Abdij van Klaarkamp

Abdij van Klaarkamp
Opgravingskaart Van Giffen 1939/40
Land	Nederland
Regio	Friesland
Plaats	Rinsumageest
Coördinaten	53° 19′ NB, 5° 56′ OL
Religie	Christendom
Stroming	Rooms-katholiek
Kloosterorde	Cisterciënzers
Moederklooster	Abdij van Clairvaux
Dochterklooster	Abdij van Aduard
Gebouwd in	1163
Gesloten in	1580
Gewijd aan	H. Maria
Monumentale status	Archeologisch monument
Architectuur
Bouwmateriaal	Baksteen/Kloostermop
Kloosters in Friesland
Portaal    Religie

De voormalige abdij van Klaarkamp, ook wel Claerkamp of Claarkamp, officieel Monasterium beate Maria de Claro Campo (klooster van de Heilige Maria van Klaarkamp) was een cisterciënzer klooster nabij het Friese dorp Rinsumageest.

Het klooster werd rond 1163 gesticht, zo mogelijk eerder, vanuit het Duitse cisterciënzerklooster Riddagshausen en in 1165 erkend als abdij^[1] . Klaarkamp was het eerste cisterciënzerklooster in Noord-Nederland, dat bij de stichting o.a. werd begunstigd door de erfgenamen van de Reginingen^[2]. De cisterciënzermonniken kwamen oorspronkelijk uit de Franse Abdij van Cîteaux^[3] hetgeen "het lichte dal" betekent. Klaarkamp betekent "mooi schitterend veld"^[1]. De monniken droegen witte kappen. De lekenbroeders droegen grijze kappen en werden in het Fries skiere mûntsen ("grijze monniken") genoemd.

De monniken van Klaarkamp hielden zich onder meer bezig met het vervaardigen van kloostermoppen, bakstenen gemaakt van de klei die zij nabij het klooster afgroeven. Hierdoor ontstond het Klaarkampermeer, tegenwoordig een drassig gebied dat door Staatsbosbeheer wordt beheerd. Ook bebouwden de monniken het land en staken zij turf.

Op het hoogtepunt bezat het klooster 2500 hectare grond en zo'n 80 boerderijen. In het klooster woonden tientallen monniken en enkele honderden lekenbroeders. Ook had het klooster verscheidene uithoven, waarvan Sijbrandahuis er vermoedelijk een was. Daarnaast was er een uithof in Janum en ook de Schierstins nabij Veenwouden hoorde vanaf 1439 bij het klooster. Ook Schiermonnikoog ("eiland van de grijze monniken") hoorde bij het klooster Klaarkamp.

Tijdens de twisten tussen de Schieringers en Vetkopers behoorde Klaarkamp uiteraard tot de factie van de Schieringers. Een ander klooster, Bethanië of Foswerd bij Ferwerd, behoorde tot de factie van de Vetkopers. Toen in 1387 de kerk van Bethanië afbrandde kreeg Klaarkamp daarvan de schuld en bij wijze van wraak werden vier monniken uit Klaarkamp doodgeslagen. Pas vele jaren later werd de ruzie bijgelegd.

Tijdens de Tachtigjarige Oorlog ging Friesland over van het katholicisme naar het protestantisme. De kloosters, waaronder Klaarkamp, werden op 31 maart 1580 opgeheven en de bezittingen vervielen aan de Staten van Friesland. De kloosters werden afgebroken, de grond en de stenen waar het klooster van was gebouwd (kloostermoppen) werden verkocht.

Tussen 1858 en 1941 werd de terp waarop Klaarkamp gebouwd was afgegraven en de grond werd verkocht. Oorspronkelijk was de terp zo'n vier en een halve meter hoog. Tijdens het afgraven van de terp werden veel archeologische vondsten gedaan uit de tijd van het klooster, maar ook veel oudere, uit de Romeinse tijd.

In september 2021 werd het voormalige kloosterterrein aangewezen als archeologisch rijksmonument.^[4][5]

Vanuit Klaarkamp werden vele andere kloosters gesticht, onder andere bij Bolsward (Klooster Bloemkamp; 1190), Niawier (Klooster Sion), Aduard (Klooster van Aduard; 1192) en Gerkesklooster (Jeruzalem; 1249).

• J. W. Boersma, 'Rinsumageest archeologisch verkend', 1979

Zie de categorie Klaarkamp van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.