Fiedosiejewcy

Fiedosiejewcy, także wspólnota teodozjańska^[1] – jeden z odłamów staroobrzędowców-bezpopowców, jaki uformował się w Rosji pod koniec XVII w. Głównym twórcą doktryny fiedosiejewskiej był Fieodosij Wasiljew, od imienia którego cała wspólnota przybrała swoją nazwę.

W końcu XVII w., we względnie jednorodnym dotąd ruchu staroobrzędowym doszło do podziału na tle stosunku do kapłaństwa i hierarchii kościelnej. W związku z wymarciem kapłanów wyświęconych przed nieuznaną przez starowierców reformą liturgiczną patriarchy moskiewskiego i całej Rusi Nikona zabrakło duchownych, którzy mogliby sprawować posługę kapłańską we wspólnotach staroobrzędowych. W tej sytuacji część starowierców zliberalizowała swoje wymagania wobec kandydatów na duchownych swojego wyznania, druga zaś grupa uznała, że prawdziwe kapłaństwo przestało istnieć i odtąd jedynie Jezus Chrystus jest mistycznym przewodnikiem prawdziwych chrześcijan. W ten sposób powstały dwa, nieuznające siebie nawzajem nurty ruchu staroobrzędowego: popowcy i bezpopowcy^[2].

W 1692 i 1694 w Nowogrodzie miały miejsce dwa zjazdy staroobrzędowców, zdominowane przez bezpopowców - kategorycznie odrzuciły one możliwość wyświęcania duchownych. Uczestnikiem obydwu soborów był Fieodosij Wasiljew, który głosząc idee bezpopowców na ziemi nowogrodzkiej i pskowskiej stał się następnie faktycznym twórcą nurtu fiedosiejewców^[1]. W 1706, po wizycie Wasiljewa w Pustelni Wygowskiej, najważniejszym ośrodku staroobrzędowym w północnej Rosji, doszło do rozłamu wśród bezpopowców, po którym zwolennicy nauki Wasiljewa zerwali kontakty ze wspólnotą zgromadzoną wokół pustelni (tzw. pomorcami)^[1].

Od 1771 głównym ośrodkiem fiedosiejewców był tzw. Cmentarz Przemienienia Pańskiego w Moskwie – kompleks obiektów mieszkalnych, sakralnych i gospodarczych ufundowany przez kupca Ilję Kawylina^[3]. Obiekt ten został skonfiskowany i zamknięty na mocy ukazu cara Mikołaja I Romanowa z 1853 i wrócił do fiedosiejewców dopiero po wydaniu w 1905 aktu tolerancyjnego^[4]. W związku z prześladowaniami prowadzonymi przez Mikołaja I część fiedosiejewców formalnie przeszła do Rosyjskiego Kościoła Prawosławnego, z prawem zachowania tradycyjnych obrzędów (jednowiercy)^[5].

Fiedosiejewcy głosili skrajny ascetyzm, wszelkie formy współżycia płciowego uznając za grzech równy nierządowi, nie uznając sakramentu małżeństwa udzielonego w Cerkwi. Pary małżeńskie, które zgłaszały się do wspólnot fiedosiejewskich, mogły nadal zamieszkiwać razem, wspólnie spożywać posiłki i modlić się, lecz były zobowiązywane do całkowitej czystości. Od innych grup bezpopowców fiedosiejewców odróżniał także stosunek do żywności wytworzonej poza wspólnotą (w ich ocenie wymagała ona oczyszczenia przez modlitwę z pokłonami) i nieuznawanie krzyży innych niż te z inskrypcją INCI (cs. Isus 'Nazaren Car' Iudiejskij)^[1].

W pozostałych kwestiach (bezwarunkowe zachowywanie obrzędów sprzed reformy Nikona, szacunek dla stanu mniszego, zalecenie ograniczania kontaktów z osobami innego wyznania) nauka fiedosiejewska nie różniła się od stanowiska wszystkich staroobrzędowców^[1].