Gatunek inwazyjny

Gatunek inwazyjny (inwazyjny gatunek obcy, IGO)^[1] – gatunek allochtoniczny o znacznej ekspansywności, który rozprzestrzenia się naturalnie lub z udziałem człowieka i stanowi zagrożenie dla fauny i flory danego ekosystemu, konkurując z gatunkami autochtonicznymi (rodzimymi) o niszę ekologiczną, a także przyczyniając się do wyginięcia gatunków miejscowych.

Gatunki inwazyjne stanowią drugie – zaraz po niszczeniu siedlisk – największe zagrożenie dla światowej bioróżnorodności. Inwazyjne gatunki roślin stanowią szczególny problem na obszarach chronionych, wypierając rodzime gatunki roślin, dla ochrony których utworzono te obszary. W takim przypadku zachodzi konieczność usuwania intruzów (głównie przez niszczenie mechaniczne).

W 2018 opublikowana została lista 66 inwazyjnych gatunków zwierząt i roślin uznanych za stanowiące największe zagrożenie dla bioróżnorodności i ekosystemów w Europie^[2]. Wybrano je spośród 329 uznawanych za groźne. Na czele listy znalazły się:

• Channa argus – ryba z rodziny żmijogłowowatych (Channidae),
• Limnoperna fortunei – małż z rodziny omułkowatych (Mytilidae)
• Orconectes rusticus – rak z rodziny Cambaridae
• Plotosus lineatus – sumik węgorzowaty
• Codium parvulum – zielenica z rzędu Bryopsidales
• Crepidula onyx – ślimak z rodziny Calyptraeidae
• Mytilopsis sallei – małż z rodziny racicznicowatych (Dreissenidae)
• Sciurus niger – wiewiórka czarna

W ornitologii termin gatunek inwazyjny ma również inne znaczenie. Są to gatunki, które w pewnych, nieregularnych okresach pojawiają się w dużej liczbie na danym terenie. Z reguły są to gatunki wysoko wyspecjalizowane pod względem odżywiania. Dla Polski przykładami tego typu ptaków są:

• sowa śnieżna (Nyctea scandiaca)
• syberyjski podgatunek orzechówki (Nucifraga caryocatactes macrorhynos)
• krzyżodzioby (rodzaj Loxia):
  • krzyżodziób świerkowy (L. curvirostra)
  • krzyżodziób sosnowy (L. pytyopsittacus)
  • krzyżodziób modrzewiowy (L. leucoptera)

Niektóre gatunki wykazują jedynie pewien stopień tego typu inwazyjności manifestujący się fluktuacjami liczby wędrujących osobników, trasy przelotu i zasięgu. Z reguły są to gatunki odżywiające się mało zróżnicowanym pokarmem roślinnym. W przypadku nieurodzaju na danym terenie żerowania (zwykle zimowisku) większa niż zazwyczaj liczba osobników podejmuje dalszą wędrówkę w poszukiwaniu nowych żerowisk. Taką zwiększoną liczbę osobników na trasie wędrówki określa się nalotem inwazyjnym. Przykładami tego typu gatunków inwazyjnych są dla Polski takie ptaki jak:

• czyż zwyczajny (Carduelis spinus)
• czeczotka zwyczajna (Carduelis flammea)
• dzięcioł duży (Dendrocopos major)
• jemiołuszka (Bombycilla garrulus)
• sójka zwyczajna (Garrulus glandarius)

• inwazja
• gatunek pionierski
• roślina ruderalna

Zobacz multimedia związane z tematem: Gatunek inwazyjny

• Dajdok Z., Pawlaczyk P., Inwazyjne gatunki roślin ekosystemów mokradłowych Polski, Wydawnictwo Klubu Przyrodników, Świebodzin 2009, ISBN 978-83-87846-69-5.
• Instytut Ochrony Przyrody PAN – Gatunki obce w Polsce
• NOBANIS – Baza danych o gatunkach inwazyjnych centralnej i północnej Europy

• Mirosław Gwiazdowicz Inwazyjne gatunki obce, „Infos”, Biuro Analiz Sejmowych, nr 11(171), 5 czerwca 2014.