Circaetus

	Circaetus
	Vieillot, 1816
	; Gadożer białobrzuchy (C. pectoralis)
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	ptaki
Podgromada	Neornithes
Infragromada	ptaki neognatyczne
Rząd	szponiaste
Rodzina	jastrzębiowate
Podrodzina	jastrzębie
Plemię	Circaetini
Rodzaj	Circaetus
	Typ nomenklatoryczny
	Falco gallicus J.F. Gmelin, 1789
Synonimy
	Circaeetus Vigors, 1824; Circaetos Bonaparte, 1826; Senex Gray, 1838; Circaetes Kaup, 1849; Dryotriorchis Shelley, 1874; Melanaetus Roberts, 1922; Smithaetus Roberts, 1922;
	Circaeetus Vigors, 1824; Circaetos Bonaparte, 1826; Senex Gray, 1838; Circaetes Kaup, 1849; Dryotriorchis Shelley, 1874; Melanaetus Roberts, 1922; Smithaetus Roberts, 1922;
Gatunki
	9 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	9 gatunków (w tym 2 wymarłe) – zobacz opis w tekście
	Systematyka w Wikispecies
	Multimedia w Wikimedia Commons

Circaetus – rodzaj ptaków z podrodziny jastrzębi (Accipitrinae) w obrębie rodziny jastrzębiowatych (Accipitridae).

Rozmieszczenie geograficzne

Rodzaj obejmuje gatunki występujące w Eurazji i Afryce^[8]^[9].

Morfologia

Długość ciała 50–78 cm, rozpiętość skrzydeł 94–188 cm; masa ciała 908–2500 g (samice są nieco większe i cięższe od samców)^[8]^[9].

Systematyka

Rodzaj zdefiniował w 1816 roku francuski ornitolog Louis Pierre Vieillot w publikacji własnego autorstwa poświęconej naukom ornitologicznym^[1]. Gatunkiem typowym jest (oznaczenie monotypowe) gadożer zwyczajny (C. gallicus).

Etymologia

Circaetus (Circaetos, Circaetes, Circaeetus): gr. κιρκος kirkos ‘jakiś rodzaj jastrzębia’, tu powiązany z błotniakiem; αετος aetos‘orzeł’^[10].
Senex: łac. senex, senis ‘starsza osoba’ (tj. ‘marudny, białowłosy’)^[11].
Dryotriorchis: gr. δρυς drus, δρυος druos ‘drzewo’; τριορχης triorkhēs ‘jastrząb, myszołów’, od τρεις treis, τρια tria ‘trzy’; ορχις orkhis ‘jądro’^[12]. Gatunek typowy (oryginalne oznaczenie): Astur spectabilis Schlegel, 1863.
Melanaetus: gr. μελαναετος melanaetos ‘czarny orzeł’ (możliwe że stworzenie mityczne), od μελας melas, μελανος melanos ‘czarny’; αετος aetos ‘orzeł’^[13]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Circaetus cinereus Vieillot, 1818.
Smithaetus: Sir Andrew Smith (1797–1872), szkocki zoolog, etnolog, podróżnik po Afryce Południowej; gr. αετος aetos ‘orzeł’^[14]. Gatunek typowy (oznaczenie monotypowe): Circaetus pectoralis A. Smith, 1829.

Podział systematyczny

Do rodzaju należą następujące gatunki^[15]:

Circaetus cinerascens J.W. von Müller, 1851 – gadożer białopręgi
Circaetus fasciolatus Kaup, 1847 – gadożer krótkoskrzydły
Circaetus spectabilis (Schlegel, 1863) – gadożer kongijski
Circaetus beaudouini J. Verreaux & Des Murs, 1862 – gadożer prążkowany
Circaetus pectoralis A. Smith, 1829 – gadożer białobrzuchy
Circaetus cinereus Vieillot, 1818 – gadożer brunatny
Circaetus gallicus (J.F. Gmelin, 1788) – gadożer zwyczajny

Opisano również dwa gatunki kopalne, znane ze skamieniałości odkrytych w Bułgarii:

Circaetus rhodopensis Boew, 2012 (miocen)^[16]
Circaetus haemusensis Boew, 2015 (plejstocen)^[17]

Uwagi

↑ ^a ^b ^c Niepoprawna późniejsza pisownia Circaetus Vieillot, 1816.
↑ Alternatywna nazwa dla Circaetus Vieillot, 1816.

Przypisy

↑ ^a ^b L.J.P. Vieillot: Analyse d’une nouvelle ornithologie élémentaire. Paris: Deteville, libraire, rue Hautefeuille, 1817, s. 23. (fr.).
↑ N.A. Vigors. Sketches in Ornithology; or, Observations on the leading Affinities of some of the more extensive groups of Birds. „The Zoological journal”. 1 (3), s. 322, 336, 1824. (ang.).
↑ Ch.-L. Bonaparte. The genera North American birds, and a synopsis of the species found in the United States. „Annals of the Lyceum of Natural History of New York”. 2, s. 24, 1824. (ang.).
↑ G.R. Gray: Birds: Family—Falconidæ. W: Ch. Darwin: The zoology of the voyage of H.M.S. Beagle, under the command of captain Fitzroy, R.N., during the years 1832 to 1836. Cz. 3: Birds. London: Smith, Elder & Co., 1838, s. 13. (ang.).
↑ T.T. Kaup: Monograph of the Falconidæ, systematically arranged. W: W. Jardine: Contributions to ornithology for 1849. Edinburgh: W.H. Lizars, 1849, s. 109. (ang.).
↑ G.E. Shelley. Note on Dryotriorchis, a new Genus of Harrier Eagles from West Africa. „Ibis”. Third series. 4 (13), s. 90, 1874. (ang.).
↑ ^a ^b A. Roberts. Review of the nomenclature of South African birds. „Annals of the Transvaal Museum”. 8 (4), s. 209, 1922. (ang.).
↑ ^a ^b D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Hawks, Eagles, and Kites (Accipitridae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, DOI: 10.2173/bow.accipi1.01 [dostęp 2024-07-22] (ang.), Circaetus.
↑ ^a ^b D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Hawks, Eagles, and Kites (Accipitridae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, DOI: 10.2173/bow.accipi1.01 [dostęp 2024-07-22] (ang.), Dryotriorchis .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Circaetus [dostęp 2024-07-22] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Senex [dostęp 2024-07-22] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Dryotriorchis [dostęp 2024-07-22] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Melanaetus [dostęp 2024-07-22] .
↑ The Key to Scientific Names ↓, Smithaetus [dostęp 2024-07-22] .
↑ Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Circaetini Sundevall, 1836 (wersja: 2024-07-07). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-07-22].
↑ Z. Boew. Circaetus rhodopensis sp. n. (Aves: Accipitriformes) from the Late Miocene of Hadzhidimovo (SW Bulgaria). „Acta Zoologica Bulgarica”. 64 (1), s. 5–12, 2012. (ang.).
↑ Z. Boew. An Early Pleistocene Snake Eagle, Circaetus haemusensis sp. n. (Aves, Accipitriformes) from Varshets, Northwestern Bulgaria. „Acta Zoologica Bulgarica”. 67 (1), s. 127–138, 2015. (ang.).

Bibliografia

The Key to Scientific Names, J.A.J.A. Jobling (red.), [w:] Birds of the World, S.M. Billerman et al. (red.), Cornell Lab of Ornithology, Ithaca (ang.).

[uwaga1-2] Niepoprawna późniejsza pisownia Circaetus Vieillot, 1816.

[5] Alternatywna nazwa dla Circaetus Vieillot, 1816.

[Vieillot-1] L.J.P. Vieillot: Analyse d’une nouvelle ornithologie élémentaire. Paris: Deteville, libraire, rue Hautefeuille, 1817, s. 23. (fr.).

[Vigors-3] N.A. Vigors. Sketches in Ornithology; or, Observations on the leading Affinities of some of the more extensive groups of Birds. „The Zoological journal”. 1 (3), s. 322, 336, 1824. (ang.).

[Bonaparte-4] Ch.-L. Bonaparte. The genera North American birds, and a synopsis of the species found in the United States. „Annals of the Lyceum of Natural History of New York”. 2, s. 24, 1824. (ang.).

[Gray-6] G.R. Gray: Birds: Family—Falconidæ. W: Ch. Darwin: The zoology of the voyage of H.M.S. Beagle, under the command of captain Fitzroy, R.N., during the years 1832 to 1836. Cz. 3: Birds. London: Smith, Elder & Co., 1838, s. 13. (ang.).

[Kaup-7] T.T. Kaup: Monograph of the Falconidæ, systematically arranged. W: W. Jardine: Contributions to ornithology for 1849. Edinburgh: W.H. Lizars, 1849, s. 109. (ang.).

[she-8] G.E. Shelley. Note on Dryotriorchis, a new Genus of Harrier Eagles from West Africa. „Ibis”. Third series. 4 (13), s. 90, 1874. (ang.).

[Roberts-9] A. Roberts. Review of the nomenclature of South African birds. „Annals of the Transvaal Museum”. 8 (4), s. 209, 1922. (ang.).

[Winkler&inni-10] D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Hawks, Eagles, and Kites (Accipitridae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, DOI: 10.2173/bow.accipi1.01 [dostęp 2024-07-22] (ang.), Circaetus.

[botw-11] D.W. Winkler, S.M. Billerman & I.J. Lovette, Hawks, Eagles, and Kites (Accipitridae), version 1.0, [w:] S.M. Billerman, B.K. Keeney, P.G. Rodewald & T.S. Schulenberg (redaktorzy), Birds of the World, Cornell Lab of Ornithology, Ithaca, NY 2020, DOI: 10.2173/bow.accipi1.01 [dostęp 2024-07-22] (ang.), Dryotriorchis .

[12] The Key to Scientific Names ↓, Circaetus [dostęp 2024-07-22] .

[13] The Key to Scientific Names ↓, Senex [dostęp 2024-07-22] .

[14] The Key to Scientific Names ↓, Dryotriorchis [dostęp 2024-07-22] .

[15] The Key to Scientific Names ↓, Melanaetus [dostęp 2024-07-22] .

[16] The Key to Scientific Names ↓, Smithaetus [dostęp 2024-07-22] .

[Mielczarek&Kuziemko-17] Systematyka i nazwy polskie za: P. Mielczarek & M. Kuziemko: Plemię: Circaetini Sundevall, 1836 (wersja: 2024-07-07). [w:] Kompletna lista ptaków świata [on-line]. Instytut Nauk o Środowisku Uniwersytetu Jagiellońskiego. [dostęp 2024-07-22].

[Crhodopensis-18] Z. Boew. Circaetus rhodopensis sp. n. (Aves: Accipitriformes) from the Late Miocene of Hadzhidimovo (SW Bulgaria). „Acta Zoologica Bulgarica”. 64 (1), s. 5–12, 2012. (ang.).

[Chaemusensis-19] Z. Boew. An Early Pleistocene Snake Eagle, Circaetus haemusensis sp. n. (Aves, Accipitriformes) from Varshets, Northwestern Bulgaria. „Acta Zoologica Bulgarica”. 67 (1), s. 127–138, 2015. (ang.).

[1]

[a]

[2]

[3]

[b]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]

[12]

[13]

[14]

[15]

[16]

[17]