Błędnikowce

Błędnikowce

Anabantoidei[1]
Bojownik wspaniały (Betta splendens)
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	promieniopłetwe
Rząd	okoniokształtne
Podrząd	błędnikowce
Synonimy
Luciocephaloidei
Systematyka w Wikispecies
Multimedia w Wikimedia Commons

Błędnikowce (Anabantoidei) – podrząd słodkowodnych ryb okoniokształtnych wyposażonych w narząd błędnikowy zwany labiryntem.

 Osobny artykuł: Labirynt (anatomia ryb).

Zaliczane są do nich m.in. łaźce, wielkopłetwy, skrzeczyki, gurami, bojowniki, prętniki, sandelie, buszowce i beloncje. Ze względu na ubarwienie, biologię rozrodu oraz zachowanie są często hodowane w akwariach^[2].

W starszych publikacjach dla tej grupy ryb stosowano nazwy labiryntowate, labiryntowce lub ryby labiryntowe. Dwie pierwsze nazwy (labiryntowate i labiryntowce) były dawniej uważane za polskie nazwy taksonów, pierwsza zwykle w randze rodziny, druga – nadrodziny lub podrzędu. W wyniku rewizji taksonomicznych nazwy te zostały zastąpione innymi. Obecnie nazwy te są jeszcze używane wśród akwarystów jako nazwy potoczne.

Błędnikowce występują w południowo-wschodniej i wschodniej Azji oraz w Afryce, w wodach ubogich w tlen strefy tropikalnej.

Ryby labiryntowe żyją w słabo natlenionych wodach słodkich lub brachicznych. Ponieważ ich ikra jest wrażliwa na niedobór tlenu, ryby te budują przy powierzchni wody gniazda otoczone pęcherzykami powietrza, dzięki czemu złożona w niej ikra i rozwijające się z niej embriony mają zapewnione odpowiednie warunki tlenowe. Samce większości gatunków opiekują się ikrą i narybkiem, nierzadko tocząc zażarte boje w ich obronie^[2].

Klasyfikacja gatunków zaliczanych obecnie do błędnikowców była od dawna przedmiotem wielu analiz i dyskusji, a zaszeregowanie do odpowiednich kategorii systematycznych ulegało zmianom. Ich wspólna cecha charakterystyczna – narząd błędnikowy (tzw. labirynt) – oraz zdolność łaźca do poruszania się po lądzie skłaniały ku nazwom: labiryntowce, ryby labiryntowe, łaźce, łaźcowate, błędnikowe lub błędnikowce. Dodatkowe zamieszanie wprowadziły nazwy rodzin: łaźcowate, labiryntowate i błędnikowate.

Znaczenie nazw ryb labiryntowych zmieniało się wraz z rozwojem wiedzy o relacjach pokrewieństwa pomiędzy poszczególnymi gatunkami. Początkowo wszystkie ryby z tej grupy klasyfikowane były w rodzinie Anabantidae, którą w języku polskim nazywano: labiryntowate, łaźcowate lub błędnikowate^[2]. Z rodziny Anabantidae wyłoniono kilka wyraźnie różniących się grup, które zaklasyfikowano jako podrodziny w obrębie Anabantidae lub jako odrębne rodziny: Belontiidae, Helostomatidae, Luciocephalidae i Osphronemidae. Wszystkie te rodziny (włącznie z Anabantidae) zgrupowano razem w podrzędzie Anabantoidei – błędnikowce, również nazywane rybami labiryntowymi^[3].

Częste zmiany w klasyfikacji pociągnęły za sobą liczne nieścisłości, głównie w literaturze popularnej, zwłaszcza akwarystycznej, gdzie wymienione nazwy są bardzo często mylone. Również w wydawnictwach encyklopedycznych pojawiały się nieścisłości, np. w tej samej publikacji rodzina Anabantidae określona została nazwą beloncjowate, a Belontiidae nazwą labiryntowate^[4]. Innym, zaczerpniętym z literatury akwarystycznej, przykładem błędnego nazewnictwa jest nazwa łaźcowate dla Anabantoidei^[5].

Do błędnikowców zalicza się obecnie 3 rodziny^[6][1]:

• Anabantidae – łaźcowate
• Helostomatidae – całuskowate
• Osphronemidae – guramiowate

We wcześniejszych klasyfikacjach wyróżniano jeszcze rodziny beloncjowatych (Belontiidae) i szczupakogłowcowatych (Luciocephalidae), które obecnie zaliczane są jako podrodziny Belontiinae i Luciocephalinae w obrębie guramiowatych.

• Słodkowodne ryby akwariowe