Artur Międzyrzecki

Artur Międzyrzecki
Ilustracja
Artur Międzyrzecki
Imię i nazwisko

Artur Adam Międzyrzecki

Data i miejsce urodzenia

6 listopada 1922
Warszawa

Data i miejsce śmierci

2 listopada 1996
Warszawa

Narodowość

polska

Dziedzina sztuki

literatura

Epoka

literatura współczesna

Odznaczenia
Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski Złoty Krzyż Zasługi Medal 10-lecia Polski Ludowej Krzyż Pamiątkowy Monte Cassino
Multimedia w Wikimedia Commons
Cytaty w Wikicytatach
Artur Międzyrzecki w Polskim PEN-Clubie, Warszawa, 1996
Tablica pamiątkowa na domu przy ul. Marszałkowskiej 68/70 w Warszawie
Grób Artura Międzyrzeckiego na a cmentarzu Powązkowskim w Warszawie

Artur Adam Międzyrzecki (ur. 6 listopada 1922 w Warszawie, zm. 2 listopada 1996 tamże) – polski poeta, tłumacz literatury francuskiej i anglosaskiej, autor słów piosenek, działacz społeczny i polityczny.

Życiorys

[edytuj | edytuj kod]

Urodził się w rodzinie Mieczysława i Pelagii z Fuchsów. Młodość spędził w Warszawie, gdzie uczęszczał do szkoły. Ukończył gimnazjum we Lwowie (1939).

Po wybuchu II wojny światowej znajdował się we Lwowie, skąd został w 1940 roku zesłany przez Sowietów do Kazachstanu. W 1942 roku wstąpił do Armii Polskiej w ZSRR. Następnie jako żołnierz Polskich Sił Zbrojnych na Zachodzie odbył cały szlak bojowy 2 Korpusu. W stopniu porucznika walczył m.in. pod Monte Cassino i w bitwie o Bolonię. Debiutował jako poeta w 1943 roku.

Po wojnie, do 1949 r. przebywał we Francji (gdzie studiował), następnie powrócił do kraju. W latach 1956–1958 współredaktor „Nowej Kultury”, 1965–68 „Poezji”. Publikował na łamach tygodnika „Świat”. W latach 1970–1974, razem z żoną, Julią Hartwig, przebywał w USA. Był uczestnikiem protestów przeciwko zmianom w konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej[1]. W styczniu 1976 roku podpisał list protestacyjny do Komisji Nadzwyczajnej Sejmu PRL przeciwko zmianom w Konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej[2]. W latach siedemdziesiątych uczestniczył w pracach Centrum Dialogu (Editions du Dialogue) księży pallotynów w Paryżu (dyrektor ks. Józef Sadzik). 20 sierpnia 1980 roku podpisał apel 64 uczonych, pisarzy i publicystów do władz komunistycznych o podjęcie dialogu ze strajkującymi robotnikami[3]. W latach 80. wspierał Solidarność.

W latach 1991–1996 prezes polskiego PEN Clubu, wiceprezes światowego PEN. Był członkiem Stowarzyszenia Pisarzy Polskich. Autor przekładów utworów Apollinaire’a, Rimbauda, Baudelaire’a, Mandelsztama. Członek Kapituły Orderu Odrodzenia Polski (1993)[4].

W 1992 r. wydał wraz z żoną Julią Hartwig antologię poezji amerykańskiej. Jego twórczość zarówno poetycka, jak i prozatorska cieszyła się uznaniem krytyków literackich. Ryszard Przybylski w książce To jest klasycyzm zaliczył go w poczet nurtu klasycystycznego w poezji polskiej drugiej połowy XX wieku, obok takich twórców, jak: Zbigniew Herbert, Jarosław Marek Rymkiewicz, Jerzy S. Sito oraz Julia Hartwig. Pisali o nim m.in. Stanisław Barańczak, Leszek Bugajski, Janusz Drzewucki[5], Stanisław Stabro, Leszek Szaruga.

Pochowany na cmentarzu Powązkowskim w Warszawie (kwatera 3-2-18)[6].

Twórczość

[edytuj | edytuj kod]
  • Namiot z Kanady. Wiersze 1942–44. Rosja, Iran, Irak, Palestyna, Liban, Egipt (poezje; Przedmowa: W. Kamiński; Tel Awiw, Przez Lądy i Morza na Wschodzie 1944)
  • Strony przydrożne (Wiersze; Paryż 1949)
  • Szyby Auchel (poemat; Książka i Wiedza 1951)
  • Światło nowej dzielnicy (poezje; Czytelnik 1952)
  • Noc noworoczna (poezje; Czytelnik 1953)
  • Wieczory muranowskie (szkice literackie; PIW 1954)
  • Cztery pory roku (autor tekstu w albumie; oprac. red. i ilustr.: B. i S. Bałukowie. Oprac. graf.: K. Mann; Polonia 1955)
  • Południe (poezje; Czytelnik 1956)
  • Opowieści mieszkańca namiotów i inne opowiadania (MON 1957; Wydanie następne łącznie z tomem Powrót do Sorrento pt. Opowieści mieszkańca namiotów; Powrót do Sorrento: wydanie 2: Czytelnik 1965, 1982)
  • Warszawa Prusa i Gierymskiego. Szkice z dawnej Warszawy (Arkady 1957)
  • Wiersze wybrane (PIW 1957)
  • Powrót do Sorrento (szkice literackie; MON 1958; Wyd. następne łącznie z tomem Opowieści mieszkańca namiotów pt. Opowieści mieszkańca namiotów; Powrót do Sorrento: wydanie 2: Czytelnik 1965, 1982)
  • Kombatanci i podróżnicy. Z 16 rysunkami z podróży na Wschód Juliusza Słowackiego (Czytelnik 1960)
  • Noc darowana (poezje; PIW 1960)
  • Jaś i Małgosia. Bajka w 7 odsłonach (wespół z Julią Hartwig; Prapremiera: Teatr Komedia, Warszawa 1961; Druk w: Bajki zza kurtyny. Sztuki dla teatru dziecięcego, Centralny Ośrodek Metodyczny Upowszechniania Kultury 1972)
  • Pierwsze przygody Poziomki (opowieść dla dzieci; wespół z Julią Hartwig; Nasza Księgarnia 1961; Wydanie 2 pt. Przygody Poziomki, 1967)
  • Pan Nobo. Dalsze przygody Poziomki (Nasza Księgarnia 1964; Wydanie 2 pt. Przygody Poziomki 1967)
  • Piękne zmęczenia (poezje; Czytelnik 1962)
  • Tomcio Paluch (bajka dla dzieci; Prapremiera: Teatr Komedia, Warszawa 1962)
  • Śmierć Robinsona. (opowiadania; Czytelnik 1963, 1976; Przekł. niem.: Kongress der Blumenzuchter, przeł. Peter Lachmann, München 1966)
  • Czego chce pies? (wiersze dla dzieci; Ruch 1964, 1967)
  • Poezja dzisiaj (szkice; PIW 1964)
  • Selekcje (wiersze i proza poetycka; Czytelnik 1964)
  • Na przykład Ogród Saski (wiersze dla dzieci; Ruch 1965)
  • Ekspedycja (sztuka w 3 aktach; „Dialog” nr 3/1966)
  • Zamówienia (poezje; Czytelnik 1968)
  • Wielki pościg (powieść dla młodzieży; wespół z Julią Hartwig; Nasza Księgarnia 1969)
  • Dialogi i sąsiedztwa (PIW 1970)
  • Złota Papuga. Opowieść o przygodach i miłostkach Franciszka Diabola-Diablotki (Czytelnik 1970, 1979; przekład węgierski: Aż aranypapagaj, przeł.l I. Fejer, Budapest 1972)
  • Wybór wierszy (Czytelnik 1971)
  • 14 poems (poezje w języku ang.; USA, The Windhover Press 1972)
  • Wygnanie do rymu (poezje; PIW 1977)
  • Poezje wybrane (LSW 1979)
  • Wiek mentorów (opowiadania; Czytelnik 1979)
  • Poezja (PIW 1980)
  • Czuwanie (powst. 1981; Warszawa 1984; Druk bibliofilski. Wiersz dedykowany Jerzemu Andrzejewskiemu)
  • Ptaki [Wiersze z l. 1968–1970]; I nie ma ciebie dawnego. [Wiersze z l. 1976–1981]. (Druk bibliofilski. dwuczęściowy; Grafiki do wierszy: A. Graczykowski; Correspondance des Arts 1981)
  • Wojna nerwów (poezje; Czytelnik 1983)
  • Koniec gry (poezje; Czytelnik 1987)
  • Między nami mówiąc (proza wspomnieniowa; PIW 1992)
  • To samo miasto, ta sama miłość. Opowiadania i fragmenty dzienników (Czytelnik 1992)
  • Wiersze dawne i nowe (Fundacja NOWEJ 1992)
  • I nie ma ciebie dawnego [Wiersze z l. 1975–1993]. (Z linorytem Tadeusza Nuckowskiego; Gdzie indziej 1993)
  • Rzeka czarownic [Wiersze wybrane z lat 1944–1994] (Tikkun 1994)
  • U progu XXI wieku. O Monte Cassino – cezaryzmie – i minimum powagi – o pięknej lokalności poezji – o Rimbaudzie i klasykach – o surrealizmie i poezji amerykańskiej – o hasłach: „śmierć intelektualistom!”, „wykosić wszystko, co wystaje!” i „patrz pan, szatan!”. Z pisarzem rozmawia Tadeusz Kraśko. (Baran i Suszczyński 1996)
  • Nieskończona przejrzystość (wybór poezji; Znak 1999)

Teksty piosenek z nutami (wydania)

[edytuj | edytuj kod]

Przekłady i opracowania

[edytuj | edytuj kod]

Prace redakcyjne

[edytuj | edytuj kod]
  • Ziemia rodzinna [Album] (współautor wyboru wierszy, wespół z Tadeuszem Kubiakiem; Fotografie zebrał i ułożył Edward Hartwig; Nasza Księgarnia 1955)
  • Salvatore Quasimodo, Poezje (wybór, wstęp i współautorstwo przekładów; Państwowy Instytut Wydawniczy 1961)
  • Konstanty Ildefons Gałczyński, Liryka. 1926–1953 (wybór i wstęp; Państwowy Instytut Wydawniczy 1962, 1963, 1973, 1985, wydanie 5 uzupełnione i poprawione 1994, 1995)
  • Borys Słucki, Pamięć (autor wyboru; Państwowy Instytut Wydawniczy 1965, 51 s.
  • Pierścień, peleryna, pióro. Poetyckie nagrody 1959–1966 pod egidą Zrzeszenia Studentów Polskich i Klubu Studentów Wybrzeża „Żak” (autor wyboru; Wydawnictwo Morskie 1968)
  • E.E. Cummings, Wybór wierszy. (wybór i wstęp; Państwowy Instytut Wydawniczy 1985)
  • Opiewam nowoczesnego człowieka. Antologia poezji amerykańskiej. Wiersze amerykańskie od Poego, Whitmana i Emiły Dickinson do poetów dzisiejszych (wespół z Julią Hartwig; Reprint, Res Publica 1992)
  • Arthur Rimbaud, Wiersze; Sezon w piekle; Iluminacje; Listy (wybór, opracowanie i posłowie; Wydawnictwo Literackie 1993, 383 s.
  • Wspomnienia o Antonim Słonimskim (wespół z Pawłem Kądzielą; Biblioteka „Więzi” 1996)

Ordery i odznaczenia

[edytuj | edytuj kod]

Nagrody[12]

[edytuj | edytuj kod]
  • Nagroda Polskiego PEN Clubu (1971)
  • Prix de Traduction Fundacji d’Hautevilliers (1977)
  • Nagroda ZAiKS-u (1985)
  • Thornton Wilder Prize (1986)
  • Nagroda Fundacji Alfreda Jurzykowskiego (1987).

Upamiętnienie

[edytuj | edytuj kod]

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Kryptonim „Gracze”. Służba Bezpieczeństwa wobec Komitetu Obrony Robotników i Komitetu Samoobrony Społecznej „KOR” 1976–1981, wybór, wstęp i opracowanie Łukasz Kamiński i Grzegorz Waligóra, Warszawa 2010, s. 105.
  2. ↑ Kultura 1976/03/342 Paryż 1976, s. 30.
  3. ↑ Apel (dokument KSS KOR, Archiwum Opozycji IV/04.05.43 [b.n.s])
  4. ↑ Stefan Oberleitner: Ordery, odznaczenia, odznaki III Rzeczypospolitej Polskiej 1990–1999. Toruń: Adam Marszałek, 2001, s. 24–25.
  5. ↑ Poza historią, teraz, [w:] Janusz Drzewucki, Smaki słowa. Szkice o poezji, Wrocław: Wydawnictwo Dolnośląskie, 1999, ISBN 83-7023-744-4.
  6. ↑ Cmentarz Stare Powązki: ARTUR MIĘDZYRZECKI, [w:] Warszawskie Zabytkowe Pomniki Nagrobne [dostęp 2020-01-19].
  7. ↑ M.P. z 1996 r. nr 13, poz. 168 „za wybitne osiągnięcia w twórczości literackiej oraz zasługi w działalności publicznej”.
  8. ↑ a b Kto jest kim w Polsce. 1989, s. 845–846.
  9. ↑ M.P. z 1955 r. nr 91, poz. 1144 „w 10 rocznicę Polski Ludowej za zasługi w dziedzinie kultury i sztuki”.
  10. ↑ M.P. z 1956 r. nr 3, poz. 27 - Uchwała Rady Państwa z dnia 22 lipca 1955 r. nr 0/1382 - na wniosek Prezesa Robotniczej Spółdzielni Wydawniczej „Prasa”.
  11. ↑ Wojskowy Przegląd Historyczny, nr 1 (41), styczeń - marzec 1967, s. 430.
  12. ↑ Wojciech Kaliszewski: Artur Międzyrzecki. Instytut Adama Mickiewicza. [dostęp 2012-07-07].
  13. ↑ Uczcili Międzyrzeckiego: Odsłonięto pamiątkową tablicę. [w:] Gazeta Stołeczna [on-line]. warszawa.wyborcza.pl, 4 grudnia 2012. [dostęp 2021-09-25].
  14. ↑ Kody Miasta. [dostęp 2021-02-04].
  15. ↑ Lista patronów. [dostęp 2021-02-04].

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Artur_Międzyrzecki&oldid=73508574”