Iain Banks

Iain Banks

Iain M. Banks

Iain M. Banks (2009)
Imię i nazwisko	Iain Menzies Banks
Data i miejsce urodzenia	16 lutego 1954 Dunfermline
Data śmierci	9 czerwca 2013
Narodowość	szkocka
Język	angielski
Alma Mater	University of Stirling
Dziedzina sztuki	powieść, fantastyka naukowa
Multimedia w Wikimedia Commons
Strona internetowa

Iain Menzies Banks (ur. 16 lutego 1954 w Dunfermline, Fife w Szkocji, zm. 9 czerwca 2013) – szkocki pisarz, piszący powieści głównego nurtu pod nazwiskiem Iain Banks oraz science fiction jako Iain M. Banks. W 2008 r. „The Times” umieścił Banksa na liście „50 najwybitniejszych brytyjskich pisarzy od 1945 roku”.

Iain Banks studiował anglistykę, psychologię oraz filozofię na uniwersytecie w Stirling. W swojej prozie często łączył oryginalne zabiegi fabularne oraz narracyjne. Był honorowym członkiem brytyjskiego stowarzyszenia National Secular Society promującego świeckość oraz rozdział państwa od kościoła.

3 kwietnia 2013 poinformował, że zdiagnozowano u niego raka pęcherzyka żółciowego. Zmarł 9 czerwca 2013^[1].

• Fabryka os (Wasp Factory), 1984
• Stąpanie po szkle (Walking on Glass), 1985
• Most (The Bridge), 1986
• Espedair Street, 1987
• Canal Dreams, 1989
• Ulica Czarnych Ptaków (The Crow Road), 1992
• Uwikłanie (Complicity), 1993
• Whit, 1995
• A Song of Stone, 1997
• The Business 1999
• Dead Air 2002
• The Steep Approach to Garbadale 2007
• Transition 2009
• Stonemouth 2012
• The Quarry 2013

Większość powieści science fiction autorstwa Iaina M. Banksa należy do cyklu opowiadającego o Kulturze, humanoidalnej anarcho-komunistycznej^[2] cywilizacji zamieszkującej znaczne obszary naszej galaktyki. Cykl jest pretekstem do ukazania złożonych relacji międzykulturowych, socjologicznych oraz religijnych. Pierwsza część cyklu – Wspomnij Phlebasa – stylizowana jest na typową space operę.

Do cyklu Kultury należą:

• Wspomnij Phlebasa (Consider Phlebas), 1987
• Gracz (The Player of Games), 1988
• Najemnik (Use of Weapons), 1990
• Excession, 1996
• Inversions, 1998 r. (luźno powiązana z Kulturą powieść, raczej zbliżona do fantasy)
• Look to Windward, 2000
• Matter, 2008
• Surface Detail, 2010
• The Hydrogen Sonata, 2012

Iain M. Banks napisał także kilka powieści fantastyczno-naukowych nie osadzonych w realiach Kultury:

• Against a Dark Background, 1993
• Qpa strachu (Feersum Endjinn), 1994
• The Algebraist, 2004
• Transitions, 2009 (w Anglii opublikowana jako powieść głównego nurtu autorstwa Iaina Banksa)

Powstał także zbiór opowiadań, w większości fantastyczno-naukowych:

• The State of the Art, 1989

• Raw Spirit, 2003

Wkrótce po jego śmierci nazwano jego imieniem planetoidę 5099 Iainbanks^[3]. 23 stycznia 2015, Elon Musk, prezes SpaceX nazwał dwie autonomiczne barki-lądowiska swojej firmy nazwami Just Read The Instructions i Of Course I Still Love You, tak jak statki w powieści Gracz Iaina M. Banksa^[4]. Budowa kolejnej barki-lądowiska, A Shortfall of Gravitas, zaczęła się w 2018. Jej nazwa odnosi się do statku Experiencing A Significant Gravitas Shortfall, wymienionego po raz pierwszy w Look to Windward^[5].

W dniu 13 maja 2019, ekspedycja Five Deeps pobiła rekord zanurzenia w pojeździe podwodnym DSV Limiting Factor^[6]. Jego statek wsparcia został nazwany DSSV Pressure Drop. Sponsor budowy pojazdu Limiting Factor, Victor Vescovo, jest miłośnikiem gatunku science fiction, a w szczególności serii o Kulturze. Limiting Factor i Pressure Drop to dwie z nazw statków w serii^[7].

• JohnJ. Mullan JohnJ., Iain Banks obituary [online], guardian.co.uk, 10 czerwca 2013 [dostęp 2013-06-10]  (ang.).
• PeterP. Guttridge PeterP., Iain Banks: Writer of both literary and science fiction best known for 'The Wasp Factory' [online], independent.co.uk, 11 czerwca 2013 [dostęp 2013-06-11]  (ang.).

• Oficjalna strona autora
• 50 najwybitniejszych brytyjskich pisarzy od 1945 roku. Lista opublikowana 5 stycznia 2008. The Times.