Alkalische hydrolyse (uitvaart)

Alkalische hydrolyse, vaak resomatie genoemd, is een vorm van lijkbezorging (lichaamsverwerking na een overlijden) waarbij stoffelijke resten van mens of dier onder druk met behulp van kaliumhydroxide worden opgelost in heet water. Andere benamingen zijn aquamatie, watercrematie of biocrematie.

De Britse onderneming 'Resomation Limited'^[1] is de drijvende kracht achter het toepassen van deze alkalische hydrolyse als alternatieve vorm van lijkbezorging. Het bedrijf heeft patent op het proces en bezit het internationale handelsmerk op het woord “Resomator”, voor het door de Schotse uitvinder Sandy Sullivan ontwikkelde apparaat waarin de hydrolyse plaatsvindt.

Anders dan bij begraven of cremeren wordt de alkalische hydrolyse toegepast op het lichaam zonder kist. Gewone kleding is niet geschikt, gekozen kan worden voor kleding en/of een lijkhoes die gemaakt zijn van eiwitten, zoals zijde of wol omdat die makkelijk hydrolyseren, of naakt.

Het lichaam wordt ontbonden in een waterige oplossing van een loog, in dit geval kaliumhydroxide, bij een temperatuur van 180 °C en verhoogde druk zodat de resten niet gaan koken en het proces optimaal verloopt. De hoeveelheden water en loog zijn afhankelijk van het lichaamsgewicht. Het proces duurt ongeveer drie uur en lijkt op het verzepen van vetten. De overblijvende poreuze botten zijn zo teer geworden dat ze makkelijk vermalen kunnen worden tot poeder, vergelijkbaar met de asresten na een crematie. Behalve de beenderen kunnen niet-oplosbare bestanddelen zoals protheses van titanium, gouden tandvullingen en pacemakers geïsoleerd worden. De overblijvende vloeistof (het effluent) is lichtbruin, sterk basisch en steriel. Na neutralisatie met zuur is de vloeistof niet meer milieubelastend en kan door het riool worden gespoeld.^[2][3]

In 2011 is in opdracht van een uitvaartondernemer door TNO een levenscyclusanalyse uitgevoerd van de verschillende vormen van lijkbezorging. Hierin wordt geconcludeerd dat alkalische hydrolyse duurzamer, milieuvriendelijker, ruimtebesparender en mogelijk voordeliger is dan begraven of cremeren. De milieubelasting is volgens het rapport zelfs nul.^[4] Dit komt onder andere doordat de kosten van de milieubelasting worden gecompenseerd door het recyclen van metalen. Dit bespaart de milieukosten van de winning van nieuwe metalen. Verder kan de kist die wordt gebruikt bij de uitvaartceremonie ongeveer 50 keer worden hergebruikt.

Bij de milieubelasting zijn niet meegerekend de voorbereidingen zoals het afleggen van het lichaam (inclusief gekoeld opbaren), het versturen van rouwberichten en de afscheidsceremonie. Uit hetzelfde onderzoek van TNO blijkt dat de milieubelasting van deze voorfase veel groter is dan die van de uitvaarttechniek (begraven, cremeren of alkalische hydrolyse) zelf.

Met alkalische hydrolyse worden onder andere in de Verenigde Staten en Canada proefprojecten uitgevoerd.

Kaliumhydroxide, de stof die gebruikt wordt bij de alkalische hydrolyse, belast het milieu doordat de stof volgens een industrieel proces wordt geproduceerd uit kaliumchloride. Dit proces verbruikt energie. Of de energie die verbruikt wordt bij de productie van kaliumhydroxide meegewogen is in de vergelijkingen tussen begraven, cremeren en alkalische hydrolyse is niet duidelijk. TNO schat in het rapport dat de impact ervan vele malen lager ligt dan die van een kist, de katoenen voering van de kist (bij begraven en cremeren) en van een steen (begraven) of urn (cremeren).

Kaliumhydroxide is een corrosieve stof die schade toe kan brengen aan het waterleven^[5] wanneer het in grote hoeveelheden geloosd wordt. Echter, het kan op eenvoudige wijze omgezet worden in een onschadelijk kaliumzout door na afloop van de hydrolyse de vloeistof te neutraliseren met een zuur en vormt dan geen gevaar voor het milieu. De vloeistof mag via het riool afgevoerd worden wanneer de pH-waarde onder de tien is.

De alkalische hydrolyse van lijken is wettelijk toegestaan in een aantal Canadese, Mexicaanse, Amerikaanse en Australische deelstaten en Zuid-Afrika.^[6][7][8][9] In 2023 werd de methode voor het eerst gebruikt in Ierland, dit was ook de eerste keer in Europa.^[10]

In het Verenigd Koninkrijk is het wettelijk toegestaan, maar werden er nog geen uitvaarten gehouden.^[11] In Schotland loopt een publieksbevraging over het toelaten van deze methode.^[12][13]

In veel landen zal het pas toegestaan worden na een wetswijziging.

Op 28 juni 2018 was er een meerderheid in de Tweede Kamer voor het wetsvoorstel om alkalische hydrolyse in te voeren als uitvaartvorm, naast de bestaande vormen van begraven, cremeren en donatie aan de wetenschap.

Volgens het advies van de Gezondheidsraad in mei 2020 voldoet het uitvaartproces aan de eisen voor veiligheid, waardigheid en duurzaamheid. Op basis van dit advies kan de Tweede Kamer beslissen over opname in de Wet op de lijkbezorging.^[14]

Op 17 november 2020 maakte minister Kajsa Ollongren (Binnenlandse Zaken) bekend, dat het kabinet resomeren wettelijk mogelijk gaat maken naast begraven en cremeren.^[15][16] Het conceptwetsvoorstel Wet bestemming lichamen van overledenen is in oktober 2024 in consultatie gebracht. Het betreft geen wetswijziging, maar een vervanging van de Wet op de lijkbezorging.^[17][18]

In november 2021 kreeg Vlaams minister van Binnenlands Bestuur Bart Somers groen licht in een advies van het Raadgevend Comité voor Bio-ethiek.^[19] De Vlaamse wetgeving zal gewijzigd worden in de loop van 2022 of begin 2023 om resomeren toe te staan in Vlaanderen.^[20]

Alkalische hydrolyse wordt ook toegepast bij de verwerking van kadavers van dieren die bij onderzoek naar ziektes zijn gebruikt. Prionen worden volledig vernietigd.

• Milieu impact van de verwerkingsmethoden effluent alkalische hydrolyse