : Aurora (1997) - Franstalig opgericht vanuit G.O.B. (1997)
- Luik:
- nº 1 : La Parfaite Intelligence et l'Étoile Réunies (1775) - Franstalig overgekomen van G.O.B. (1959) overgegaan naar G.O.B. (1970) (**)
- nº 19 : La Chaîne Universelle (1966) - Franstalig
- nº 28 : Tradition et Fidelité (1970) - Franstalig opgericht vanuit G.O.B. (1970)
- nº 39 : La Persévérance (1977) - Franstalig
- nº 44 : Amour & Concorde (1981) - Franstalig
- nº 51 : Thélème (1989) - Franstalig
- nº 54 : La Fraternité - Franstalig overgekomen van S.S.M.M.
- nº 58 : Acacia (1996) - Franstalig
- nº 68 : Le Phénix - Franstalig
- Marche-en-Famenne:
- nº 36 : Les Frères Réunis (1977) - Franstalig
- Mechelen:
- nº 59 : Christoffel Plantijn (1996) - Nederlandstalig
- Namen:
- nº 21 : La Parfaite Union - Franstalig
- Oostende:
- nº 7 : Simon Stevin (1937) - Nederlandstalig overgekomen van G.O.B. (1960)
- Oudenaarde:
- nº 62 : Ontmoeting in Maarkedal (1997) - Nederlandstalig
- Villers-la-Ville:
- nº 56 : Saint Jacques (1995) - Franstalig opgericht vanuit G.O.B. (1995)
- Waterloo:
- nº 22 : La Belle Alliance (1967) - Franstalig
- nº 34 : Le Marquis de Gages (1977) - Franstalig overgegaan naar R.L.G.B. (1979) (***)
- nº 35 : Les Trois Briques (1979) - Franstalig overgegaan naar R.L.G.B. (1979) (***)
- nº 52 : Le Cèdre (1990) - Franstalig
- Inactief:
- nº 12 : L'Union Bruxelles
- nº 37
- nº 42
- Overig:
- nº 69 : L'Olivier - Franstalig
- nº 71 : Racines et Lumière (2007) - Franstalig
- nº 72 : In Candore (2007)
- nº 73 : AlkemiA (2008)
(*) stichtende loge Grootoosten van België (G.O.B.)
(**) stichtende loge Grootloge van België (G.L.B.)
(***) stichtende loge Reguliere Grootloge van België (R.G.L.B.)
Grootmeesters
[bewerken | brontekst bewerken]- 1959 - 19.. : Frans Smits
- 19.. - 19..: Adelin Closset
- 1965 - 1967 Julien Van Driessche
- 1968 - 1970 : Charles Wagemans
- 1971 - 1972 : Clément Ceuppens
- 1973 - 1975 : André Van Der Stricht
- 1976 - 1978 : Edwin Commins
- 1979 - 19.. : Herman Buskens
- 19.. - 19.. : Jacques Massagé
- 1992 - 19.. : Matthieu De Donder
- 19.. - 19.. : Edwin Commins
- 19.. - 19.. : Georges Neslany
- 19.. - 19.. : Georges Vandeputte
- 19.. - 19.. : Rik Van Aerschot
- 20.. - 20.. : Jean Van der Avoirt
Gehanteerde riten
[bewerken | brontekst bewerken]De Grootloge van België beoefent in het Nederlands en in het Frans een veelheid van riten in de drie basisgraden, waaronder:
- de Moderne Franse Ritus (M.F.R.): vult de ambachtelijke symboliek van de Britse erfenis aan met elementen uit de riddertraditie die door de Franse, vaak adellijke Vrijmetselaars was ingevoerd. De Ritus werd in Frankrijk gecodificeerd in 1786. De tijdgeest voegde er elementen aan toe van een verdraagzaam, eerder gesuggereerd dan verklarend christendom.
- de Aloude en Aangenomen Schotse Ritus (A.A.S.R.): die een christelijke inslag heeft.
Internationale en bilaterale betrekkingen
[bewerken | brontekst bewerken]De obediëntie was aangesloten bij de vrijzinnige vrijmetselaarskoepel C.L.I.P.S.A.S.. Momenteel maakt zij deel uit van S.I.M.P.A..
De obediëntie heeft hechte banden met het Grootoosten van België, de Le Droit Humain (België) en de Vrouwengrootloge van België waarmee ze de Belgische vrijmetselarij vormt. De loges ervan vergaderen trouwens bijna overal in de lokalen van het Grootoosten. Ze heeft geen relaties met de Reguliere Grootloge van België.
Europa
[bewerken | brontekst bewerken]- België:
- Grootoosten van België (G.O.B.)
- Vrouwengrootloge van België (V.G.L.B.)
- Belgische federatie van Le Droit Humain (D.H.)
- Bulgarije:
- Grootoosten van Bulgarije (G.O.B.)
- Duitsland:
- Souveräner GroßOrient von Deutschland (S.G.O.v.D.)
- Spanje:
- Gran Logia Simbolica Espagnola (G.L.S.E.)
- Gran Oriente de Catalunya (G.O.C.)
- Frankrijk:
- Grand Orient de France (G.O.d.F.)
- Grande Loge de France (G.L.d.F.)
- Grande Loge Féminine de France (G.L.F.F.)
- Grande Loge Traditionnelle & Symbolique Opéra (G.L.T.S.O.)
- Fédération Française du Droit Humain (D.H.)
- Grande Loge Mixte Universelle (G.L.M.U.)
- Grande Loge Mixte de France (G.L.M.F.)
- Grande Loge Féminine de Memphis Misraïm (G.L.F.M.M.)
- Grande Loge Française de Memphis Misraïm (G.L.F.M.M.)
- Loge Nationale Française (L.N.F.)
- Griekenland:
- Serene Grootoosten van Griekenland (S.G.O.G.)
- Grootloge van Griekenland (G.L.G.)
- Internationale Vrijmetselaars Orde DELPHI (D.E.L.P.H.I.)
- Hongarije:
- Grootoosten van Hongarije (G.O.H.)
- Italië:
- Grande Oriente Italiano (G.O.I.)
- Gran Loggia d'Italia (G.L.I.)
- Centro Attività Massoniche Esoteriche Accettate 1820 (C.A.M.E.A.)
- Luxemburg
- Grootoosten van Luxemburg (G.O.L.)
- Letland:
- Grootoosten van Letland (G.O.L.)
- Portugal:
- Grande Oriente Lusitano (G.O.L.)
- Grande Loja Feminina de Portugal (G.L.F.P.)
- Oekraïne:
- Grootoosten van Oekraïne (G.L.O.)
- Oostenrijk:
- Großorient von Österreich (G.O.Ö.)
- Polen:
- Grootoosten van Polen (G.O.P.)
- Rusland:
- Grootoosten van Rusland (G.O.R.)
- Roemenië:
- Grootoosten van Roemenië (G.O.R.)
- Tsjechië:
- Grootoosten van Tsjechië (G.O.T.)
- Zwitserland:
- Grand Orient de Suisse (G.O.S.)
Noord-Amerika
[bewerken | brontekst bewerken]- Canada:
- Grande Loge Nationale du Canada (G.L.N.C.)
- Verenigde Staten van Amerika:
- George Washington Union (G.W.U.)
- Puerto Rico:
- Grand Orient of Porto Rico (G.O.P.R.)
- Caraïben:
- Grande Loge de la Caraïbe (G.L.C.)
- Cuba:
- Gran Oriente de Cuba (G.O.C.)
- Mexico:
- Gran Oriente do Valle de Mexico (G.O.V.M.)
Zuid-Amerika
[bewerken | brontekst bewerken]- Argentinië:
- Gran Logia de la Argentina ( G.L.A. )
- Brazilië:
- Gran Oriente do Brasil ( G.O.B. ):
- Grande Oriente Independente & Autonomo do Estado do Bahia ( G.O.B. )
- Grande Oriente Independente & Autonomo do Estado do Ceara ( G.O.C. )
- Grande Oriente Independente & Autonomo do Estado do Mato Grosso ( G.O.M.G. )
- Grande Oriente Independente & Autonomo do Estado do Mato Grosso do Sul ( G.O.M.G.S. )
- Grande Oriente Independente & Autonomo do Estado do Minas Gerais ( G.O.M.G. )
- Grande Oriente Independente & Autonomo do Estado do Parana ( G.O.P. )
- Grande Oriente Independente & Autonomo do Estado do Paulista ( G.O.P. )
- Grande Oriente Independente & Autonomo do Estado do Pernambuco ( G.O.P. )
- Grande Oriente Independente & Autonomo do Estado do Piaui ( G.O.P. )
- Grande Oriente Independente & Autonomo do Estado do Rio de Janeiro ( G.O.R.J. )
- Grande Oriente Independente & Autonomo do Estado do Rio Grande do Norte ( G.O.R.G.N. )
- Grande Oriente Independente & Autonomo do Estado do Rio grande do Sul ( G.O.R.G.S. )
- Grande Oriente Independente & Autonomo do Estado do São Paulo ( G.O.S.P. )
- Confédération Maçonnique du Brésil ( C.O.M.A.B. )
- Grande Oriente De Santa Catarina ( G.O.S.C. )
- Gran Oriente do Brasil ( G.O.B. ):
- Chili :
- Gran Logia de Chile ( G.L.C. )
- Gran Oriente Latino Americano ( G.O.L.A. )
- Ecuador:
- Gran Logia Equinoxial del Ecuador ( G.L.E.E. )
- Peru:
- Gran Logia del Peru ( G.L.P. )
- Uruguay:
- Grande Oriente de Uruguay ( G.O.U. )
- Venezuela:
- Gran Logia de Venezuela ( G.L.V. )
- Gran Logia de la Republica Bolivariana de Venezuela ( G.L.R.B.V. )
Azië
[bewerken | brontekst bewerken]- Turkije:
- Türkiye Büyük Mahfili Derneği Büyük Locasi (Liberale Grootloge van Turkije) ( L.G.L.T. )
- Libanon:
- Grande Loge Unie du Liban ( G.L.U.L. )
- Sun Grand Lodge of Libanon ( S.G.L.L. )
- Grande Loge des Cèdres ( G.L.C. )
- India
- Grootloge van India ( G.L.I. )
- Regionale Grootloge van Opper-India
- Regionale Grootloge van Oost-India
- Regionale Grootloge van Zuid-India
- Regionale Grootloge van West-India
- Grootloge van India ( G.L.I. )
Afrika
[bewerken | brontekst bewerken]- Benin:
- Groot Benin van Benin ( G.B.B. )
- Kameroen:
- Grande Loge Unie du Cameroun ( G.L.U.C. )
- Republiek Congo:
- Grand Orient et Loges Associés du Congo ( G.O.L.A.C. )
- Democratische Republiek Congo:
- Grand Orient du Congo ( G.O.C. )
- Ivoorkust:
- Grande Loge de Côte d'Ivoire ( G.L.C.I. )
- Gabon :
- Grande Loge Symbolique du Gabon ( G.L.S.G. )
- Madagaskar:
- Grand Rite Malgache ( G.R.M. )
- Grand Rite Malagasy Féminin ( G.R.M.F. )
- Marokko:
- Grande Loge du Maroc ( G.L.M. )
- Togo:
- Grand Orient du Togo ( G.O.T. )
- Grande Loge du Togo ( G.L.T. )
Gemeenschappelijke verklaring
[bewerken | brontekst bewerken]4 obediënties
[bewerken | brontekst bewerken]Op 21 februari 1989 de vier Belgische irreguliere obediënties van vrijmetslaarsloges, de Vrouwengrootloge van België (V.G.L.B.), de Grootloge van België (G.L.B.), de Belgische federatie van Le Droit Humain (D.H.) en het Grootoosten van België (G.O.B.) onderstaande verklaring:
- "De Belgische obediënties die deze verklaring ondertekenen, zijn erfelijke dragers van verscheidene eeuwen maçonnieke geschiedenis, gedurende dewelke zovele vVrijmetselaars zich in de geschiedenis van onze gewesten hebben onderscheiden. Zij verklaren deel uit te maken van dezelfde traditionele en universele initiatieke orde, die onder de benaming vrijmetselarij, op grond van Broederschap, een gemeenschap van vrije en eerlijke mensen vormt.
- Zonder van hun soevereiniteit en beslissingsmacht afstand te doen, stellen zij vast dat, ondanks hun onderlinge verscheidenheid en die van hun Loges, zij gemeenschappelijke kenmerken bezitten:
- * het beoefenen van de initiatieke arbeid en het gebruiken van een op symboliek berustende werkwijze;
- * het streven naar lotsverbetering van de mens op alle gebieden;
- * het verdedigen van de gewetensvrijheid, de vrijheid van denken en de vrije meningsuiting;
- * het streven naar harmonische betrekkingen onder alle mensen door te pogen tegengestelde inzichten met elkaar te verzoenen;
- * het afwijzen van elk dogma.
- Daarenboven wensen de Obediënties zich in de profane wereld niet te mengen in politieke of religieuze geschillen. Zij behouden zich het recht voor om, elk naar eigen inzicht, hun standpunten over morele problemen eventueel kenbaar te maken.
- Doordrongen van deze bovenstaande principes zijn de obediënties bijgevolg van oordeel, dat het zoeken naar waarheid en het streven naar gerechtigheid door niets mag worden verhinderd en zonder enige beperking moet kunnen gebeuren.
8 obediënties
[bewerken | brontekst bewerken]Op 18 mei 1992 de vier Belgische irreguliere obediënties van vrijmetslaarsloges, de Vrouwengrootloge van België (V.G.L.B.), de Grootloge van België (G.L.B.), de Belgische federatie van Le Droit Humain (D.H.) en het Grootoosten van België (G.O.B.) onderstaande verklaring, en vier Franse irreguliere obediënties van vrijmetselaarsloges, de Grand Orient de France (G.O.D.), de Grande Loge de France (G.L.F.), de Le Droit Humain (L.D.) en de Grande Loge Féminine de France (G.L.F.B.):
- Cohéritières de plusieurs siècles de vie maçonnique durant lesquels tant de Francs-Maçons ont illustré l'histoire de leur pays, les Obédiences soussignées, déclarent participer du même ordre initiatique, traditionnel et universel qui, fondé sur la Fraternité, constitue sous le nom de Franc-Maçonnerie une Communauté de personnes libres et responsables.
- Ces Obédiences se tiennent à l'écart de la controverse partisane en matière d'expression, ces Obédiences affirment qu'au-delà de leur diversité, elles ont en commun:
- La démarche initiatique et la pratique d'une méthode symbolique;
- Le rejet de tout dogme et de toute ségrégation;
- Le refus de tout intégrisme et de tout extrémisme;
- Le souci de travailler à l'amélioration de la condition humaine sous tous ses aspects;
- La défense de la liberté de conscience, de pensée et d'expression;
- La recherche de l'harmonie entre tous les êtres humains.
- Inspirées de ces principes, ces Obédiences affirment leur volonté de construire un monde fondé sur la vérité et la justice, en constante recherche.
Literatuur
[bewerken | brontekst bewerken]- Lemaire, Jacques, La Franc-Maçonnerie en Belgique - les Loges symbolique, Editions Maçonniques de France, Encyclopédie Maçonnique, Paris, 2000, ISBN 2903846642
- De Schatten van de Tempel - Diverse auteurs - Mercatorfonds 2006 - Brussel - ISBN 9061536634
- Van Wijsheid met Vreugd gepaard - Twee eeuwen Vrijmetselarij in Gent en Antwerpen - Marot Brussel 2003 - ISBN 2930117273
- Paul de Pessemier ’s Gravendries, 'Twintig jaar Broederlijke warmte. De Achtbare Loge Athanor N° 32 in het Oosten Gent', Gent, pp. 17-34.
Zie ook
[bewerken | brontekst bewerken]- Concorde et Tolérance (loge)
- Erasmus (loge)
- La Fraternité G.L.B. (loge)
- De Gulden Passer (loge)
- Labyrint G.L.B. (loge)
- Marnix van Sint-Aldegonde (loge)
- Simon Stevin (loge)
- La Tolérance (loge)
- Ulenspiegel (loge)