Alstom Citadis 100

Alstom Citadis 100^[1][2][3][4]

Citadis 100 w Katowicach
Dane ogólne
Producent	Alstom Konstal
Miejsce produkcji	Chorzów
Premiera	1999
Lata produkcji	1999–2001
Dane techniczne
Liczba członów	3
Długość	24 050 ÷ 26 600 mm
Masa	28 000 ÷ 30 000 kg
Rozstaw osi w wózkach	1800 ÷ 1900 mm
Moc silników	4 × 120 ÷ 140 kW
Prędkość maksymalna	80 km/h
Wnętrze
Liczba miejsc siedzących	34 ÷ 49
Niskopodłogowość	70 ÷ 73%
Wysokość podłogi	340–590 mm
Multimedia w Wikimedia Commons

Alstom Citadis 100 – dwie serie tramwajów niskopodłogowych z rodziny Citadis, produkowane w chorzowskim zakładzie Alstomu w latach 1999–2001. Powstało łącznie 21 sztuk, które są eksploatowane w Gdańsku (4 sztuki) i Górnośląsko-Zagłębiowskiej Metropolii (17 sztuk).

W 1995 Konstal wyprodukował pierwszy tramwaj posiadający fragment niskopodłogowy (około 25%) – dwuczłonowy 112N. Powstał jeden egzemplarz, który został sprzedany Warszawie^[5]. W 1997 roku Konstal wyprodukował kolejny model tramwaju częściowo niskopodłogowego (około 15%) – trójczłonowy 114Na^[6]. Powstały dwie sztuki, które zostały sprzedane do Gdańska^[7].

W 1998 roku Konstal we współpracy z Tramwajami Warszawskimi opracował kolejne prototypy tramwajów niskopodłogowych – jedną sztukę 116N i dwie sztuki 116Na^[8][9]. W latach 1998–2000 powstało 26 sztuk seryjnych 116Na/1. Tramwaje te składały się z trzech członów i posiadały około 60% niskiej podłogi^[9][10].

Bazując na doświadczeniach z produkcji wyżej wymienionych tramwajów, a w szczególności pojazdów typu 116Na, Alstom Konstal opracował nową rodzinę tramwajów – Citadis 100, która została przygotowana z myślą o rynku polskim^[2] (w 1997 roku Konstal został przejęty przez francuski koncern Alstom^[4]).

Tramwaje Citadis 100 to tramwaje trójczłonowe, jednokierunkowe, częściowo niskopodłogowe^[3].

Tramwaje są oparte na dwóch wózkach napędowych pod członami skrajnymi oraz jednym wózku tocznym pod członem środkowym. Wózki napędowe do Citadisów 100 zostały wyprodukowane w zakładach Linke-Hofmann-Busch w Salzgitter, takie same wózki Alstom montował wcześniej w tramwajach Citadis 200 dla Magdeburga. Wózki toczne zostały wyprodukowane w Chorzowie^[3][2][1].

NGd99 posiada po dwie pary dwupłatowych odskokowo-przesuwnych drzwi o prześwicie 1300 mm w niskopodłogowych częściach 1. i 3. członu. Dodatkowo na początku 1. i końcu 3. znajdują się drzwi jednopłatowe, pierwsze z nich stanowią wejście dla motorniczego^[3]. 116Nd posiada po dwie pary dwupłatowych odskokowo-przesuwnych drzwi o prześwicie 1300 mm w 1. i 3. członie. Pierwsze skrzydło pierwszych drzwi stanowi wejście dla motorniczego^[4].

Dzięki obniżeniu wysokości podłogi w części wysokopodłogowej, okna w Citadisach 100 znajdują się na jednej linii. Część okien posiada górną małą część uchylną^[3].

NGd99 i 116Nd posiadają przy drugich drzwiach wysuwany pomost, ułatwiający wjazd osób na wózkach inwalidzkich, który sterowany jest ze stanowiska motorniczego^[3].

Citadisy 100 posiadają zewnętrzne wyświetlacze pikselowe, pełniące rolę tablic kierunkowych^[11][4].

Citadisy 100 napędzane są 4 asynchronicznymi silnikami chłodzonymi powietrzem o mocy 120 lub 140 kW. Układ sterowania zbudowany jest na bazie elementów półprzewodnikowych IGBT i umożliwia odzysk energii podczas hamowania. Zmiana prądu stałego na zmienny następuje w falownikach Onix 800 wyprodukowanych przez Alstom. Cała aparatura znajduje się na dachu tramwaju^[3][4].

W części pasażerskiej NGd99 znajdują się 44 miejsca siedzące oraz stanowisko do mocowania wózków inwalidzkich^[3]. Część pasażerska 116Nd posiada natomiast 22 normalne miejsca siedzące, 12 miejsc siedzących tzw. 1½ (o zwiększonej szerokości do 70 cm) oraz 2 stanowiska do mocowania wózków inwalidzkich. W pobliżu drzwi znajdują się wielofunkcyjne kolumny wyposażone w kasownik, hamulec bezpieczeństwa, przycisk otwierania drzwi, głośnik informacji pasażerskiej i kosz na śmieci^[3][4].

Stanowisko motorniczego w Citadisach 100, poza standardowym wyposażeniem, wyposażone jest w klimatyzację oraz komputer techniczny, pokazujący na bieżąco podstawowe informacje o podzespołach^[3][4].

W marcu 2016 ZKM Gdańsk ogłosił przetarg na modernizację wszystkich 4 tramwajów^[12]. Przetarg wygrał Modertrans, który jako jedyny złożył ofertę^[13] zmodernizowania wszystkich wozów do lipca 2017 za kwotę 1,75 mln zł za pojazd^[14]. Pod koniec maja w Gdańsku były 2 odnowione tramwaje, z czego jeden kursował z pasażerami^[15].

Od połowy 2019 roku do lutego 2021 w Zakładzie Usługowo Remontowym Tramwajów Śląskich trwała modernizacja jednego z tramwajów 116Nd. Modernizacja objęła m.in. zabudowę nowego wnętrza, siedzeń, wymianę oświetlenia wewnętrznego i zewnętrznego, wymianę kompletnego oszklenia z zastosowaniem szyb przyciemnianych, montaż klimatyzacji i gniazd USB, a także wizualny i głosowy system informacji pasażerskiej. Po zakończeniu modernizacji tramwaj otrzymał typ 116Ndm^[16]. Docelowo wszystkie tramwaje mają przejść potrzebne prace^[16].

Państwo	Lokalizacja	Przewoźnik	Typ	Lata dostaw	Liczba
Polska	Gdańsk	Gdańskie Autobusy i Tramwaje	NGd99	1999–2000	4	[2][17]
	Górnośląsko-Zagłębiowska Metropolia	Tramwaje Śląskie	116Nd	2000–2001	10 (17)	[18]
			116Ndm	od 2021	7	[16][18]
Łączna liczba:					21

21 grudnia 1999 dotarł do Gdańska pierwszy z czterech zamówionych Citadisów. W pierwszych dniach po dostarczeniu tramwaj był testowany pomiędzy zajezdnią Wrzeszcz, a pętlą w Oliwie. 29 grudnia odbył się pierwszy, oficjalny przejazd na linii nr 2 Jelitkowo – centrum, do obsługi której tramwaje zostały zakupione. W styczniu 2000 rozpoczęto planową eksploatację pierwszego wagonu, a w maju zakończono dostawy^[11][19].

Citadisy nie były pierwszymi niskopodłogowymi tramwajami w Gdańsku, gdyż od 1997 eksploatowano tam 2 pojazdy Konstal 114Na^[20].

W latach 2009–2013 wszystkie 4 tramwaje zostały przemalowane na wzór nowych gdańskich tramwajów Bombardier Flexity Classic^[19].

W ramach modernizacji tramwaje otrzymały kremowo-niebieskie malowanie, nawiązujące do przedwojennej malatury gdańskich tramwajów. Patronami tramwajów zostali gdańscy księża zamordowani przez narodowych socjalistów: Franciszek Rogaczewski, Bronisław Komorowski, Marian Górecki i Bruno Binnebesel^[15].

W 1998 roku Przedsiębiorstwo Komunikacji Tramwajowej w Katowicach podpisało umowę z Alstomem na zakup 17 Citadisów oraz remont trasy Katowice – Chorzów – Bytom (linie nr 6 i 41), do obsługi której tramwaje zostały zakupione^[21][3].

30 czerwca 2000 na terenie chorzowskich zakładów Alstomu odbyła się prezentacja pierwszego z siedemnastu zakupionych Citadisów, a 17 lipca tramwaj został zaprezentowany podczas Dni Chorzowa. 4 sierpnia rozpoczęły się testy^[3][21]. 17 września 2001 w zajezdni Zawodzie odbyła się uroczystość oficjalnego wprowadzenia tramwajów do ruchu, połączona z prezentacjami w Katowicach, Chorzowie i Bytomiu^[22]. Powodem tak późnego wprowadzenia do eksploatacji były opóźnienia w remontach torowisk, do których obsługi zakupiono Citadisy^[23]. W 2001 w lokalnej prasie zorganizowano plebiscyt na imię dla nowych tramwajów, wybrano w nim imię Karlik^[24].

Tramwaje stacjonują w zajezdni Zawodzie oraz Gliwice^[25]. Ze względu na niewłaściwą skrajnię śląskie Citadisy mogą obsługiwać tylko część tras^[4].

Od momentu wprowadzenia Citadisów do ruchu w 2001 były one jedynymi niskopodłogowymi tramwajami w konurbacji górnośląskiej aż do 2014, kiedy rozpoczęto eksploatację pojazdów Pesa Twist^[20][26]. Po dostawach Twistów, Citadisy zaczęto kierować również na inne trasy niż Katowice – Bytom, w 2016 roku 4 sztuki obsługiwały linię nr 4 w Zabrzu^[27].

2 grudnia 2016 na ulicy Łagiewnickiej w Bytomiu jeden z Citadisów zderzył się z tirem, w wyniku czego jedna osoba została ranna^[28].

Z powodu opóźnienia dostawy tramwajów typu 105N2k/2000, do Szczecina w ramach rekompensaty trafił pierwszy egzemplarz niskopodłogowego tramwaju typu 116Nd. Wagon otrzymał numer 783 i w okresie od 21 marca do 20 kwietnia 2001 roku przewoził pasażerów linii 7 i 8. Po zakończonych testach tramwaj wrócił do Katowic, gdzie otrzymał docelowy numer taborowy 800, jego poprzedni numer otrzymał później pierwszy dostarczony wagon 105N2k/2000^[4][29].

• lista tramwajów produkowanych w Polsce