Scheldekaaien

De Scheldekaaien zijn de kaaien (kades) langs de rivier de Schelde in Antwerpen. De Scheldekaaien zijn een belangrijke verkeersas in Antwerpen. Opvallend is dat het eigenlijk om één (zeer) lange straat gaat van 6,7 km, maar de straatnaam om de paar 100 meter steeds verandert, met van noord naar zuid de volgende namen: Rijnkaai, Tavernierkaai, Van Meterenkaai (de kortste met 65 meter), Orteliuskaai, Ernest Van Dijckkaai, Plantinkaai, Sint-Michielskaai, Cockerillkaai, De Gerlachekaai, Ledeganckkaai en D'Herbouvillekaai (de langste met 2 kilometer). Typisch aan de kaaien is ook de 'Blauwe Steen' die op de waterrand ligt.

De kaaien zijn in te delen in twee grote delen: een strook die voor verschillende doelen wordt gebruikt en een straat met rijbaan, fietspad en voetpad. De strook voor verschillende doelen werd in het zuiden net voorbij de stad gebruikt voor het laden en lossen van containerschepen. In het zuiden van de stad voorheen als parkeerplaats, sinds de heraanleg voornamelijk als recreatie- en wandelzone. En noordelijker als parkeerplaats, parkeerplaats voor bussen aan de d'Herbouvillekaai en wandelweg en verder om verschillende evenementen op te organiseren. Aan de nieuwe cruiseterminal aan de Jordaenskaai ter hoogte van Het Steen leggen sinds 2021 cruiseschepen aan.^[1] In augustus 2017 werden ter hoogte van de Suikerrui twee regenboogzebrapaden aangelegd.^[2]

Historisch was een 100 meter brede kaaizone (gemeten vanaf de 'Blauwe Steen' voorzien voor havenactiviteiten, en afgezet met een hekwerk.

De waterkering is een muur die gebouwd werd in 1978 langs de Scheldekaaien om te voorkomen dat de laan langs de Schelde bij springtij onder water zou komen te staan. Wat voor dat de muur werd gebouwd geregeld gebeurde. Her en der zijn er poorten die enkel bij springtij worden gesloten om de parkings te kunnen bereiken. Naast elke poort staat een matrixbord of krijtbord waarop enkele dagen voor springtij wordt aangegeven wanneer men zijn wagen ten laatste moet weggehaald hebben. Voor het geval dat er chauffeurs zijn die hun wagen toch vergeten weg te halen is er een nooduitrit aan Petroleum-Zuid. Deze blijft open totdat het water de poort bijna heeft bereikt.

Het Museum aan de Stroom heeft veertien van haar collectie historische havenkranen geïnstalleerd op de Rijnkaai, ter hoogte van Hangar 26 en 27. De kranen dateren van tussen 1907 en 1963 en werden door vijftien verschillende constructeurs gebouwd.^[3] De overige kranen staan opgesteld aan de voet van het MAS en op de Jordaenskaai. Deze kranencollectie is uniek in de wereld omwille van de omvang en van de technische compleetheid, en al deze havenkranen zijn dan ook ter plaatse als monument beschermd. De kranen zijn een herkenbaar element van de actuele Antwerpse skyline, en van de stadsaanblik vanaf Linkeroever.

Vanaf 2012 is men bezig met de heraanleg van de Scheldekaaien. Over hoe de Scheldekaaien er zouden uitzien hebben de Antwerpenaren mee kunnen beslissen. De Vlaamse Waterweg nv en diensten van de stad Antwerpen werken samen aan de heraanleg van de kaaivlakte.

Bij de heraanleg werden de oude hangars en havenkranen aan de Rijnkaai gerestaureerd en de waterkeringsmuur verhoogd. Dit was nodig vanwege de stijging van de zeespiegel ten gevolge van de opwarming van de aarde en de Deltawerken waardoor er minder overstromingsgebieden zijn wat ervoor zorgt dat het water hoger komt te staan bij springtij. Ten zuiden en naar de haven toe gebeurt dit door de aanleg van wandeldijken. Verder werden de kaaien gedeeltelijk autoluw gemaakt, vooral parkeerplaatsen verdwijnen, doorgaand verkeer is nog mogelijk. Een breed fietspad werd heraangelegd. Ook wilde men een kaaientram, maar dit voorstel wordt niet uitgewerkt.

Het totaalproject dat 15 jaar zal duren, werd verdeeld in zeven deelgebieden die in verschillende fases aangepakt worden. Van zuid naar noord zijn dit Blue Gate Antwerp, Nieuw Zuid, Sint-Andries en Zuid, Schipperskwartier en Centrum, Bonapartedok en Loodswezen, Kattendijksluis en Rijnkaai en Droogdokkeneiland.

Het eerste deel, Belvédère in het Droogdokkenpark werd afgewerkt in 2017. Een stuk ter hoogte van Sint-Andries en Zuid werd gedeeltelijk aangepakt en in juli 2019 geopend. In 2022 en 2023 werden de werken verder uitgevoerd. De plannen voor kaai Nieuw Zuid zijn klaar sinds april 2022. Er komt, onder meer met het Park Nieuw Zuid, meer groen en ruimte voor recreatie. De eerste stappen werden in 2023 gerealiseerd, de afwerking is voor 2025 gepland.^[4] Meer naar het noorden werd in juli 2023 een vernieuwd stuk kaai van 300 meter lang, ter hoogte van de Sint-Michielskaai geopend. Er werden groene zones, sportvelden, zitbanken, een skateramp en speeltuin voorzien. Er is een stuk van het Sint-Michielsbastion te zien.^[5] In het najaar van 2024 staat de start van de aanleg van een Namenmonument nabij het Loodswezen gepland. Op dit monument zullen de namen van ongeveer 25.000 Antwerpse slachtoffers van de Tweede Wereldoorlog geplaatst worden.^[6]

• De Cockerillkaai was in 2023 de duurste woonstraat van Antwerpen. ^[7]
• Aan de waterkant aan de Cockerillkaai staat sinds juni 2022 het kunstwerk The Long Hand door Sammy Baloji. Het werd uitgevoerd in brons, baksteen en gerecycleerd plastic.^[8]

• Antwerpen
• Haven van Antwerpen
• Het Steen

• Dossier van Gazet van Antwerpen uit 2010 over de heraanleg - gva.be
• Infosite van de stad Antwerpen uit 2015 met plannen en bouwschetsen waarop gediscussieerd kan worden - agvespa.be (gearchiveerd)
• De geschiedenis van de Scheldekaaien - Antwerpen.be (dode link)