Berzyna

Berzyna

wieś
Państwo	Polska
Województwo	wielkopolskie
Powiat	wolsztyński
Gmina	Wolsztyn
Liczba ludności (2014)	382[2]
Strefa numeracyjna	68
Kod pocztowy	64-200[3]
Tablice rejestracyjne	PWL
SIMC	0916288
Położenie na mapie Polski Berzyna
Położenie na mapie województwa wielkopolskiego Berzyna
Położenie na mapie powiatu wolsztyńskiego Berzyna
Położenie na mapie gminy Wolsztyn Berzyna
52°06′01″N 16°06′35″E/52,100278 16,109722[1]

Berzyna (pol. hist. Byrzyna^[4] ) – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie wolsztyńskim, w gminie Wolsztyn, nad Jeziorem Berzyńskim^[5].

Miejscowość pierwotnie związana była z Wielkopolską. Ma metrykę średniowieczną i istnieje co najmniej od XIV wieku. Wymieniona pierwszy raz w dokumencie zapisanym po łacinie z 1388 pod nazwą „Byrzino", 1397 "Birzini", 1420 "Byrzina", 1420 "Sbyrzina", 1473 "Berzina", 1523 "Pyrzyna”^[4] .

W 1445 była wsią szlachecką i należała do powiatu kościańskiego Korony Królestwa Polskiego. W 1510 odnotowano przynależność do parafii Komorowo^[4] .

Miejscowość była wsią szlachecką należącą do lokalnych rodów szlacheckich i w wyniku zastawów, sprzedaży oraz dziedziczenia zmieniała wielokrotnie właścicieli. W 1388 Mirosław i Dobiesław bracia ze Świekotek w imieniu Mikołaja z Berzyny wygrali spór sądowy z sołtysem ze Strzępina o 150 grzywien. W latach 1420–1451 właścicielem wsi był Abraham Kębłowski. W 1451 zapisał on swojej żonie Katarzynie po 400 grzywien posagu oraz wiana na miejscowości Kębłowo i wsiach Berzynie i Niałku Małym. W 1428 w sądzie ziemskim odbyła się sprawa o rozgraniczenie Berzyny i Niałka Wielkiego^[4] .

Wieś odnotowana została w historycznych rejestrach podatkowych dzięki czemu można odtworzyć panujące w niej stosunki społeczne i własnościowe. W 1510 miejscowość należała do pana Kębłowskiego i liczyła 7,5 łanów osiadłych, 4,5 łanów opustoszałych, których się nie uprawiało, z czego jeden łan był wolny od wszelkich świadczeń. W 1530 miał miejsce pobór podatków z 5 łanów. W 1563 pobór od 7 łanów, 6 groszy z karczmy. W 1566 pobrano podatek od 5 łanów. W 1581 pobór od 5 i 1/4 łana, 2 zagrodników, 2 komorników^[4] .

W wyniku II rozbioru Rzeczypospolitej w 1793, miejscowość przeszła w posiadanie Prus i jak cała Wielkopolska znalazła się w zaborze pruskim. W okresie Wielkiego Księstwa Poznańskiego (1815-1848) miejscowość wzmiankowana jako Berżyna należała do wsi większych w ówczesnym powiecie babimojskim^[6]. Berzyna należała do wolsztyńskiego okręgu policyjnego tego powiatu i stanowiła część majątku Komorowo (część Wolsztyna), który należał do A. Gajewskiego^[6]. Według spisu urzędowego z 1837 roku Berzyna liczyła 232 mieszkańców, którzy zamieszkiwali 16 dymów (domostw)^[6].

W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa zielonogórskiego.

We wsi krzyż przydrożny. Ludowy, z rzeźbą Chrystusa i płaskorzeźbą Matki Boskiej na słupie.

• Stefan Chmielewski: Słownik historyczno-geograficzny województwa poznańskiego w średniowieczu, cz. I (A–H), hasło „Byrzyna”. Wrocław: Wydawnictwo Polskiej Akademii Nauk, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1982, s. 160–161. ISBN 83-04-00938-2.
• Katalog zabytków sztuki w Polsce, Tom V, Zeszyt 28, Warszawa 1970.

• Berzyna jako Byrzyna w „Słowniku historyczno-geograficznym województwa poznańskiego w średniowieczu”