Alamanowie

Alemanowie, Alamanowie (łac. Alamanni) – germański związek plemienny, od III wieku n.e. dokonujący najazdów na zachodnie prowincje cesarstwa rzymskiego.

Na przełomie II i III wieku n.e. nastąpiła konsolidacja germańskich plemion na terytorium Germanii właściwej. W początkach III wieku na pograniczu zachodnich prowincji rzymskich ukształtował się potężny związek plemienny Alemanów, którego podstawę etniczną stanowiły swebskie plemiona wywodzące się z dorzecza Łaby: Semnonowie, Hermundurowie, Markomanowie. Jako nowo powstały związek Alemanowie nie posiadali starej rodziny królewskiej cieszącej się szczególnym autorytetem. Żadna z alemańskich grup (poza Jutungami, którzy stali się Alemanami później) prawdopodobnie nie używała dawnej nazwy. „Alle Männer” („wszyscy mężowie, mężowie spośród wszystkich”) uważani byli za „mieszańców” przez swych sąsiadów o starych tradycjach plemiennych. Zamieszkiwali obszar pomiędzy Renem, Menem, Neckarem i Dunajem.

Pierwszy raz zagrozili rzymskiej granicy na Renie i Dunaju w 213 roku. Pierwsza wzmianka o Alamanach w rzymskiej historiografii pojawia się u Aureliusza Wiktora, który wspomina o zwycięstwie Karakalli. Choć inni starożytni historycy milczą o tym, relację Aureliusza potwierdza odnaleziona inskrypcja^[1][2]. Wielki najazd dokonany w 233 roku na obszarze Górnej Germanii i Recji zniszczył wiele osad wojskowych i cywilnych. W 259 r. nastąpiło przełamanie limesu na całej linii – od dolnego Renu po dolny Dunaj, a barbarzyńcy dotarli aż do Mediolanu. W 260 roku Alemanowie splądrowali Aventicum (dziś Avenches w Szwajcarii). Odtąd naruszanie granicy nabrało stałego charakteru. W 268 ponieśli wielką klęskę w walce z wojskami Klaudiusza II w bitwie nad jeziorem Garda. W 277 roku zostali pobici przez cesarza Probusa. Mimo to Rzymianie musieli opuścić Agri Decumates i z części prowincji Górna Germania i Recja powstała Alemania (ok. 300 roku). W 350 Konstancjusz II zezwolił na przekroczenie granicy i osiedlenie się w Galii Alemanom, za którymi podążyli Frankowie. Około 356 Konstancjusz zmuszony był jednak wysłać karną wyprawę pod wodzą Juliana, który w bitwie pod Argentorate (Strasburgiem) w 357 pobił wojowniczych Alemanów i pojmał ich króla Chnodomara.

Po wycofaniu w 401 roku rzymskich wojsk z prowincji północnych (do obrony Italii przed Alarykiem), Alemanowie zaczęli osiedlać się na obszarze dzisiejszej Szwajcarii – w okolicach Bazylei i nad Jeziorem Bodeńskim. W VI wieku dotarli do środkowej Szwajcarii. Granica między nimi a Burgundami przebiegała nad rzeką Aar, w okolicach Berna (bagna i starorzecza) – tak powstała późniejsza językowa granica francusko-niemiecka.

W bitwie pod Tolbiacum (Zülpich) w 496 Alemanowie zostali pokonani przez Chlodwiga, który w 506 krwawo stłumił alemańskie powstanie. Odtąd Alemania wchodziła w skład państwa Franków jako marchia i włączano do niego kolejne terytoria Alemanów, tworząc na ich obszarze biskupstwa (Salzburg – 614, Augsburg – 736, Moguncja – 745, Bazylea – 805).

Ostatni bunt Alemanów przeciw zwierzchności Franków miał miejsce w 746 r. i stłumiony został przez syna Karola Młota – Karlomana, przechodząc do historii jako „krwawa łaźnia w Cannstatt” (koło Altenburga); zginął wtedy książę Alemanów Teutbald. Po tym Alemania przestała istnieć jako księstwo, a granica państwa Franków przesunęła się na południe w okolice środkowej Wirtembergii.

W X w. na terytoriach zasiedlanych przez Alemanów powstało księstwo Szwabii; od nich też pochodzi francuska i hiszpańska nazwa Niemiec – odpowiednio Allemagne i Alemania.

Królowie alemańscy mianowani przez Franków

• Kampania Maksymina Traka przeciwko Alamanom

• Gustav Faber: Merowingowie i Karolingowie. Warszawa: PIW, 1994.
• Jerzy Rajman: Encyklopedia średniowiecza. Kraków: Wyd. Zielona Sowa, 2006.
• Bernard Rutowski: Walka cesarstwa rzymskiego z najazdami barbarzyńców w latach 352–360, [w:] „Meander” R. 36 (1981), s. 123–137.
• Magdalena Mączyńska: Wędrówki ludów. Historia niespokojnej epoki IV i V w. Warszawa-Kraków: PWN, 1996, ISBN 83-01-12120-3.