Vanilloideae

Vanilloideae
Vanilla humblotii
Taxonomische indeling
Rijk:Plantae (Planten)
Stam:Embryophyta (Landplanten)
Klasse:Spermatopsida (Zaadplanten)
Clade:Bedektzadigen
Clade:Eenzaadlobbigen
Orde:Asparagales
Familie:Orchidaceae (Orchideeën)
Onderfamilie
Vanilloideae
(Lindl.) Szlach. (1995)
Afbeeldingen op Wikimedia Commons Wikimedia Commons
Vanilloideae op Wikispecies Wikispecies
Portaal  Portaalicoon   Biologie

Vanilloideae is een botanische naam voor een onderfamilie van de orchideeënfamilie (Orchidaceae).

Het is een van de kleinere van de vijf onderfamilies, met twee tribus, vijftien geslachten en ongeveer 180 soorten. De Vanilloideae bezitten een aantal voor orchideeën ongewone kenmerken, zoals de wijze waarop de vruchten zich openen.

De meest bekende vertegenwoordiger van deze groep is de vanille-orchidee (Vanilla planifolia), de oorspronkelijke leverancier van vanille.

Naamgeving en etymologie

[bewerken | brontekst bewerken]

De naam Vanilloideae is afkomstig van het geslacht Vanilla (vanille-orchidee), een van de geslachten uit deze onderfamilie.

De onderfamilie Vanilloideae bestaat uit kruidachtige, vaste planten, met een slanke, dikwijls licht verhoutte en tot een liaan verlengde stengel en een wortel voorzien van een velamen.

Sommige soorten zijn epiparasieten en zijn bladloos, maar meestal zijn er wel groene, vlezige of lederachtige bladeren aanwezig, spiraalsgewijs of in twee rijen ingeplant. De bladnervatuur is dikwijls netvormig, wat uitzonderlijk is voor orchideeën.

Vanille-orchidee (Vanilla planifolia): detail vruchten.

De bloeiwijze is een onvertakte tros. De bloemen zijn geresupineerd, zodat de lip onderaan staat. De sepalen of kelkbladen en petalen of kroonbladen zijn drietallig. Het vruchtbeginsel is onderstandig, en één- of driehokkig.

De stamper is met één resterende vruchtbare meeldraad gefuseerd tot een slank gynostemium met slechts één (zelden drie) stempellob(ben). De pollenkorrels vormen een melige, licht kleverige massa of zijn soms in pollinia omgevormd.

De vrucht is meestal een vlezige doosvrucht die zich opent langs spleten. Ze bevatten talrijke linze-vormige zaden, 0,5–1 mm groot, voorzien van een harde zaadhuid.

De verschillende geslachten van de Vanilloideae komen voor in tropische streken van Midden- en Zuid-Amerika, Azië en Australië. Vanilla heeft een pantropische verspreiding, met inbegrip van Afrika.

De onderfamilie Vanilloideae is lange tijd als een aparte familie buiten de Orchidaceae gezien, onder de naam Vanillaceae. Maar recent DNA-onderzoek heeft uitgewezen dat zij een zustertaxon zijn van de onderfamilie Epidendroideae en de onderfamilie Orchidoideae en dus wel degelijk in de Orchidaceae thuishoren. Ze worden op hun beurt nog eens onderverdeeld in twee tribus, de tribus Pogonieae en de tribus Vanilleae. Robert Dressler[1] verdeelt deze laatste groep nog eens in drie subtribus:

De stamboom van de onderfamilie Vanilloideae kan als volgt worden voorgesteld[2]:

Orchidaceae

Apostasioideae




Cypripedioideae




Vanilloideae
Pogonieae
Pogoniinae

Duckeella




Cleistes




Isotria



Pogonia






Vanilleae
Galeolinae

Erythrorchis



Vanillinae


Eriaxis



Clematepistephium





Epistephium



Vanilla









Orchidoideae



Epidendroideae






Zie de categorie Vanilloideae van Wikimedia Commons voor mediabestanden over dit onderwerp.