Jack Dempsey

Jack Dempsey

Pseudonim	Kid Blackie (w początkowym okresie kariery) Manassa Mauler Tiger Jack
Data i miejsce urodzenia	24 czerwca 1895 Manassa (Kolorado)
Data i miejsce śmierci	31 maja 1983 Nowy Jork
Obywatelstwo	Stany Zjednoczone
Kategoria wagowa	ciężka
Bilans walk zawodowych[a]
Liczba walk	83
Zwycięstwa	66
Porażki	6
Remisy	11
↑ Bilans walk aktualny na 22.09.1927.

Jack Dempsey, właściwie William Harrison Dempsey (ur. 24 czerwca 1895, zm. 31 maja 1983) − amerykański bokser, w latach 1919-1926 mistrz świata wagi ciężkiej; przydomki ringowe: Kid Blackie (w początkowym okresie kariery), Manassa Mauler, Tiger Jack .

Jack Dempsey mierzył 185 cm wzrostu. Ważył w różnych okresach kariery od 75 do 92 kg; w szczytowej formie ok. 85 kg. Prócz dużej siły fizycznej i wytrzymałości miał wielki instynkt walki. Zaskakiwał rywali bardzo szybkimi atakami już od pierwszego gongu, wiele walk wygrywał w pierwszej rundzie. Był jednym z pierwszych mistrzów walki w zwarciu, zadawał całe serie bardzo szybkich i silnych ciosów na korpus przeciwnika, zmuszając go do opuszczenia gardy i odsłonięcia głowy. Bardzo dobrze opanował też sztukę balansu ciałem, co przy jego szybkości czyniło go trudnym do trafienia. Sumiennie przygotowywał się do poważniejszych walk, trenując specjalnie przed nimi po kilka tygodni.

Urodził się w Manassie, w stanie Kolorado w rodzinie o mieszanych, szkocko-irlandzko-czirokeskich korzeniach. Od młodych lat zmuszony do ciężkiej fizycznej pracy zarobkowej, imał się różnych zajęć i prowadził wędrowny tryb życia.

Pierwsza udokumentowana walka Dempseya odbyła się 17 sierpnia 1914 roku i zakończyła remisem w sześciu rundach. Dempsey przybrał pseudonim Kid Blackie i zaczął poważnie trenować, pozyskał także menadżera, Andy Malloya, który był zarazem jego sparingpartnerem. Od listopada 1914 roku rozpoczął serię występów na ringach stanów Utah, Kolorado i Nevada; wiele walk wygrywał przez nokaut (także w pierwszych rundach) i czynił stałe postępy. Kiedy w czerwcu 1916 roku zawitał pierwszy raz do Nowego Jorku miał na koncie 28 walk, z których 18 wygrał przez nokaut, a tylko jedną przegrał. Po stoczeniu tam dwóch dobrych, 10-rundowych walk no decision ze znanymi pięściarzami dostał propozycję wystąpienia przeciwko komuś ze ścisłej światowej czołówki (w grę wchodzili Sam Langford albo Ed Smith), jednak nie przyjął jej. W międzyczasie zrezygnował z przybranego pseudonimu i zaczął występować jako Jack Dempsey – chciał nawiązać do jednego z największych pięściarzy XIX wieku, Jacka „The Nonpareil” Dempseya. Przez dziennikarzy nazywany był Manassa Mauler, czyli „Młociarz z Manassy”.

W tym, że walka z bokserem formatu Langforda byłaby jeszcze przedwczesna, Dempsey utwierdził się 13 lutego 1917 roku, gdy doznał porażki z Firemanem Jimem Flynnem już w pierwszej rundzie. Po tym zdarzeniu przeniósł się do Kalifornii, gdzie do końca roku doskonalił swój kunszt. Tam też zmierzył się z Edem Smithem i pokonał go na punkty w krótkiej, 4-rundowej walce. Zrewanżował się także Flynnowi; dokładnie w 1 rok i 1 dzień po poprzedniej klęsce ciężko go znokautował, również w pierwszej rundzie. Był już wówczas w pełni ukształtowanym bokserem i zaczął regularnie mierzyć się z najlepszymi. Większość z tych walk kończyła się już po kilkudziesięciu sekundach nokautami jego rywali, co usytuowało Dempseya w ścisłej amerykańskiej czołówce pięściarzy. 27 lipca 1918 roku, w najważniejszej jak dotychczas walce swojego życia, zmierzył się z Fredem Fultonem. Fulton był wówczas uważany za jedynego pięściarza, który mógłby odebrać tytuł mistrzowski Jessowi Willardowi; niewiele ustępował mu warunkami fizycznymi (miał 195 cm wzrostu i ważył ok. 115 kg) i miał na rozkładzie prawie całą ówczesną czołówkę. Do walki z Dempseyem przystępował więc jako faworyt. Zakończyła się ona jednak błyskawicznie – w 23. sekundzie Fulton został wyliczony. Dempsey był od tego momentu głównym pretendentem do tytułu mistrza świata wagi ciężkiej. Dziennikarze nadali mu przydomek „Tiger Jack”.

Do walki z Willardem doszło 4 lipca 1919 roku w Toledo, w stanie Ohio, w obecności ponad 19 000 widzów. Zaczęło się ona o godzinie 16.00 w 35-stopniowym upale. Dempsey rozpoczął jak zwykle od szybkiego, nieprzerwanego ataku, czym kompletnie zaskoczył mistrza; w ciągu pierwszej rundy siedmiokrotnie powalał go na deski. Wrzawa na widowni była tak wielka, że w ringu nie usłyszano gongu na koniec starcia i sędzia wyliczył mistrza. Kiedy pomyłka wyszła na jaw walkę kontynuowano. Po kolejnych dwóch rundach jednostronnej walki sekundanci poddali Willarda. Doznał on złamania pięciu żeber, stracił sześć zębów; do końca życia uważał, że walka była nieczysta i że Dempsey musiał mieć coś twardego w rękawicach. Była to zarazem pierwsza walka w USA, w której poza arbitrem ringowym było wyznaczonych również dwóch innych sędziów, którzy mieli ewentualnie rozstrzygnąć ją na punkty.

Jako mistrz świata, Dempsey występował już dużo rzadziej. Z jednej strony nie musiał tak często, bo jego honoraria były teraz bardzo wysokie, z drugiej zaś coraz trudniej już było znaleźć mu odpowiednich rywali. W dwóch kolejnych walkach w obronie tytułu znokautował pretendentów. „Tex” Rickard, czołowy menadżer tamtego okresu postanowił zorganizować mu walkę z Georges'em Carpentierem, który dominował wówczas w Europie; był co prawda przedstawicielem wagi półciężkiej, ale nie unikał walk z dużo cięższymi rywalami i był mistrzem Europy wszechwag. W 1920 roku Francuz przyjechał do Ameryki i zdobył tu tytuł mistrza świata wagi półciężkiej. Aby zwiększyć zainteresowanie walką z Dempseyem, zorganizowano wielką kampanię reklamową. Powrócił termin „walka stulecia”, użyty kiedyś do określenia pojedynku Jacka Johnsona z Jimem Jeffriesem. Dempseyowi, który nie służył w wojsku, przeciwstawiano Carpentiera, jako bohatera wojennego. Wybudowano specjalnie nowy stadion na ponad 80 000 miejsc w Jersey City. Walka odbyła się 2 lipca 1921 roku. Zakontraktowano ją jako „no decision” na 12 rund. Dempsey był o 5 cm wyższy i o 10 kg cięższy od Carpentiera, w zakładach obstawiano jego zwycięstwo w stosunku 3:1. Dempsey, wyraźnie górujący nad rywalem siłą, próbował rozpocząć pojedynek w swoim stylu od gwałtownego ataku, został jednak kilkakrotnie mocno trafiony i musiał walczyć ostrożniej. W trakcie drugiej rundy Francuz doznał podwójnego złamania kości prawej dłoni i nie mógł już zadawać ciosów tą ręką. Dempsey zauważył to i przeszedł do natarcia – w trzeciej rundzie wyraźnie już dominował, a w czwartej znokautował Carpentiera. Mimo porażki Francuz zdobył powszechne uznanie, a Carpentier i Dempsey zostali przyjaciółmi. Podczas tego pojedynku bokserskiego pobito rekord frekwencji na trybunach – sprzedano wówczas 81 145 biletów, a zysk po raz pierwszy w historii zawodowego boksu przekroczył milion dolarów – i to znacznie (1 789 238 dolarów).

Wygrana walka z Carpentierem stworzyła Dempseyowi opinię boksera „nie do pokonania” i otoczyła go wielką sławą, z której w pełni zaczął korzystać. Boksował już bardzo rzadko, stając kilkakrotnie w obronie tytułu i udzielając pokazówek, często po kilka jednego wieczoru. Na przykład w 1923 roku, przed zaplanowaną na 4 lipca walką z Tommym Gibbonsem (zwycięstwo na punkty w 15 rundach) stoczył w ciągu czterech dni w czerwcu 11 walk. Żaden z amerykańskich rywali nie był mu w stanie zagrozić; ten okres w boksie nazwano „Erą Dempseya”.

 Osobny artykuł: Walka Jacka Dempseya z Luisem Ángelem Firpo.

Rywala dla Dempseya zaczęto więc upatrywać znów w pięściarzu spoza Ameryki. Był nim Argentyńczyk Luis Ángel Firpo, który szybko uzyskał przydomek „Dziki byk z pampasów”. Szedł od zwycięstwa do zwycięstwa, pokonując wielu utytułowanych rywali, między innymi byłego mistrza świata Jessa Willarda przez nokaut w 8. rundzie. A że warunkami fizycznymi znacznie górował nad Dempseyem (o 5 cm wyższy i o 11 kg cięższy), stał się realnym zagrożeniem dla mistrza. „Tex” Rickard zorganizował im pojedynek, odnosząc przy tym kolejny wielki sukces finansowy (ponad 82 000 widzów i ponad milion dolarów zysku). Walka odbyła się 14 września 1923 roku w Nowym Jorku.

Zaraz po gongu Dempsey swoim zwyczajem doskoczył do rywala, nadział się jednak na kontrę i osunął się na deski. Szybko powstał i przeszedł do ataku, czego skutkiem były teraz nokdauny Argentyńczyka. W owym czasie przepisy nie nakazywały jednoznacznie, aby zawodnik który powalił rywala odchodził do narożnika, Dempsey czekał więc aż Firpo zacznie się podnosić i natychmiast uderzał ponownie. Argentyńczyk, mimo że siedmiokrotnie liczony, w połowie rundy zdołał odzyskać inicjatywę. Przyparł mistrza do lin i atakował obszernymi sierpowymi; jeden z nich trafił czysto w szczękę i Dempsey przechyliwszy się przez liny wypadł z ringu, wprost na siedzących najbliżej dziennikarzy (zniszczył 4 maszyny do pisania, po walce odkupił im je). W momencie gdy Dempsey wrócił na ring, arbiter odliczał „9”. Sędzia czynił to jednak bardzo wolno, co wzbudziło potem wielkie kontrowersje (jak policzono, od momentu nokdaunu upłynęło aż 17 sekund). Końcówka rundy przebiegła pod znakiem obustronnej wymiany ciężkich ciosów. Widownia szalała, nikt do tej pory nie oglądał czegoś podobnego, rundę tę później zwano „rundą stulecia” lub „rundą wszech czasów”^{[potrzebny przypis]}.

Okazało się jednak, że siły Argentyńczyka zostały poważnie nadwątlone. W drugiej rundzie wyraźnie już dominował Dempsey i znokautował rywala przed upływem pierwszej minuty drugiego starcia. Walka ta odbiła się szerokim echem w świecie bokserskim i stała się przyczynkiem do poważnych zmian w przepisach, dotyczących zachowania boksera, którego rywal jest wyliczany.

Po tej walce Dempsey stał się gwiazdą. Podpisał milionowy kontrakt z wytwórnią Universal Pictures na udział w dziesięciu filmach w ciągu najbliższych dwóch lat. W rezultacie został najlepiej zarabiającym sportowcem Ameryki w roku 1924. Występował też w nowojorskich teatrach. Na ringu pojawiał się niezmiernie rzadko, tylko w hojnie opłacanych pokazówkach. Było to również spowodowane brakiem rywala odpowiedniej klasy. Kiedy w końcu znaleziono takiego – był nim czarnoskóry Harry Wills – do walki nie doszło z powodu uprzedzeń rasowych. Na początku 1925 roku Dempsey zaręczył się z aktorką filmową, Estelle Taylor, ich ślub odbył się 7 lutego.

Po długim okresie niepodważalnej dominacji Dempseya udało się wreszcie znaleźć dla niego odpowiedniego pretendenta. Był nim Gene Tunney, który niedawno przeszedł z wagi półciężkiej do ciężkiej. Wsławił się on znokautowaniem Tommy'ego Gibbonsa, z którym Dempsey wygrał tylko na punkty, i miał na koncie tylko jedną porażkę z Harrym Grebem (którego zresztą pokonał w rewanżu). Tunney dokładnie przeanalizował styl walki Dempseya i obmyślił odpowiednią taktykę, jak się później okazało, bardzo skuteczną. Dempsey nie doceniał rywala, spodziewał się szybkiej wygranej. 23 września 1926 roku w Filadelfii w obecności 120 575 widzów (kolejny rekord) Gene Tunney pokonał Jacka Dempseya w 10 rundach jednogłośnie na punkty. Pokonanemu przysługiwało jednak prawo rewanżu. Dempsey przygotował się do niego bardzo starannie, w międzyczasie znokautował wschodzącą gwiazdę boksu, Jacka Sharkeya i 22 września 1927 roku w Chicago znów stanął naprzeciw Tunneya. Tym razem był bliski zwycięstwa, zwłaszcza w siódmej rundzie, kiedy to powalił rywala na deski. Nie odszedł jednak od razu do narożnika, zgodnie z przepisami sędzia nie mógł więc zacząć liczenia i Tunney zyskał kilkanaście cennych sekund na dojście do siebie. Przetrwał do końca rundy, a w następnych osiągnął przewagę nad Dempseyem i znów pewnie wygrał na punkty. Była to ostatnia oficjalna walka Jacka Dempseya. 4 marca 1928 roku oficjalnie ogłosił zakończenie kariery; od tej pory występował już tylko w pokazówkach.

W latach 1931−1933 Dempsey stoczył kilkadziesiąt walk pokazowych, niektóre z bardzo dobrymi i znanymi zawodnikami (m.in. z Maxem Baerem i Maxem Schmelingiem). W tym czasie rozwiódł się z Estelle Taylor i poślubił broadwayową piosenkarkę Hannah Williams (miał z nią dwoje dzieci). Ostatnie walki pokazowe stoczył w 1940 roku. Kiedy wybuchła II wojna światowa, mając w pamięci zarzuty, jakie mu stawiano po I wojnie światowej, zgłosił się na ochotnika do armii. Nie został jednak przyjęty ze względu na stan zdrowia; zgłosił się więc do marynarki wojennej, z podobnym skutkiem. Wreszcie trafił do Straży Wybrzeża, gdzie został przyjęty od razu w randze komandora podporucznika. Potem został trenerem-instruktorem walki wręcz amerykańskiej piechoty morskiej, z którą wziął udział w inwazji na Okinawę. Po wojnie prowadził restaurację w Nowym Jorku. Zmarł w wieku 87 lat z przyczyn naturalnych.

Jack Dempsey jest uważany za jednego z największych mistrzów wagi ciężkiej; umieszczany w pierwszej piątce bokserów wszech czasów tej wagi. W 1954 roku został wpisany do Ring Boxing Hall of Fame, a w 1990 do International Boxing Hall of Fame.

Na jego cześć jeden z gatunków ryb z rodziny pielęgnicowatych, Cichlasoma octofasciatum, nazwano Jack Dempsey.

• 61 zwycięstw (w tym 50 przed czasem)
• 9 remisów
• 6 porażek
• 6 „no decision”
• 238 pokazówek

• RedR. Smith RedR., Jack Dempsey, 87, is Dead; Boxing Champion of 1920's, nytimes.com, 1 czerwca 1983 [dostęp 2014-05-22]  (ang.).
• Oficjalna strona Jacka Dempseya
• Aleksander Reksza, 1983 Słynne pojedynki, ISBN 83-03-02315-2
• Strona pamięci Harry'ego Greba