Fredy Perlman

Fredy Perlman (ur. 20 sierpnia 1934 w Brnie, zm. 26 lipca 1985 w Detroit) – amerykański pisarz, wydawca, profesor i aktywista polityczny. Jego najpopularniejsza praca, książka Against His-Story, Against Leviathan! szczegółowo opisuje wzrost dominacji państwa, opowiadając historię za pomocą hobbesowskiej metafory Lewiatana. Chociaż Perlman był przeciwnikiem ideologii i twierdził, że jedynym „-istą”, któremu by odpowiedział, był „wiolonczelista”, jego praca jako autora i wydawcy wywarła wpływ na współczesną myśl anarchistyczną.

Perlman urodził się 29 sierpnia 1934 w Brnie w Czechosłowacji, jako dziecko Henry'ego i Marthy Perlmanów^[1]. W 1938 rodzinca wyemigrowała do Cochabamby w Boliwii, tuż przed przejęciem władzy przez nazistów. Do Stanów Zjednoczonych przyjechali w 1945 i ostatecznie osiedlili się w Lakeside Park w stanie Kentucky^[2].

Fredy Perlman w 1952 uczęszczał do Morehead State College w Kentucky, a następnie w latach 1953–55 na Uniwersytet Kalifornijski w Los Angeles. Był pracownikiem uczelnianej gazety „The Daily Bruin”, jednak opuścił ją, kiedy administracja uniwersytetu zmieniła statut gazety, zakazując jej nominowania własnych redaktorów. Wraz z czterema innymi osobami przystąpił do publikacji niezależnej gazety „The Observer”, którą rozdawali na publicznym chodniku przy przystanku autobusowym kampusu, „tradycyjnym centrum dystrybucji literatury spoza kampusu”^[3].

Uzyskał tytuł magistra na Uniwersytecie Columbia i doktorat z filozofii na Uniwersytecie w Belgradzie w Jugosławii^[1].

6 stycznia 1958 wziął ślub z Lorraine Nybakken w Nowym Jorku^[1].

W latach 1966–69 Perlman mieszkał ze swoją żoną w Kalamazo. Prowadził zajęcia z nauk społecznych na Western Michigan University i wywołał oburzenie wśród niektórych członków wydziału, kiedy kazał studentom prowadzić własne zajęcia i oceniać siebie. Podczas swojego pierwszego roku w Kalamazoo, on i Miloš Samardzija, jeden z jego profesorów z Belgradu, przetłumaczyli książkę Izaaka Iljicza Rubina Очерки по теории стоимости Маркса (pol. Eseje o teorii wartości Marksa)^[4]. Perlman napisał wprowadzenie do książki zatytułowane An Essay on Commodity Fetishism^[5].

W maju 1968, po dwóch tygodniach wykładów w Turynie we Włoszech, Perlman pojechał do Paryża ostatnim pociągiem, zanim ruch kolejowy został zamknięty przez niektóre strajki, które w tym sezonie ogarnęły Europę Zachodnią. Sam brał udział w majowych zamieszkach w Paryżu i pracował w centrum Censier z komitetem fabrycznym Citroëna. Po powrocie do Kalamazoo w sierpniu, współpracował z Rogerem Gregoire'em pisząc książkę Worker-Student Action Committees. France May ’68^[6].

Podczas ostatniego roku w Kalamazoo Perlman opuścił uniwersytet i wraz z kilkoma innymi osobami, głównie studentami, zainaugurował magazyn „Black and Red”, którego ukazało się sześć numerów. Typografia i układ były wykonywane w domu Perlmana, a druk w Radical Education Project w Ann Arbor w stanie. W styczniu 1969 Perlman ukończył The Reproduction of Daily Life^[7]. Podróżując po Europie wiosną 1969 spędził kilka tygodni w Jugosławii, gdzie napisał Birth of a Revolutionary Movement in Yugoslavia^[8].

W sierpniu 1969 on i jego żona Lorraine przenieśli się do Detroit, gdzie napisał The Incoherence of the Intellectual i współpracował z grupą osób przy tłumaczeniu książki Społeczeństwo spektaklu autorstwa Guya Deborda publikując w 1970 pierwsze angielskie tłumaczenie kluczowego tekstu Międzynarodówki Sytuacjonistycznej^[9].

W latach 1971–1976 pracował nad kilkoma książkami, własnymi (Manual for Revolutionary Leaders^[10], Letters of Insurgents^[11]), jak i przekładami (История махновского движения 1918-1921 Piotra Arszinowa, Nieznaną rewolucją Wolina i Errance de l'humanité Jacques Camatte’a^[12][4]).

Książka Letters of Insurgents została napisana przez Perlmana w formie listów wysyłanych między dwiema osobami pochodzącymi z Europy Wschodniej, z których jedna uciekła na Zachód. W ich treści zostaje przedstawione antyautorytarne spojrzenie na życie zarówno na tzw. „Demokratycznym Zachodzie”, jak i na tzw. „Komunistycznym Wschodzie” epoki zimnej wojny^[11]. Chociaż autor spędził większość swojego życia w Ameryce Północnej, to przez trzy lata mieszkał, pracował i nawiązywał przyjaźnie w Jugosławii^[4].

W latach 1977–1980 studiował i spisywał historię świata. W tamtych okresie podróżował do Turcji, Egiptu, Europy i różnych regionów Stanów Zjednoczonych, aby odwiedzić historyczne miejsca. W 1980 rozpoczął pisanie obszernej pracy historycznej dotyczącej Detroit i okolic – The Strait^[13]. Nie ukończył jej, a pierwszy i ostatni rozdział pozostały nienapisane. W lipcu 1985 oszacował, że skompletowanie i zredagowanie rękopisu zajmie mu osiem lub dziesięć miesięcy^[4].

Małżeństwo Perlmanów pomagało przy wydawaniu anarchistycznego czasopisma „Fifth Estate”, zajmując się składem i korektą, a także pisząc artykuły. W tamtym czasie Fredy Perlman publikuje Anti-Semitism and the Beirut Pogrom^[14]

W latach 1982–83 zawiesił pracę nad The Strait, aby skupić się nad inną książką – Against His-Story, Against Leviathan^[15], która miała stanowić krytykę społeczeństwa technologicznego. Historyk anarchistyczny John P. Clark twierdzi, że książka jest komentarzem Perlmana dotyczącym tego, co uważał za „tysiącletnią historię ataku technologicznej megamaszyny na ludzkość i Ziemię”. Clark zauważa również, że praca omawia „anarchistyczne ruchy duchowe”, takie jak ruch Żółtych Turbanów w starożytnych Chinach czy Bractwo Wolnego Ducha w średniowiecznej Europie^[16]. Książka po raz pierwszy zdefiniowała nurt anarchoprymitywizmu^[17] i była głównym źródłem inspiracji dla antycywilizacyjnych perspektyw we współczesnym anarchizmie, w szczególności w filozofii Johna Zerzana^[18].

W 1984 Perlman wydał esej na temat nacjonalizmu zatytułowany The Continuing Appeal of Nationalism^[19] (pol. Kuszenie nacjonalizmem).  Argumentuje w nim, że „nacjonaliści lewicowi bądź rewolucyjni nacjonaliści głoszą, że ich nacjonalizm nie ma nic wspólnego z nacjonalizmem faszystów i narodowych socjalistów, że ich nacjonalizm jest nacjonalizmem uciskanych, że obiecuje on wyzwolenie osobiste i kulturowe”.  I tak „by stawić czoło tym poglądom i ujrzeć je w szerszym kontekście, muszę zapytać, czym jest nacjonalizm – nie tylko ten nowy, rewolucyjny, ale też tamten dawniejszy, konserwatywny”. I tak konkluduje, że nacjonalizm jest pomocą w kapitalistycznej kontroli przyrody i ludzi niezależnie od ich pochodzenia. W ten sposób nacjonalizm zapewnia formę, dzięki której „każda uciskana populacja może stać się negatywem narodu uciskającego” i że „nie ma żadnego powodu, aby potomkowie prześladowanych pozostawali prześladowani, kiedy nacjonalizm daje im perspektywę zostania prześladowcami. Bliscy i dalsi krewni ofiar mogą stać się rasistowskim państwem narodowym; mogą sami zapędzać innych ludzi do obozów koncentracyjnych, przepychać innych ludzi do woli, toczyć przeciwko nim ludobójczą wojnę, zdobywać kapitał poprzez wywłaszczenie ich”^[20].

Fredy Perlman był również wiolonczelistą, na której zaczął grać w latach 70. Okazjonalnie pobierał lekcje gry na instrumencie, jednak najczęściej swoje umiejętności rozwijał dwa razy w tygodniu podczas sesji muzyki kameralnej. W styczniu 1983 dołączył do sekcji wiolonczel Dearborn Orchestra^[4], a w czerwcu 1985 wykonał kwartety Mozarta i Schumanna w ramach programu Physicians for Social Responsibility^[21].

W 1976 Perlman przeszedł operację wymiany uszkodzonej zastawki serca. Przeżycie to zainspirowało go do napisania Who's Zerelli?, sztuki krytykującej autorytarne aspekty establishmentu medycznego^[22]. Fredy Perlman zmarł 26 lipca 1985 podczas operacji serca w Detroit. Pozostawił żonę i brata, Petera Perlmana, który mieszkał w Lexington^[1].

• Wybrane publikacje autora na stronie The Anarchist Library (ang.)
• Wybrane publikacje autora na stronie Marxists Internet Archive. marxists.org. [zarchiwizowane z tego adresu (2020-12-24)]. (ang.)
• Lorraine Perlman, Having Little, Being Much: A Chronicle of Fredy Perlman’s Fifty Years (ang.)