Estemmenozuch

Estemmenozuch

Estemmenosuchus
Tchudinov, 1960
Estemmenosuchus mirabilis
Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	zwierzęta
Typ	strunowce
Podtyp	kręgowce
Gromada	synapsydy
Rząd	terapsydy
Podrząd	dinocefale
(bez rangi)	Titanosuchia
Rodzina	Estemmenosuchidae
Rodzaj	estemmenozuch
Gatunki
E. uralensis Tchudinov, 1960 (typowy) E. mirabilis Tchudinov, 1968
Multimedia w Wikimedia Commons

Estemmenozuch (Estemmenosuchus – "koronowany krokodyl") – rodzaj terapsyda z podrzędu dinocefali, żyjącego w środkowym permie (ok. 270 milionów lat temu) na terenie dzisiejszej Rosji^[1].

Szczątki tego zwierzęcia odkryto na obszarze Kraju Permskiego. Zalegały w skałach utworzonych na terenach podmokłych. Towarzyszyły im kości drapieżnych terapsydów: eotytanozucha i Biarmosuchus.

Estemmenozuch był zwierzęciem dużym, wielkości dzisiejszych nosorożców. Miał około 4 metrów długości i 2 metry wysokości. Jego kończyny rozchylały się lekko na boki. Czaszka mierzyła od 45 do 81 centymetrów długości. Charakterystyczną cechą był zestaw nietypowych wyrostków na głowie, rozchodzących się ku górze i na boki, przez co głowa tego terapsyda przypominała głowę styrakocefala. Podobieństwo jest jednak powierzchowne, gdyż rogi u obu rodzajów utworzone są przez inne kości. Estemmenozuch posiadał zestaw skierowanych do przodu dłutowatych zębów przednich oraz duże kły. Zęby policzkowe były niewielkie. Skamieniałe fragmenty skóry wskazują na to, że była gładka i pozbawiona łusek.

Według większości badaczy estemmenozuch był zwierzęciem roślinożernym, żywiącym się sagowcami, skrzypami i roślinami iglastymi i stanowiącym łup takich drapieżników jak eotytanozuch. Bardzo prawdopodobne jest też, że estemmenozuch żywił się zarówno pokarmem roślinnym, jak i zwierzęcym (podejrzewa się, że inne dinocefale, jak jonkeria i anteozaur też były wszystkożerne). Nie brak też głosów, że omawiany terapsyd był drapieżnikiem. Zwraca się uwagę, że mógł mocno zaciskać szczęki i przy pomocy przednich zębów odgryzać kawały mięsa.

Według niektórych badaczy estmmenozuch mógł być zwierzęciem stałocieplnym. Możliwe jednak, że mógł utrzymywać ciepłotę swego ciała dzięki swym dużym rozmiarom, w związku z czym powierzchnia ciała była mała w stosunku do jego masy, co zapobiegało utracie ciepła przez skórę.

Piotr Czudinow wyróżnił dwa gatunki należące do rodzaju Estemmenosuchus: E. uralensis (1960) i E. mirabilis (1968).

• Estemenosuchus uralensis był większy. Jego czaszka była dłuższa w porównaniu z szerokością.
• Estemmenosuchus mirabilis był mniejszy. Miał mniejsze rogi, które były lepiej wyszczególnione i zwrócone bardziej na boki.

Istnieje jednak przypuszczenie, że powyższe cechy nie świadczą o odrębności gatunkowej, ale wskazują na dymorfizm płciowy. E. mirabilis byłby w tym przypadku samcem, a E. uralensis samicą zwierzęcia tego samego gatunku.

• Gondwana Studios: ESTEMMENOSUCHUS. [dostęp 2008-06-29]. (ang.).
• Estemmenosuchus Printout – Enchanted Learning Software. [dostęp 2008-06-29]. (ang.).
• Palaeos Vertebrates. Therapsida: Dinocephalia. [dostęp 2008-06-29]. (ang.).
• Tchudinov, P. K. 1965, "New Facts about the Fauna of the Upper Permian of the USSR", Journal of Geology, 73:117-30
• Gillian M. King, "Anomodontia" Part 17 C, Encyclopedia of Paleoherpetology, Gutsav Fischer Verlag, Stuttgart and New York, 1988
• Olsen, E. C., 1962, Late Permian terrestrial vertebrates, USA and USSR Transactions of the American Philosophical Society, new series, 52: 1–224