Albinizm
| albinismus | |
 Osoba dotknięta albinizmem | |
| Klasyfikacje | |
| ICD-10 | E70.3 |
|---|---|
Albinizm, bielactwo – uwarunkowany genetycznie brak lub niedobór pigmentu (melaniny) w organizmie. Osobnik posiadający tę cechę nazywany jest albinosem i charakteryzuje się białym lub bladoróżowym (związanym z prześwitywaniem naczyń krwionośnych[1]) odcieniem skóry, białymi włosami, bladoróżowymi tęczówkami i czerwonymi źrenicami[1][2] (z uwagi na prześwitywanie naczyń krwionośnych z dna oka)[1]. Nazwę tego wrodzonego błędu metabolizmu wprowadził w 1908 roku Archibald Garrod, który zauważył utrzymywanie się zaburzenia w obrębie wybranych rodzin[3]. Oprócz albinizmu całkowitego (uogólnionego) występuje także bielactwo nabyte[1].
Z uwagi na brak ochronnego pigmentu w skórze, albinosi są bardzo wrażliwi na działanie promieni słonecznych, szybko ulegają poparzeniu i reagują stanami zapalnymi skóry. Z tego samego powodu obserwuje się u nich także zwiększoną zachorowalność na raka skóry. Albinizmowi często towarzyszą zaburzenia widzenia w postaci astygmatyzmu, oczopląsu oraz światłowstrętu[1].
Albinizm dziedziczy się autosomalnie recesywnie[1]. Oznacza to, że jeśli oboje rodzice są heterozygotyczni pod względem genu aktywności tyrozynazy to ich dziecko z 25% prawdopodobieństwem będzie albinosem. Podłoże genetyczne tej choroby leży w braku tyrozynazy przekształcającej prekursor melaniny w melaninę.
Częstość występowania
[edytuj | edytuj kod]W przyrodzie albinizm występuje rzadko, u niektórych gatunków zwierząt (króliki, tchórze, szczury, myszy, papugi) stał się cechą charakterystyczną dla niektórych odmian. Polega on na nieregularnie rozłożonych przebarwieniach (gdzie nie ma melaniny) na całym ciele, a najczęściej na czole.
Częstotliwość występowania u ludzi wynosi średnio od 1:5000 do 1:15 000, jednak w niektórych populacjach może być znacząco wyższa (np. w Tanzanii częstotliwość występowania wynosi ok. 1:1400, a w niektórych grupach etnicznych w Afryce Południowej aż 1:1000)[4].
Określenie to stosuje się także w stosunku do roślin, u których zaszła mutacja zaburzająca syntezę chlorofilu. Rośliny całkowicie albinotyczne nie mają szans przeżycia, jednak te z częściowym są niekiedy hodowane jako rośliny ozdobne (np. figowiec benjamina)[5].
Prześladowania albinosów
[edytuj | edytuj kod]
W niektórych wierzeniach afrykańskich albinosów uważa się za wcielenia duchów zmarłych[6], istnieje też przesąd występujący głównie we wschodniej Afryce, że części ciała albinosów mają magiczną moc, która może przynieść szczęście posiadaczowi amuletów czy eliksirów sporządzonych z części ciała albinosów. Stało się to powodem prześladowań tej społeczności, a także licznych morderstw[7].
Zobacz też
[edytuj | edytuj kod]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f Encyklopedia Audiowizualna Britannica: Człowiek i medycyna. Poznań: Wydawnictwo Kurpisz S.A., 2006, s. 10. ISBN 978-83-60563-15-1.
- ↑ Słownik tematyczny. Biologia, cz. 2, Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 2011, s. 18, ISBN 978-83-01-16530-7.
- ↑ Albinizm u ludzi – przypadek. biomist.pl, 2016-09-18. [dostęp 2011-08-25].
- ↑ E.S. Hong, H Zeeb, M.H. Repacholi, Albinism in Africa as a public health issue, „BMC Public Health”, 6, 2006, s. 212, DOI: 10.1186/1471-2458-6-212, PMID: 16916463 (ang.).
- ↑ Małgorzata Twardowska, Grażyna Kucharczyk, Grażyna Łętocha, Krystyna Stypińska: Szkolny słownik: Biologia. Złote wydanie. Wydawnictwo GREG, 2013, s. 11. ISBN 83-7327-410-3.
- ↑ Andrzej Szyjewski: Religie Czarnej Afryki. Wydawnictwo WAM, 2005. ISBN 83-7318-562-3.
- ↑ Monika Greszta: Przekleństwo białej skóry. gazeta.pl, 2008-08-26. [dostęp 2011-01-01].
