Methode-D'Hondt

De Methode-D'Hondt, of methode van grootste gemiddelden, wordt gebruikt om in een kiessysteem met evenredige vertegenwoordiging het aantal beschikbare zetels te verdelen in functie van de voor de deelnemende partijen geldig uitgebrachte stemmen. In de verdeling van de restzetels geeft D'Hondt een lichte voorkeur aan de grotere partijen, in tegenstelling tot de methode-Sainte-Laguë of de methode-Webster. Een soortgelijke methode is Imperiali, dat bij de Belgische gemeenteraadsverkiezingen wordt toegepast. Die laatste geeft nog meer voordeel aan de grotere partijen.

Deel van een serie artikelen over Kiesstelsel & regering
Een Nederlands stembiljet met rood stempotlood
Kiessysteem
Evenredige vertegenwoordiging · Meerderheidsstelsel · Gemengd kiesstelsel
Verkiezing
Stembiljet · Kandidatenlijst · Open lijst · Gesloten lijst · Gerangschikt stemmen
Zetelverdeling
Grootste-gemiddeldenmethode · Grootste-overschottenmethode · Nationaal kiesdistrict · Kiesdrempel · Kiesdeler · Restzetel
Districtenstelsel
Kieskring · Enkelvoudig kiesdistrict · Meervoudig kiesdistrict · Federale kieskring · Districtszetel · Vereffeningszetels · Overhangmandaat
Regeringscoalitie
Regeringsformatie · Cordon Sanitaire · Stembusakkoord · Meerderheidskabinet · Minderheidsregering · Gedoogsteun
Politieke cultuur
Waaierdemocratie · Penduledemocratie · Blokpolitiek · Consensusdemocratie · Versplintering · Polarisatie · Tangdemocratie
Meting en evaluatie
Democratie-index van The Economist · Democratie-index van V-Dem · Gallagher-index · Zetel-stemverhouding
Portaal    Politiek

De methode is bedacht door Victor D'Hondt (1841–1901), Belgisch jurist en wetenschapper, en wordt in diverse landen gebruikt, onder meer in België, Bulgarije, Finland, Hongarije, Nederland, Portugal, Spanje, Suriname, Turkije, Zwitserland, Noord Ierland, Dominicaanse Republiek en de Europese Unie.

Het aantal stemmen van elke partij wordt achtereenvolgens gedeeld door positieve gehele getallen (1, 2, 3, 4 enz.). De quotiënten die deze delingen opleveren, worden in volgorde van grootte gezet. De eerste zetel wordt toegewezen aan de partij met het grootste quotiënt, de tweede aan de partij met de op-een-na hoogste quotiënt, enzovoorts. Als twee quotiënten dezelfde waarde hebben dan krijgt het quotiënt dat het resultaat is van de grootste deler (= de partij met de meeste stemmen) de betreffende zetel toegewezen. In de praktijk zal dit echter zeer weinig voorkomen. De toewijzing gaat door totdat alle zetels verdeeld zijn. Elke partij krijgt zoveel zetels als ze grootste quotiënten heeft.

Een voorbeeld: drie partijen behalen respectievelijk 6500, 3800 en 2300 stemmen voor een volksvertegenwoordiging van 25 leden. De methode D'Hondt leidt in dit voorbeeld tot de volgende zetelverdeling: partij A: 13 zetels; partij B: 8 zetels; partij C: 4 zetels.

In de tabel hiernaast geeft het nummer tussen haakjes de toegekende zetel aan. (1) is de eerste te verdelen zetel, (2) de tweede, (3) de derde et cetera.

Het quotiënt dat gebruikt wordt om de laatste zetel toe te kennen aan een partij ligt in de buurt van de kiesdeler. De kiesdeler is het minimumaantal stemmen dat nodig is om een zetel te verwerven en een lijst krijgt ten minste zoveel zetels als het aantal keer dat de kiesdeler in het stemcijfer gaat. Dit zijn de zogenoemde volle zetels.

Het totaal van deze volle zetels is zelden gelijk aan het aantal te verdelen zetels. In het voorbeeld bedraagt deze som 23 zetels (partij A: 12; partij B: 7; partij C: 4) en de kiesdeler is de uitkomst van de deling: ${\displaystyle \textstyle {\frac {(6500+3800+2300)}{25}}}$ = 504 stemmen. Merk op dat bij de toekenning van zowel de 24e als de 25e zetel de betreffende quotiënten minder dan 504 bedragen. Deze rood gemarkeerde zetels worden in het in Nederland gehanteerde systeem van de grootste gemiddelden restzetels genoemd. Had partij C 48 stemmen meer gehaald (ten koste van partij B) dan had zíj de 25e zetel (= de 2e restzetel) bemachtigd.

Volgens D'Hondt heeft elke partij recht op evenveel zetels als het gehele aantal keren dat de 'chiffre diviseur' in het aantal stemmen op die partij zit.^[1] Deze 'chiffre diviseur', het aantal stemmen dat recht geeft op 1 zetel, is de hoogste waarde die het gewenste totale aantal zetels oplevert. Het is gelijk aan het quotient dat correspondeert met de laatst vergeven restzetel.

In het bovenstaande voorbeeld bedraagt de 'chiffre diviseur' dus 475. Partij A heeft 13,7 keer 475 stemmen en krijgt dus 13 zetels. Partij B heeft precies genoeg stemmen voor 8 zetels. Partij C heeft genoeg stemmen voor 4 zetels, maar 75 te weinig voor 5.

Elke partij krijgt dus het aantal volle zetels dat correspondeert met deze aangepaste kiesdeler. De opvolgende quotiënten zijn de respectievelijke waarden om op 1, 2, ... zetels uit te komen.