Alfred Kroeber

Alfred Louis Kroeber

Kroeber z Ishi
Data i miejsce urodzenia	11 czerwca 1876 Hoboken
Data i miejsce śmierci	5 października 1960 Paryż
Zawód, zajęcie	antropolog
Dzieci	Ursula K. Le Guin i Karl Kroeber, (adoptowani) Clifton Kroeber i Theodore Brown Kroeber
Multimedia w Wikimedia Commons

Alfred Louis Kroeber (ur. 11 czerwca 1876 w Hoboken, zm. 5 października 1960 w Paryżu) – amerykański antropolog kulturowy, z pochodzenia Niemiec. Jego głównym przedmiotem zainteresowań była etnosocjologia, badania nad kulturami ludów pierwotnych, teoria i historia kultury.

Rodzice Kroebera byli niemieckimi protestantami z wyższej klasy średniej. Ojciec Florence Kroeber miał dziesięć lat, gdy jego rodzina wyemigrowała z Niemiec do USA. Jego matką była Johanna Muller. Mieli oni czwórkę dzieci z czego Alfred był najstarszy. Kilka lat po jego narodzinach przeprowadzili się z Hoboken w stanie New Jersey do Nowego Jorku. Tam Kroeber dorastał i rozpoczął swoją naukę. Kroeber był żonaty dwukrotnie. W 1906 ożenił się z Hanriette Rothschild, która zmarła na gruźlicę w 1913 po pięciu latach choroby. Swoją drugą żonę, Theodorę Krakow Brown, poślubił w 1926 i miał z nią dwójkę dzieci: Karla Kroebera i Ursulę Kroeber Le Guin, znaną pisarkę s-f i fantasy. Jego dzieci wychowywały się razem z adoptowanymi przez Kroebera synami żony z pierwszego małżeństwa: Cliftem i Theodorem Brown^[1].

Rodzina Kroebera była dwujęzyczna, ale w domu mówiło się po niemiecku. W dzieciństwie uczył się on również łaciny i greki. Można przypuszczać, że te wczesne zetknięcie z tyloma językami przyczyniło się potem do zainteresowania badacza lingwistyką. Gdy Alfred skończył siedem lat, zakończył naukę domową^[1]. Jego oraz szóstkę innych dzieci zaczął uczyć prywatny, niemiecki nauczyciel dr Bamberger. W kolejnych latach przygotowywał się do pójścia na studia w szkole średniej Sachs' Collegiate Institute. Alfred kontynuował tam naukę, z roczną przerwą, aż do czasu, gdy wstąpił na Uniwersytet Columbia w 1892 roku w wieku 16 lat.

Wczesne lata ukształtowały jego charakter i zainteresowanie historią naturalną, zamiłowanie do języków obcych, niezwykłą spostrzegawczość estetyczną, fachowość i chęć do wykonywania wszystkich prac wymagających skrupulatności. Podczas studiów licencjackich na Uniwersytecie Columbia z niewielkim kręgiem przyjaciół założył czasopismo, które choć miało głównie charakter literacki, pozwalało sobie na krytykę wielu podmiotów, w tym uniwersytetu^[1].

Alfred Kroeber rozpoczął studia na Uniwersytecie Columbia w Nowym Jorku, gdy antropologia nie była jeszcze osobną dyscypliną naukową. Do uczestnictwa w seminarium Franza Boas’a w 1896 roku, skłoniła go czysta ciekawość. Jednak jego zainteresowanie w tym kierunku rozwijały się stopniowo. Antropologia przerodziła się w jego pasję dopiero kiedy jako student pracował nad badaniami o Eskimosach i Czinukach w Nowym Jorku. W tym czasie Kroeber zaczął również uczestniczyć w innych kursach antropologicznych. Prowadził wówczas badania terenowe wśród plemion Arapaho, Ute, Szoszon i Banok. W 1897 roku został magistrem filologii angielskiej na Uniwersytecie Columbia, a temat jego pracy brzmiał The English Heroic Play. W latach 1897–1899 pracował jako asystent nauczyciela. Na swoich kursach nauczał o XVIII-wiecznej literaturze angielskiej. Wiosną 1901 roku obronił doktorat^[1].

W 1901 roku Alfred Kroeber przybył na Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley. Z tym miejscem związał się jako naukowiec i dydaktyk do końca swojego życia. W latach 1916–1946 był tam profesorem antropologii, a w 1919 roku został profesorem zwyczajnym. Ponadto od 1909 roku był kuratorem Uniwersyteckiego Muzeum Antropologicznego, a od 1923 roku jego dyrektorem^[2]. W 1917 roku założył Amerykańskie Towarzystwo Antropologiczne, któremu przez wiele lat przewodniczył. W 1946 roku został profesorem emerytowanym na Uniwersytecie Kalifornijskim^[2].

Kroeber uważał się jednocześnie za humanistę i przyrodnika. Mówił, że historia naturalna, którą zajmowała się wówczas etnografia, jest historią ludzkiego zwierzęcia. Prawdziwy zapis etnograficzny według niego odnosił się bardziej do zwierzęcej struktury i zachowań niż do ludzkiej psychologii^[3]. W związku z tym podejmował badania odległe od swojego głównego pola zainteresowań (kultury ludzkiej). Prowadził prace badawcze nad porozumiewaniem się pszczół i innych społeczeństw zwierzęcych^[2].

Kroeber dostrzegał ówczesny problem zachodzenia na siebie antropologii i socjologii w zakresie pojęć kultury i społeczeństwa. W 1936 roku napisał na ten temat artykuł So-called Social System, w którym prezentował swój pogląd na jednorodność przedmiotu nauk społecznych^[4]. W 1958 roku kolejny raz w artykule The Personality of Anthropology zwracał uwagę na to, co łączy i dzieli antropologię oraz socjologię, wskazując przy tym, że to pierwsze jest sprawą większej wagi^[5]. Według niego to, co łączy te dwie dziedziny, to wspólny obiekt, nazywany przez Émile Durkheima ,,faktem społecznym” czy przez Edward B. Tylora ,,kulturą”. Natomiast to, co dzieli, to skłonności badaczy: socjologa do zajmowania się społecznymi danymi, strukturą, procesem; antropologa do badania wszystkiego, co określane jest przymiotnikiem ,,kulturowy”^[2]. Jeszcze w tym samym roku Kroeber opublikował wraz z socjologiem Talcottem Parsonsem artykuł The Concept of Culture and of Social System, w którym zawarł przemyślenia dotyczące koncepcji społeczeństwa oraz kultury. Publikacje Kroebera pokazują, że wszystko co kulturowe i społeczne stanowi tylko aspekty tego samego zjawiska.

Alfred Kroeber odrzucał uogólnienia naukowe^[1]. Szeroko wykorzystując najnowsze techniki i metody badawcze zachowywał głęboko humanistyczne ujmowanie zjawisk kulturowych w ich wielowymiarowej złożoności. W swoich badaniach korzystał z wielu dziedzin pokrewnych. Prowadził badania jako etnograf, uznając etnografię za trzon antropologii. Przy pomocy lingwistyki szukał powiązań językowych grup kulturowych i rasowych na badanych obszarach. W kontekście psychologii rozważał, w jakim zakresie antropologia może korzystać z poglądów Sigmunda Freuda. W sposób charakterystyczny dla historyków spisywał, gromadził i analizował legendy oraz mity wymierających społeczności (np. plemiona Indian obu Ameryk). Prowadził szereg badań ankietowych stosowanych w socjologii. Łączył role geografa, socjologa i kulturoznawcy, kiedy badał zależności istniejące pomiędzy środowiskami geograficznymi a kulturami rozwijających się tam społeczeństw (Cultural and Natural Areas of Native North America, 1939). Niektóre z jego dzieł mają również charakter filozoficzny^[2].

Działalność naukowa Kroebera przejawiała się w dwóch aspektach: czysto naukowym i humanistycznym^[2]. Przez naukowy aspekt, rozumiana jest intelektualna wartość jego spuścizny. Przykładami są: podręcznik Anthropology (1923); wynik obserwacji rozwoju Filipin, które dały wzór badań nad procesami formowania się narodu z pierwotnych plemion; fakt, że w wyniku działalności naukowej badacza, tematem Indian zainteresowali się psychoanalitycy. Jednak najważniejszym przykładem spuścizny naukowej Kroebera jest jego umiejętność utrzymania równowagi pomiędzy elementami scjentystycznymi a filozoficzno-humanistycznymi w trakcie swojej kariery naukowej. Z tego też wynika problem skategoryzowania jego przynależności do konkretnej epoki^[2]. Gdy mowa o humanistycznym aspekcie działalności naukowej Alfreda Kroebera, na pierwszym miejscu jest jego ogromny wysiłek włożony w ocalenie przed zniknięciem pierwotnych kultur i języków Indian Ameryki Północnej^[2]. Jego dzieło Handbook of the Indians of California (1925) jest podstawowym źródłem wiedzy o tej Ameryce. Badania Kroebera obejmują również Amerykę Południową i Indian zamieszkujących okolice Peru, gdzie dokonał odkryć archeologicznych, które pozwoliły mu na próbę klasyfikacji kultur peruwiańskich^[2].

Prowadził badania antropologiczne w krajach obu Ameryk, głównie w amerykańskim Nowym Meksyku (1915–1920), Meksyku (1924, 1930) i Peru (1925, 1926, 1942), badał tam pierwotne kultury indiańskie (np. Mohave, Zuni, Yurok)^[2]. Badania częściowo prowadził również w Azji Południowo-Wschodniej.

Współpracował także z Ishi, ostatnim Indianinem z ludu Yana, którego historię życia opisała żona Kroebera, Theodora Kroeber w książce pt. Ishi in Two Worlds^[6].

Po przejściu na emeryturę Kroeber nie przerwał działalności naukowo-pisarskiej. Jeszcze w 1959 roku, tuż przed śmiercią, wspólnie z Samuelem A. Barrettem podjął się utrwalenia na taśmach magnetofonowych i kolorowych filmach resztek kultury i języka Indian amerykańskich, przyjmując na ten cel pomoc finansową (76 tys. dolarów) z National Science Foundation^[2].

• Peoples of Philippines (1919)
• Anthropology (1923)
• Handbook of the Indians of California (1925)
• Culture Element Distribution (1936)
• Cultural and Natural Areas of Native North America (1939)
• Configurations of Culture Growth (1944)
• Anthropology: Race, Language, Culture, Psychology, Prehistory (1948)
• Culture. A Critical Review of Concepts and Definitions (współautor: Clyde Kluckhohn, 1952)
• The nature of culture (1952)
• Style and Civilization (1957)
• Anthropologist Looks at History (1963)

Za osiągnięcia naukowe Alfred Kroeber otrzymał najwyższe odznaczenia antropologiczne^[1]:

• angielski Medal Huxleya (data przyznania: 1945)
• amerykański Medal Viking Fund (data przyznania: 1946)

Ponadto Uniwersytet Kalifornijski w Berkeley, na którym był właściwym twórcą departamentu antropologii, uczcił go za życia dając najnowocześniejszemu budynkowi na kampusie nazwę: Kroeber Hall. Tam też założono Kroeber Anthropological Society^[2].

• Istota kultury, Wyd I i II: tłum. Piotr Sztompka, Warszawa 1973, 1989, Państwowe Wydawnictwo Naukowe; Wyd III: Warszawa 2002, Wydawnictwo Naukowe PWN, s. 388, ISBN 83-01-04107-2 (The Nature of Culture 1952)

• Gella, A. (1961). Alfred Louis Kroeber (1876–1960). Przegląd Socjologiczny / Sociological Review, 15(1), 145–149.
• Kroeber, A. L. (1936). So-called Social Sciences.
• Kroeber, A. L. (1957). Ethnographic Interpretations. California: University of California Press.
• Kroeber, A. L. (1958). The Personality of Culture. Berkeley: Kroeber Anthropological Society.
• Kroeber, T. (1961). Ishi in Two Worlds. California: University of California Press.
• Steward, J. H. (1962). Alfred Kroeber 1876–1960. A Biographical Memoir by Julian H. Steward. Washington D.C.: National Academy of Sciences.