Husytyzm

Ten artykuł od 2024-10 wymaga zweryfikowania podanych informacji.

Należy podać wiarygodne źródła w formie przypisów bibliograficznych.
Część lub nawet wszystkie informacje w artykule mogą być nieprawdziwe. Jako pozbawione źródeł mogą zostać zakwestionowane i usunięte.
Sprawdź w źródłach: Encyklopedia PWN • Google Books • Google Scholar • Federacja Bibliotek Cyfrowych • BazHum • BazTech • RCIN • Internet Archive (texts / inlibrary)
Dokładniejsze informacje o tym, co należy poprawić, być może znajdują się w dyskusji tego artykułu.
Po wyeliminowaniu niedoskonałości należy usunąć szablon {{Dopracować}} z tego artykułu.

Husytyzm

Klasyfikacja systematyczna wyznania

Chrześcijaństwo  └ Protestantyzm/Katolicyzm    └ Ewangelicyzm

Historia Założyciel(e) Jan Hus Utworzono XV wiek

Multimedia w Wikimedia Commons

Sztandary husyckie

Husytyzm – ruch religijny i polityczny zapoczątkowany przez Jana Husa, którego zwolennicy w 1417 ogłosili Cztery artykuły praskie w których domagali się m.in. sekularyzacji dóbr kościelnych i komunii pod dwiema postaciami^[1].

Husytyzm początkowo miał znaczenie religijne i był próbą zwrócenia uwagi na potrzebę reformy Kościoła rzymskokatolickiego w Europie. Po 1415 roku, gdy stany czeskie wyraziły publicznie swój protest wobec spalenia na stosie Jana Husa, przybrał formę ruchu politycznego, stał się powodem rewolty w Czechach, a następnie obronnych wojen husyckich, wymierzonych przeciwko dążeniom katolików, wspieranych przez papieża i cesarza Zygmunta z dynastii Luksemburgów, które miały położyć kres działalności husytów. Dążenia te doprowadziły do zorganizowania pięciu krucjat przeciwko husyckim Czechom. Wszystkie zakończyły się całkowitą klęską krzyżowców (ostatnia koło Domažlic prawie bez walk).

W latach 1417–1434, kiedy to Czechy i część Moraw opanowane były przez husytyzm, ruch ten podzielił się na kilka frakcji, z których główną rolę odgrywały dwa odłamy konkurujące ze sobą, jednak wspólnie walczące przeciwko krucjatom. Pierwszy odłam, tzw. taboryci, z ośrodkiem w Taborze, skupiający głównie biedotę wiejską i miejską, dążący do wprowadzenia przemian społecznych oraz drugi, bardziej umiarkowany, tzw. kalikstyni, z ośrodkiem w Pradze, skupiający wyższe warstwy społeczne^[2].

Ruch obejmował swoim zasięgiem głównie Czechy. Próbowano go jednak zaszczepić w innych Krajach Korony Świętego Wacława oraz w Niemczech i w Królestwie Polskim. Czescy aktywiści podejmowali akcje misyjne w ościennych krajach Europy. Teolodzy husyccy brali udział w Soborze w Konstancji, który m.in. skazał na spalenie żywcem Jana Husa, a po klęskach krucjat także w Bazylei. Nierzadko zdarzało się, że zagraniczni księża i biskupi przyjeżdżali do Czech, aby zasilać ograniczone brakiem osób wyświęconych, szeregi duchowieństwa husyckiego.

W 1434 roku nauki głoszone przez umiarkowanych husytów uzyskały akceptację ze strony soboru powszechnego w Bazylei. W wyniku podpisania kompaktatów praskich na terenie Królestwa Czech został utworzony Kościół utrakwistyczny, który istniał do 1627 roku.

Współcześnie husytyzm w swojej pierwotnej postaci nie istnieje, jednak jego idee przetrwały habsburską rekatolizację Czech i odwołują się do jego tradycji niektóre Kościoły ewangelickie na świecie, zwłaszcza bracia morawscy i Ewangelicki Kościół Czeskobraterski. Akces do spuścizny po ruchu husytów zgłasza również powstały w XX wieku modernistyczny Czechosłowacki Kościół Husycki.

Doktryna husytyzmu nigdy nie była całkiem jednolita, w szeregach husytów istniały różne poglądy na organizację Kościoła oraz na kwestie teologiczne. Jednak ich wspólną cechą były postulaty zawarte w czterech artykułach praskich, które wszystkie grupy husyckie starały się na swój sposób realizować. Część z tych artykułów (poza komunią pod obiema postaciami – chleba i wina – oraz sekularyzacją dóbr kościelnych) obecnie jest faktycznie przyjęta i zrealizowana także przez kościół rzymskokatolicki.

 Osobny artykuł: Cztery artykuły praskie.

Wojska husyckie były trudnym do pokonania przeciwnikiem, oprócz tego, że husyci posiadali zdolnych dowódców, stosowali nowatorską taktykę walki w oparciu o tabor. Byli zdyscyplinowani, bitni o wysokim morale motywowanym ideologicznie^[3].

Podstawową jednostką wojsk husyckich był wóz bojowy, którego załogę stanowiło od 18 do 21 ludzi wśród których byli strzelcy z rusznicami i z kuszami, cepnicy, sulicznicy, pawężnicy i dwóch woźniców. 10 wozów bojowych tworzyło jednostkę organizacyjno-taktyczną pod dowództwem dziesiętnika. W czasie bitew jednostki łączyły się w hufce dowodzone przez setników. W skład wojsk husyckich wchodziły też piechota, konnica, artyleria i oddziały pomocnicze wykorzystywane do budowy dróg i mostów. Stosunek sił w czasie bitew był zazwyczaj niekorzystny dla husytów, którzy walczyli najczęściej z przeciwnikiem dwukrotnie a nawet trzykrotnie liczniejszym. Pomimo tego armia husycka odniosła wiele zwycięstw^[4].

 Osobny artykuł: Bitwa o Witkową Górę.

 Osobny artykuł: Bitwa pod Maleszowem.

 Osobny artykuł: Bitwa pod Domažlicami.

• Ruch radykalny
  • bracia czescy
  • adamici
  • orebici
  • pikardowie
  • sierotki
  • taboryci

• Ruch umiarkowany
  • neoutrakwiści
  • utrakwiści
  • prażanie

Zobacz hasło husytyzm w Wikisłowniku

• wojny husyckie
• konfederacja Spytka z Melsztyna
• husytyzm w Polsce

• Stanisław Bylina: Rewolucja husycka. Przedświt i pierwsze lata. Warszawa: Wydawnictwo Neriton, 2011.
• Janusz Sikorski: Zarys historii wojskowości powszechnej do końca wieku XIX. Warszawa:Wydawnictwo MON, 1972.

• Strona Husyci – Kim są boży wojownicy?. husitstvi.cz. [zarchiwizowane z tego adresu (2006-04-21)]. (cz.).
• Strona Muzeum Husyckiego w Taborze (cz.)