Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland

Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland
Oud Gereformeerde Gemeente te Scheveningen
Indeling
Hoofdstroming	Protestantisme
Richting	Gereformeerd calvinisme
Voortgekomen uit	Samenvoeging van Oud-Ger. Gem. en Fed. van Oud Ger. Gem in 1948
Afsplitsingen	Oud Gereformeerde Gemeente buiten verband (2007)
Aard
Locatie	57 gemeenten en 3 afdelingen in Nederland, 1 gemeente in Canada, 1 afdeling in de Verenigde Staten
Aantal leden	18.000 in 2005[1]
Karakter	bevindelijk gereformeerd
Leider	ds. Ton Kort (preses synode 2023)
Portaal    Christendom

De Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland (OGGiN) zijn een kerkgenootschap van bevindelijk gereformeerde signatuur.

Het kerkverband is ontstaan in 1948 uit een fusie van de Federatie van Oud Gereformeerde Gemeenten en de Oud-Gereformeerde Gemeenten (Boone-gemeenten).

Het kerkverband is ontstaan in 1948 uit een fusie van de Federatie van Oud Gereformeerde Gemeenten en de Oud-Gereformeerde Gemeenten (Boone-gemeenten). In de jaren 50 en 60 van de vorige eeuw beleefde het kerkverband een bloeiperiode. In deze periode waren de predikanten Joh. van der Poel, M.A. Mieras en E. Du Marchie van Voorthuysen het meest toonaangevend. Het aantal kerkelijke gemeenten steeg van 38 in 1948 tot boven de 60 gemeenten. In de latere jaren bleef dat aantal ongeveer gelijk. Tegenover de vorming en overkomst van een aantal gemeenten stond toen het tenietgaan en de onttrekking van een ongeveer gelijk aantal gemeenten.

De sterke groei in de jaren vijftig en zestig werd voornamelijk veroorzaakt door overkomst van gemeenten uit andere kerkgenootschappen. Ook een aantal vrije gemeenten verzocht om aansluiting. Zo kwam in 1952 ds. E. du Marchie van Voorthuysen met Leersum (159 leden) over uit de Christelijke Gereformeerde Kerken, in 1960 gevolgd door ds. W. Baaij met Doorn (209 leden). In 1977 ging ds. M. Pronk met zo'n 400 leden van Dordrecht-Centrum naar de aula van het Christelijk Lyceum Dordrecht, alsook met vier kerkenraadsleden, twee ouderlingen en twee diakenen.^[2] Daartegenover staat onder meer de breuk van de grote gemeente van Ede met de OGGiN in 1986 en in 1981 de overgang van Doetinchem (een gemeente met 541 leden) naar de Gereformeerde Gemeenten.

In oktober 2007 ontstond er – naar aanleiding van het zich onttrekken aan het kerkverband van predikant A.P. van der Meer – een afsplitsing onder de naam Oud Gereformeerde Gemeenten buiten verband. Een deel van de gemeente van Sint Philipsland en de gemeente van Bolnes traden uit het kerkverband.^[3] In maart 2010 onttrok de gemeente Goes zich aan het kerkverband.^[4][5] Over de kwestie rond ds. Van der Meer schreef H. Hille in het boek Samengevloeid, De geschiedenis van de Oud Gereformeerden in de tweede helft van de twintigste eeuw, een werk in twee delen met korte historische overzichten van alle aangesloten gemeenten en levensschetsen van de voorgangers die het kerkverband dienden.

Evenals andere orthodox-gereformeerde kerkverbanden houden de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland vast aan het gezag van de Bijbel als zijnde het door God geïnspireerde Woord en aan de leer zoals deze samengevat is door de algemeen christelijk en gereformeerde belijdenisgeschriften: de Nederlandse Geloofsbelijdenis, de Heidelbergse Catechismus en de Dordtse Leerregels (de Drie Formulieren van Enigheid).

Het kerkverband van de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland heeft een aantal specifieke kenmerken, waaronder een relatief losse kerkstructuur die historisch te herleiden is tot de zogenaamde Ledeboeriaanse traditie. Het tweede kenmerkende is dat er geen eigen leeruitspraken of specifieke leeraccenten zijn zoals in de Christelijke Gereformeerde Kerken, de Gereformeerde Gemeenten en de Gereformeerde Gemeenten in Nederland.

De prediking binnen de Oud Gereformeerde Gemeenten is vanwege de kerkstructuur moeilijker te duiden. Doordat er relatief weinig predikanten zijn binnen het kerkverband wordt op zondag vaak een preek gelezen. Dit kunnen preken zijn uit de tijd van de Nadere Reformatie, preken van meer recent overleden voorgangers die gediend hebben binnen of buiten het kerkverband waarmee geestelijke overeenstemming bestaat, of van eigen predikanten. De oud gereformeerde ouderling F. N. Snoek uit Ermelo gaf in 2020 aan dat hij in de leesdiensten voor de helft oude schrijvers leest: „Mijn oudvader is Smijtegelt. Verder lees ik graag Gray, Van der Hagen of David Bruinings en van de meer eigentijdse predikanten Smits, Van de Breevaart, Van de Ketterij of Monster.”^[6]

Door sommige predikanten binnen de oudgereformeerde traditie wordt op bepaalde aspecten van de geloofsleer (de rechtvaardigmaking) een bijzondere nadruk gelegd. In 2012 uitte ds. A. Kort kritiek op de prediking binnen bevindelijk-gereformeerde kring in het boek: Wedergeboorte of schijngeboorte, de Bijbelse bloedtheologie vergeleken met de filosofische embryotheologie. In zijn boek wilde hij waarschuwen voor de zogenoemde "embryotheologie." Deze theologie verbond hij met name aan de namen van dr. A. Comrie, dr. A. Kuyper, ds. G. H. Kersten en dr. C. Steenblok. Hij waarschuwde "voor de leer van de onbewuste inlijving in Christus en het deelhebben aan de weldaden vóórdat men de Middelaar als Persoon kent." In een recensie stelde dr. P. de Vries (Hersteld Hervormd) dat ds. Kort in zijn kritiek "op een aantal punten ongenuanceerd is." "We zullen er mee moeten rekenen dat er in de mate van kennis van Christus trappen zijn. In de Dordtse Leerregels wordt daarover heel nadrukkelijk gesproken. Dat is ook een van de aandachtspunten van zowel het puritanisme als de Nadere Reformatie. Het boek van Kort zou aan waarde hebben gewonnen als hij op deze zaak nader was ingegaan." (..) "Het is een leerstellig werk. De pastorale en bevindelijke kant van de zaak waarover het gaat komt niet tot nauwelijks aan de orde. Gebeente in de zin van leerstellige helderheid is nodig, maar het moet nooit een doel in zich worden. De leer moet verbonden zijn aan geloofsbeleving en godzaligheid." "Kort wekt ook te veel de indruk dat iemands theologische zienswijzen óf volledig aanvaard moeten worden óf volledig afgewezen. Maar wie zo denkt, krijgt het wel heel moeilijk om de lijn van Gods trouw in de kerkgeschiedenis aan te wijzen."^[7] Ds. J.M.D. de Heer (Gereformeerde Gemeenten) en ds. J. Roos (Gereformeerde Gemeenten in Nederland) wezen de genoemde kritiek van ds. A. Kort van de hand. De Heer stelde vast "dat er een nieuwe golf van kritiek op Comrie is gekomen, vooral van de zijde van de broers G.A. van den Brink en W.J. van den Brink. Het boek van ds. Kort zou kritiekloos leunen op een scriptie van W.J. van den Brink. Daarin staat niet alleen Comrie onder kritiek, maar ook ds. G.H. Kersten die van Comrie zou zijn afgeweken. In zijn voorwoord sprak ds. Kort expliciet zijn dank uit "dat Van den Brink hem met zijn genoemde scriptie een grote dienst heeft bewezen." De kritiek op Comrie is ook door de hersteld hervormde theologen D. Baarssen en W. van Vlastuin weersproken.^[8]

Liturgisch wordt in de kerkdiensten de Statenvertaling gebruikt. Psalmen worden volgens de Psalmberijming van 1773 en niet-ritmisch (op hele noten) gezongen. In 16 gemeenten wordt de berijming van 1566 van Petrus Datheen gebruikt.

Het kerkverband telt 55 gemeenten en 3 afdelingen in Nederland. Er is daarnaast één gemeente in Canada en een afdeling in de Verenigde Staten. Het kerkverband telt ongeveer 16.500 leden en doopleden. De grootste gemeenten zijn te vinden in Barneveld, Ede-Wekerom, Geldermalsen, Hardinxveld-Giessendam, Kinderdijk, Krimpen aan den IJssel, Stavenisse en Urk. Volgens schattingen van het Reformatorisch Dagblad groeit het kerkverband met ongeveer 50 leden per jaar.^[9] Het ledenaantal kende de afgelopen decennia een ietwat grillig verloop doordat regelmatig hele gemeenten zich afscheidden of zich juist aansloten.

De Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland kennen geen eigen theologische opleiding voor toekomstige predikanten. Degenen die predikant willen worden in dit kerkverband studeren veelal bij een van de predikanten van het kerkverband. Het kerkverband kent geen curatorium, maar een Commissie van Onderzoek die elk jaar in januari vergadert. De eerste twee jaar gaat een student door de gemeenten als proponent. Daarna is hij beroepbaar als lerend ouderling. Na twee jaar lerend ouderling te zijn geweest, wordt hij wederom beroepbaar gesteld, nu als predikant.

Predikanten van de Oud Gereformeerde Gemeenten zijn ds. R. Bakker (Kinderdijk), P. de Boer (Echteld-Ochten), G. Gerritsen (Barneveld), A. Kort (Krimpen aan den IJssel), H.H. Romkes (Rouveen), A.F.R. van de Veen (Wekerom), P. van Veen (Benthuizen), A.J. van Wingerden (Lienden) en Th.L. Zwartbol (Urk). Sinds 2021 is er geen student meer aangenomen door de Commissie van Onderzoek.

Eens in de twee weken verschijnt het Kerkblad der Oud-Gereformeerde Gemeenten in Nederland, met vaste rubrieken zoals meditatie, kerkelijke geschriften, kerkvaders en kerknieuws. Dit kerkblad verschijnt 25 keer per jaar.

Op tal van gebieden werken de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland samen met andere kerkgenootschappen, bijvoorbeeld binnen de GBS (Gereformeerde Bijbelstichting), Stichting Adullam en de Mbuma-Zending (een zending die uitgaat van de Free Presbyterian Church of Scotland).

Met de Gereformeerde Gemeenten onderhoudt men een zekere band, die bestaat uit het erkennen van elkaars attestaties.

Zie ook Protestantisme in Nederland.

Hieronder zijn alle oudgereformeerde gemeenten vermeld, inclusief een geschat ledenaantal:

• Willem Baaij (1893-1961) voorganger Vrije Gereformeerde Gemeente, predikant Christelijke Gereformeerde Kerken, predikant Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland
• Lodewijk Gebraad (1894-1980) voorganger Nederlandse Hervormde Kerk, voorganger Christelijke Gereformeerde Kerken, predikant Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland
• Cornelis Smits (1898-1994) predikant Christelijke Gereformeerde Kerken, Predikant Free Reformed Church, predikant Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland
• Johannes Willem Slager (1901-1982), predikant Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland. Ds. Slager is binnen bevindelijk gereformeerde kringen vooral bekend geworden door de zogeheten profetie van Slager, door de biddagpreek die hij op 25 januari 1953 hield te Stavenisse, op de zondag die vooraf ging aan de watersnoodramp, waarbij 153 inwoners van die plaats om het leven kwamen.
• Everard du Marchie van Voorthuysen (1901-1986), overgekomen vanuit de Christelijke Gereformeerde Kerken. De prediking van Ds. E. du Marchie van Voorthuysen kenmerkte zich door een zekere mate van exclusiviteit. In 1937 deed du Marchie zijn intrede als predikant in Urk met een preek: Salomo's bede bij ambtsaanvaarding. Over deze preek ontstond de nodige commotie. Niettemin bleef du Marchie vijftien jaar predikant binnen de Christelijke Gereformeerde Kerken. Door contacten met de hervormde ds. J.H. Koster van Montfoort werd voor hem "Zien is nog geen hebben" een gebezigde uitspraak. Daarmee wilde hij zeggen dat volgens hem een "geopenbaarde Christus nog geen toegepaste Christus was."
• M. van de Ketterij (1905-1988), predikant Gereformeerde Gemeenten, predikant Gereformeerde Gemeenten in Nederland, predikant Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland
• Johannes van der Poel (1909-1981) werd, na regelmatig op gezelschappen en begrafenissen gesproken te hebben, in 1938 te Giessendam beroepen en eind maart bevestigd als lerend ouderling, op 29 maart 1939 als predikant bij de Federatie van Oud Gereformeerde Gemeenten te Giessendam en vanaf 1955 tot zijn dood in 1981 in Ede.
• Marinus Abraham Mieras (1915-1981) was ijzerhandelaar in Axel. De kerkenraad van de Gereformeerde Gemeente weigerde hem een attest en Mieras begon als vrije spreker diensten te beleggen in Axel en Terneuzen. Hij kreeg preekconsent in de Oud Gereformeerde Gemeenten van ds. W.H. Blaak, die hem op 17 februari 1941 bevestigde als lerend-ouderling te Terneuzen. Op 21 april 1942 werd hij daar predikant. Ds. Blaak bevestigde hem op 6 juni 1944 te Krimpen aan den IJssel. Daar maakte de gemeente een stormachtige groei door en het kerkgebouw moest herhaaldelijk worden vergroot. Ds. Mieras was in de jaren zestig enkele jaren Kamerlid voor de SGP. Hij overleed op 24 april 1981.
• Barend Florijn (1920-2020), docent pedagogiek en biologie aan de christelijke kweekschool Juliana van Stolberg in Gorinchem. Pedagogiek was ook het vak dat hij vanaf 1953 – met een onderbreking in 1954 – aan de Driestar gaf. In de periode 1954-1955 was hij er directeur, omdat schoolleider P. Kuijt de nodige akten nog niet had. In herinneringen van vroegere studenten werd Florijn vaak genoemd als een van de leraren die het meest indruk op hen had gemaakt. In 1980 ging hij met pensioen en keerde terug naar Driebergen. De voormalige docent schreef de brochurereeks ”Opstellen over de christelijke opvoeding”. Daarnaast publiceerde hij kerkhistorische verhalen en jeugdboeken. Florijn behoorde oorspronkelijk tot de Christelijke Gereformeerde Kerk maar ging later over naar de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland. Uiteindelijk ging Florijn naar geen enkele kerk meer en las preken van oudvaders als Van der Groe, Thomas Boston, Joos van Laren en anderen. In een interview met het Reformatorisch Dagblad zei Florijn: "Ik ben bang dat God ons land heeft verlaten, al zit hier en daar nog wel een kind van God verscholen. De mensen zijn zo blij met al hun nieuwe kerken en activiteiten die zij organiseren. Maar ik kan er niets mee." ^[11][12]
• Joannes Baptista Philibert (1931-2020) Geboren als zoon van Eduard Philibert ouderling van de Gereformeerde Kerk te Middelharnis. Na een geestelijke ommekeer bij zoon Jan ging deze tot ergernis van zijn ouders doordeweeks diensten van de Christelijke Gereformeerde Kerk in Middelharnis bijwonen, of de Gereformeerde Gemeenten in de omtrek. Na verloop van tijd deed hij dat ook op zondag. Dat bracht zijn ouders tot het besluit dat hij het huis uit moest. In 1950 belandde Jan Philibert in Dordrecht. Uiteindelijk kwam hij in de Oud Gereformeerde Gemeente van Papendrecht terecht en werd een beeldbepalende ambtsdrager in de gemeente. In 1976 werd hij benaderd door de kerkenraad van de Oud Gereformeerde Gemeente te Geldermalsen. In deze gemeente kreeg hij fulltime leiding als ouderling. Philibert betrok met vrouw en drie kinderen de helft van het woongedeelte van de tot kerk verbouwde boerderij.^[13]

• A.F.R. van de Veen (1943), predikant Ede-Wekerom
• G. Gerritsen (1946), predikant Bergambacht
• P. van Veen (1950), predikant Benthuizen
• Anthonie Kort (1951), predikant Krimpen aan den IJssel
• Thom Zwartbol (1961), predikant Urk
• Rein Bakker (1963), predikant Alblasserdam (Kinderdijk)
• Pieter de Boer (1966), predikant Echteld-Ochten
• A.J. van Wingerden (1975), predikant Lienden
• H.H. Romkes (1975), predikant Rouveen

• Wim Fieret, (1950) Groeide op in Oostburg, Zeeuws-Vlaanderen. Met zijn ouders kerkte hij in de Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland. Hij bezocht de Driestar, studeerde daarnaast geschiedenis en promoveerde in 1990 op de SGP in de periode 1918-1948. Tijdens zijn loopbaan in het onderwijs vervulde hij verschillende (directie)functies op reformatorische scholen, waaronder het Van Lodenstein College in Amersfoort. Van 2011 tot 2015 was hij op het Hoornbeeck College lector identiteitsontwikkeling bij reformatorische jongeren. Begin 2015 ging hij met pensioen. Fieret schreef verschillende boeken over (kerk)historische onderwerpen, waaronder biografieën van de nadere reformatoren Udemans (1985), Van der Groe (2008), Hellenbroek (2009) en Wilhelmus à Brakel (2016). In 2016 riep Fieret op tot meer samenwerking van de (bevindelijk) gereformeerde gezindte „Als mensen rond de GBS en de Bijbel met uitleg kunnen samenwerken, zouden er toch stappen mogelijk moeten zijn, maar dat gebeurt niet. Mag het misschien een tandje meer?” Fieret wees op de diversiteit die er bij predikanten uit de tijd van de Nadere Reformatie is te vinden. Zo zou er nu ook meer ruimte moeten zijn voor verschillen. Fieret vroeg zich af of er op termijn mogelijk een RKN, Reformatorische Kerk in Nederland, kon ontstaan.^[14]
• Steef de Bruijn (1962), hoofdredacteur Reformatorisch Dagblad
• Kees van der Staaij (1968), voormalig politiek leider van de Staatkundig Gereformeerde Partij (tot 2023)
• Peter Zevenbergen (1956), voormalig partijvoorzitter Staatkundig Gereformeerde Partij

• Vermeulen, J.M. Toen hij 't ambt ontvangen zou. Leven en werk van ds. P. van Dijke 1812-1883 (1984)
• Janse, C. Bewaar het pand, de spanning tussen assimilatie en persistentie bij de emancipatie van de bevindelijk gereformeerden (1985)
• Redactie Bibliotheek van de Kleine Kerkgeschiedenis, Predikanten en Oefenaars, Biografisch Woordenboek van de Kleine Kerkgeschiedenis, deel 1-5, (1988-1999)
• Florijn, H. De Ledeboerianen. Een onderzoek naar de plaats, invloed en denkbeelden van hun voorgangers tot 1907, Dissertatie Utrecht, promotor Prof. dr. O.J. de Jong (1992)
• Florijn, B. Ontsloten verleden herinneringen aan ds. E. du Marchie van Voorthuysen (1993)
• Hille, H. Tweestromenland Geschiedenis van de oud gereformeerden in de eerste helft van de twintigste eeuw (1996)
• Poel, Joh. van der Autobiografisch materiaal, aangevuld met een verslag van zijn overlijden en begrafenis (1997)
• Natzijl, H. J. Mastenbroek, A. Bel, In Beeld gebracht. Twee eeuwen kerkelijk leven, Houten (1997)
• Belzen, A. van Terugblik. Vraaggesprekken over de geschiedenis van de in 1907 ontstane Gereformeerde Gemeenten met voorgangers en ouderlingen uit dat kerkgenootschap en uit daaraan verwanten kerkgenootschappen: de Gereformeerde Gemeenten in Nederland (binnen en buiten verband) en de Oud Gereformeerde Gemeenten (2007)
• Postema H.J. De oestervisser van Tholen Levensbeschrijving van ds. W. Baaij (1893-1961)
• Vermeulen, J.M., Het wonderlijkste wonder, Uit het leven van ds. Johannes van der Poel (1999)
• Hille, H. Samengevloeid. Geschiedenis van de oud gereformeerden in de tweede helft van de twintigste eeuw (2005)
• Vermeulen, J.M. De zoon van Bornia, Leven en werk van ds. E. du Marchie van Voorthuysen (2008)
• Vermeulen, J.M. De koopman van Axel, ds. M.A. Mieras, prediker in een bewogen tijd (2011)
• Vermeulen, J.M. Herder in de noodkerk. Leven en werken van ds. L. Boone en de feiten van 1907 (2017)
• Vermeulen, J.M. De zetbaas van Flakkee, Leven en werk van ds. L. Gebraad (1894-1980) (2020)
• Vermeulen, J.M. Een zon en schild tot ons behoed Leven en werk van ouderling J.B. Philibert (2023) ISBN 9789078164203

• De Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland gaven de serie Der vaderen erfenis uit. Deze serie bestaat uit 25 delen. In 1995 werd er door de synode toe besloten om jaarlijks zes preken van Hollandse oudvaders uit te geven. De preken zijn in de hedendaagse spelling overgezet en te lange zinnen zijn in stukjes geknipt. "Het doel van de serie is om in het algemeen het lezen van preken van oudvaders te bevorderen. Iedere kerkenraad van het kerkverband ontvangt elk jaar gratis een nieuw deel, om het lezen hiervan tijdens de leesdiensten te stimuleren.” In 2021 werd deze serie gestopt en opgevolgd door een nieuwe serie met zes preken van oudvaders, Geschonken geschriften.^[15]

• Website Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland

Zie de categorie Oud Gereformeerde Gemeenten in Nederland van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.