Grujecznik japoński

Grujecznik japoński
	; Grujecznik w Parku Oliwskim
	Systematyka
Domena	eukarionty
Królestwo	rośliny
Podkrólestwo	rośliny zielone
Nadgromada	rośliny telomowe
Gromada	rośliny naczyniowe
Podgromada	rośliny nasienne
Nadklasa	okrytonasienne
Klasa	Magnoliopsida
Nadrząd	Saxifraganae
Rząd	skalnicowce
Rodzina	grujecznikowate
Rodzaj	grujecznik
Gatunek	grujecznik japoński
	Nazwa systematyczna
	Cercidiphyllum japonicum Siebold & Zucc.; Abh. Math.-Phys. Cl. Königl. Bayer. Akad. Wiss. 4(3):238. 1846
Synonimy
	Cercidiphyllum ovale Maxim.;
	Cercidiphyllum ovale Maxim.;
	Kategoria zagrożenia (CKGZ)
	; najmniejszej troski
	Zasięg
	Multimedia w Wikimedia Commons

Grujecznik japoński (Cercidiphyllum japonicum Siebold & Zucc.) – gatunek drzewa należącego do rodziny grujecznikowatych. Występuje w Chinach oraz Japonii^[3]. Uprawiany jest jako drzewo ozdobne. Ajnowie wykorzystywali grujecznik do wyrobu dłubanek i broni^[6]. W Japonii z bardzo trwałego drewna grujeczników wyrabia się meble i panele^[6]^[7].

Morfologia

Pokrój: Drzewo osiąga ok. 40 m wysokości w ojczyźnie^[6] i 20 m w Polsce. Gałęzie wyrastają prawie od samej ziemi.
Liście: Naprzeciwległe o długości 6–12 cm i szerokości do 6 cm, całobrzegie, szerokie i owalne do okrągławych, z przodu bardzo krótko zaostrzone, a u nasady głęboko sercowato wcięte. Niekiedy brzegi znaczą bardzo delikatne, tępe ząbki. Z wierzchu liści są matowe, zielone albo szarozielone i nagie, a pod spodem – wyraźnie niebiaskawozielone. Ogonki liściowe mają 3–6 cm długości i są ciemnoczerwonej barwy^[8]. Wiosną są czerwonawe, latem niebieskawozielone, a jesienią jaskrawożółte, pomarańczowe lub czerwone^[9].
Kwiaty: Drzewo dwupienne. Kwiaty męskie składają się prawie wyłącznie z pęczków czerwonawych pręcików i stoją licznie w pachwinach pączków. Kwiaty żeńskie tak samo w pęczkach, stojące w pachwinach pączków, mają skręcone czerwone znamiona, długości około 5 milimetrów. Pojawiają się przed rozwojem liści^[8]. Kwitnie od marca do maja.
Owoce: Błyszczące, jasnozielone i pozaginane mieszki długości 1,5–2 cm, zawierają dużą liczbę oskrzydlonych nasion w kolorze brązowym.

Biologia i ekologia

Na naturalnych stanowiskach tworzy górne piętro lasu^[10]. Rośnie w miejscach wilgotnych i żyznych w górach i na głębokich, żyznych glebach na nizinach^[6]. Za młodu rośnie szybko – osiąga 4 m wysokości po 5 latach, 20 m po 50 latach, jest drzewem długowiecznym^[6].

Ma dwie formy liści. Tylko na długopędach liście są naprzeciwległe i pierzasto unerwione. Stanowią one większość. Na krótkopędach natomiast liście stoją skrętolegle, a ich unerwienie jest dłoniaste. Ta różnolistność jest uważana za cechę stosunkowo pierwotną. Podobnie są oceniane cechy kwiatów. Kwiaty są jednopłciowe i rozdzielone na różne osobniki (dwupienność). Kwiaty żeńskie składają się z jednego owocolistka, który przy dojrzewaniu rozwija się w jeden wielonasienny mieszek. Otwiera się on na szwie brzusznym i uwalnia mnóstwo małych, płaskich, oskrzydlonych nasion^[8]. Żółknące liście wydzielają aromat przyprawy do pierników lub karmelu, ale tylko póki są na gałęziach. Gdy opadną, stają się bezwonne^[10]. Ten aromat liści nie może być jednak wykorzystany, ponieważ znika podczas suszenia liści. Jego struktura chemiczna nie została poznana^[8].

Zastosowanie

Roślina ozdobna: Z powodu swych wyrafinowanych kwiatów i jesiennego przebarwienia liści uważany jest za jedno z najbardziej atrakcyjnych drzew liściastych, które z Azji Wschodniej dotarły na Zachód i mogą być tutaj uprawiane^[8]. Pozostałe na gałęziach owoce przywabiają zimą ptaki^[11]. Gatunek sadzony jest w parkach i kolekcjach.
Uprawa: Najlepiej czuje się w miejscach nieco ocienionych, w pełnym słońcu wolniej rośnie. Wymaga podłoża żyznego i wilgotnego, o odczynie lekko kwaśnym lub obojętnym (pH 6-7). Nie zagrażają mu choroby i szkodniki. Mróz może zaszkodzić tylko młodym roślinom, dlatego w pierwszych latach warto je okrywać. Nie trzeba przycinać^[10].

Galeria

Pień i liście
Liście w zbliżeniu
Owoce w postaci rożkowatych mieszków długości 2 cm
Przebarwione liście grujecznika
Młode drzewo w parku Mariemont w Belgii
Drewno grujecznika

Przypisy

↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).
↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).
↑ ^a ^b Cercidiphyllum japonicum. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-12-14]. (ang.).
↑ The Plant List. [dostęp 2011-12-14].
↑ M.M. Barstow M.M., Cercidiphyllum japonicum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2011-12-14] (ang.).
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 96. ISBN 0-333-73003-8.
↑ David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 183, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .
↑ ^a ^b ^c ^d ^e Bruno T. Kremer: Drzewa. Warszawa: Świat Książki, 1996, s. 250. ISBN 83-7129-141-8.
↑ Rośliny efektowne w październiku. „Kwietnik”, s. 60, 10.2006. Agora. ISSN 1233-3808.
↑ ^a ^b ^c Drzewo do małego ogrodu. „Ogrody”, s. 71, 11.2006. Agora. ISSN 1507-4161.
↑ Zinkernagel Gisela: Duży ogród na małej powierzchni. Warszawa: KDC, 2006, s. 96. ISBN 83-7404-320-2.

[ruggiero-1] Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2021-03-02] (ang.).

[apweb-2] Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2021-03-02] (ang.).

[grin-3] Cercidiphyllum japonicum. [w:] Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-12-14]. (ang.).

[TPL-4] The Plant List. [dostęp 2011-12-14].

[iucn-5] M.M. Barstow M.M., Cercidiphyllum japonicum, [w:] The IUCN Red List of Threatened Species [dostęp 2011-12-14] (ang.).

[philips-6] Roger Philips, Martyn Rix: The Botanical Garden. Vol. 1. Trees and shrubs. London: Macmillan, 2002, s. 96. ISBN 0-333-73003-8.

[mabb-7] David J.D.J. Mabberley David J.D.J., Mabberley’s Plant-Book, Cambridge: Cambridge University Press, 2017, s. 183, DOI: 10.1017/9781316335581, ISBN 978-1-107-11502-6, OCLC 982092200 .

[Kremer-8] Bruno T. Kremer: Drzewa. Warszawa: Świat Książki, 1996, s. 250. ISBN 83-7129-141-8.

[9] Rośliny efektowne w październiku. „Kwietnik”, s. 60, 10.2006. Agora. ISSN 1233-3808.

[ogrody-10] Drzewo do małego ogrodu. „Ogrody”, s. 71, 11.2006. Agora. ISSN 1507-4161.

[11] Zinkernagel Gisela: Duży ogród na małej powierzchni. Warszawa: KDC, 2006, s. 96. ISBN 83-7404-320-2.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

[6]

[7]

[8]

[9]

[10]

[11]