Chang’e 3
 Miejsce lądowania sondy | |
| Zaangażowani | |
|---|---|
| Indeks COSPAR | 2013-070A |
| Rakieta nośna | |
| Miejsce startu | |
| Cel misji | |
| Orbita (docelowa, początkowa) | |
| Czas trwania | |
| Początek misji | 1 grudnia 2013 (17:30 UTC) |
| Data lądowania | 14 grudnia 2013 (13:11 UTC) |
| Koniec misji | 14 stycznia 2015 |
| Wymiary | |
| Masa całkowita | 3780 kg[1] łazik Yutu: 140 kg |
Chang’e 3 (chiń. upr. 嫦娥三号; chiń. trad. 嫦娥三號; pinyin Cháng’é sān hào) – chińska sonda kosmiczna przeznaczona do badań Księżyca. W ramach misji na Księżyc dotarł lądownik z łazikiem Yutu („Jadeitowy Królik”[2], „Nefrytowy Królik”[3]). Udane lądowanie nastąpiło 14 grudnia 2013 o 13:11 UTC[4]. Jest to trzecia misja w ramach chińskiego programu badań Księżyca (program Chang’e).
Konstrukcja sondy
[edytuj | edytuj kod]Lądownik jest zasilany przez radioizotopowy generator termoelektryczny i wyposażony we własne kamery oraz instrumenty naukowe do badań powierzchni i obserwacji astronomicznych[5], w tym teleskop działający w zakresie bliskiego ultrafioletu i kamerę ultrafioletową do obserwacji wpływu pogody kosmicznej na jonosferę Ziemi[1]. Oprócz tego, będzie przesyłać dane między łazikiem a Ziemią.
Łazik Yutu to sześciokołowy pojazd, podobny do amerykańskich łazików Mars Exploration Rover. Jest zasilany przez panele słoneczne. Przetrwanie długich nocy księżycowych mają umożliwić niewielkie grzejniki radioizotopowe[6]. Robot posiada trzy zestawy kamer: panoramiczną, umieszczoną na wysokim maszcie, oraz nawigacyjne i inżynieryjne[7]. Ma także składane ramię wyposażone w instrumenty mogące przeprowadzić m.in. badania regolitu księżycowego[1]. Nazwa łazika została wybrana w głosowaniu, nawiązuje ona do chińskiego mitu o bogini Chang’e[2].
Instrumenty naukowe
[edytuj | edytuj kod]Instrumenty na pokładzie lądownika:[6][8]
- kamera na maszcie - kamera panoramiczna umieszczona na szczycie masztu wykonująca zdjęcia i filmy otoczenia lądownika oraz monitorująca jazdę łazika po powierzchni Księżyca
- kamera lądowania - umieszczona u podstawy lądownika kamera z matrycą Micro-CMOS o rozdzielczości 1280 × 1024 pikseli wykonująca zdjęcia terenu podczas lądowania
- teleskop ultrafioletu - teleskop Ritcheya–Chrétiena o aperturze 150 mm do prowadzenia obserwacji astronomicznych w ultrafiolecie z powierzchni Księżyca w zakresie długości fal 245 - 340 nm; zasięg 13 mag
- kamera skrajnego ultrafioletu - kamera do prowadzenia obserwacji ziemskiej plazmosfery z powierzchni Księżyca na długości fali 30,4 nm; pole widzenia 16°, rozdzielczość kątowa 0,1°, rozdzielczość czasowa 10 min
Instrumenty na pokładzie łazika[6][8]:
- dwie kamery panoramiczne - kamery na maszcie umożliwiające otrzymywanie obrazów stereoskopowych otoczenia łazika oraz monitorujące stan lądownika
- radar penetrujący grunt - dwukanałowy georadar pracujący na częstotliwościach 60 MHz i 500 MHz umożliwi zbadanie struktury księżycowego regolitu i skorupy do głębokości > 100 m
- spektrometr obrazujący w świetle widzialnym i bliskiej podczerwieni - umieszczony na ramieniu wysięgnika spektrometr wykonujący pomiary składu minerałów na powierzchni Księżyca; obserwacje w zakresie długości fal 0,45 - 2,4 μm; rozdzielczość widmowa < 8 nm w zakresie 450 - 950 nm i < 12 nm w zakresie 900 - 2400 nm
- spektrometr cząstek alfa i promieniowania X (Alpha Particle X-ray Spectrometer) - instrument umieszczony na ramieniu wysięgnika wykonujący analizy składu powierzchni Księżyca
Przebieg misji
[edytuj | edytuj kod]Sonda Chang’e 3 została wystrzelona z Ziemi 2 grudnia 2013 r. o godz. 1:30 czasu miejscowego (1 grudnia o 17:30 UTC) z bazy Xichang[9] i po niecałych pięciu dniach lotu weszła na orbitę okołoksiężycową[10]. Po przeprowadzeniu ostatnich testów przez kontrolę naziemną lądownik wylądował 14 grudnia na widocznej stronie Księżyca na obszarze Mare Imbrium na wschód od Sinus Iridum[7]. Po wylądowaniu na powierzchnię została opuszczona rampa, po której zjechał łazik. Oba urządzenia mają funkcjonować przez co najmniej trzy miesiące[1][7].
Szczegółowy przebieg misji:
- 1 grudnia 2013, 17:30 UTC - start sondy z kosmodromu Xichang na orbitę transferową o parametrach: perygeum 210 km, apogeum 389 109 km, inklinacja 28,5°[11]
- 6 grudnia 2013, 09:47 UTC - odpalenie silników sondy (na około 6 minut) w celu wejścia na orbitę Księżyca o wysokości 100 km nad powierzchnią[11]
- 10 grudnia 2013, 13:20 UTC - przeprowadzenie manewru obniżenia orbity do wysokości 15 × 100 km[12]
- 14 grudnia 2013, 13:11:18 UTC - zakończenie trwającego 12 minut manewru lądowania na Księżycu w miejscu o współrzędnych 44,1214°N, 19,5116°W[4][13][14]
- 14 grudnia 2013, 20:40 UTC - zjazd łazika Yutu z lądownika na powierzchnię Księżyca[15]
- 25 grudnia 2013, 21:23 UTC - łazik Yutu został wprowadzony w stan hibernacji na czas nocy księżycowej. Tego samego dnia w stan hibernacji wszedł także lądownik[16]
- 10 stycznia 2014, 21:09 UTC - po zakończeniu nocy księżycowej łazik Yutu wyszedł ze stanu hibernacji[17]
- 12 stycznia 2014, 00:21 UTC - ze stanu hibernacji wyszedł lądownik[17]
- 24 stycznia 2014 - lądownik wszedł w stan hibernacji na czas nocy księżycowej[18]
- 25 stycznia 2014 - w stan hibernacji wszedł łazik Yutu. Przed wprowadzeniem w ten stan na pokładzie łazika doszło do awarii mechanicznej[18]
- 10 lutego 2014 - lądownik wyszedł ze stanu hibernacji
- 12 lutego 2014 - łazik wyszedł ze stanu hibernacji. Kontrola lotu nadal próbuje zidentyfikować przyczynę usterki mechanicznej na jego pokładzie[19]
- 22 lutego 2014 - łazik Yutu ponownie wszedł w stan hibernacji na czas nocy księżycowej. Podczas minionego dnia księżycowego łazik wykonywał jedynie obserwacje stacjonarne. Radar, kamera panoramiczna i spektrometr obrazujący w podczerwieni znajdujące się na pokładzie łazika funkcjonowały normalnie, nie został jednak rozwiązany problemem awarii mechanicznej. 23 lutego w stan hibernacji wszedł także lądownik. Podczas minionego dnia księżycowego lądownik kontynuował obserwacje ziemskiej plazmosfery i obserwacje astronomiczne przy użyciu teleskopu oraz kamery skrajnego ultrafioletu[20]
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d Emily Lakdawalla: The Chang'e 3 lunar lander and rover, expected to launch late this year. The Planetary Society, 2013-01-09. [dostęp 2013-03-20]. (ang.).
- ↑ a b Hubert Bartkowiak: Dzisiaj wieczorem start Change-3. Kosmonauta.net, 2013-12-01. [dostęp 2014-07-16]. (pol.).
- ↑ Chiny wysyłają na Księżyc "Nefrytowego Królika". Ma zbadać Zatokę Tęcz. Wprost.pl, 2013-02-26. [dostęp 2017-02-16]. (pol.).
- ↑ a b Leonard David: China Lands On The Moon: Historic Robotic Lunar Landing Includes 1st Chinese Rover. Space.com, 2013-12-14. [dostęp 2013-12-14]. (ang.).
- ↑ Srinivas Laxman: Chang’e-3: China To Launch First Moon Rover In 2013. Asian Scientist, 2012-03-07. [dostęp 2013-03-20]. (ang.).
- ↑ a b c Chang'e 3 - Mission Overview. Spaceflight101. [dostęp 2013-12-13]. (ang.).
- ↑ a b c Michał Moroz i Krzysztof Kanawka: Postępy w przygotowaniach do misji Chang'e 3. Kosmonauta.net, 2013-03-19. [dostęp 2014-07-16]. (pol.).
- ↑ a b Chang'e-3 lunar probe and rover, CZ-3B - Xichang - December 1, 2013. NASASpaceFlight. [dostęp 2013-12-13]. (ang.).
- ↑ Chiny wystrzelą w poniedziałek sondę księżycową z lądownikiem. wiadomosci.gazeta.pl, 2013-11-30. [dostęp 2013-12-01]. (pol.).
- ↑ Chang'e-3 enters lunar orbit. xinhuanet.com, 2013-12-06. [dostęp 2013-12-18]. (ang.).
- ↑ a b Jonathan McDowell: Jonathan's Space Report No. 690. 2013-12-06. [dostęp 2013-12-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-12-13)]. (ang.).
- ↑ Emily Lakdawalla: Quick Chang'e 3 and Mars Orbiter Mission updates. The Planetary Society, 2013-12-11. [dostęp 2013-12-13]. (ang.).
- ↑ Emily Lakdawalla: Chang'e 3 has successfully landed on the Moon!. The Planetary Society, 2013-12-14. [dostęp 2013-12-14]. (ang.).
- ↑ NASA: NASA Images of Chang'e 3 Landing Site. 2013-12-30. [dostęp 2014-01-06]. (ang.).
- ↑ Emily Lakdawalla: Six wheels on soil for Yutu!. The Planetary Society, 2013-12-14. [dostęp 2013-12-15]. (ang.).
- ↑ Stephen Clark: Chinese rover hibernating to survive frigid lunar night. Spaceflight Now, 2013-12-27. [dostęp 2014-01-06]. (ang.).
- ↑ a b Xinhua: Moon rover, lander wake after lunar night. 2014-01-12. [dostęp 2014-01-14]. (ang.).
- ↑ a b Xinhua: China's moon rover experiences abnormality. 2014-01-25. [dostęp 2014-01-26]. (ang.).
- ↑ Stephen Clark: Lunar rover wakes up after near-death experience. Spaceflight Now, 2014-02-14. [dostęp 2014-02-16]. (ang.).
- ↑ Wang Cong: China Focus: Uneasy rest begins for China's troubled Yutu rover. Xinhua, 2014-02-23. [dostęp 2014-02-25]. (ang.).
