Jamphel Gjaco
 | |
| VIII Dalajlama | |
| Okres | od 1762 |
|---|---|
| Koronacja | 1786 |
| Poprzednik | |
| Następca | |
| Dane biograficzne | |
| Data i miejsce urodzenia | |
| Data i miejsce śmierci | |
| Ojciec | Sonam Dhargye |
| Matka | Phuntsok Wangmo |
Jamphel Gjaco (1758–1804) – był ósmym Dalajlamą Tybetu.
Urodzony w 1758 roku w Lhari Gang (Tob-rgyal Lha-ri Gang) w regionie Górnego Ü-Tsang w południowo-zachodnim Tybecie, jego ojciec Sonam Dhargye i matka Phuntsok Wangmo pochodzili z Kham[1]. Byli dalekimi potomkami Dhrali Tsegyala, który był jednym z głównych bohaterów eposu Gesar[2].
Tradycyjna historia
[edytuj | edytuj kod]Został eskortowany do Lhasy i intronizowany jako przywódca Tybetańczyków w Pałacu Potala w 7. miesiącu Roku Konia Wodnego (1762), gdy miał pięć lat (cztery według zachodnich szacunków). Ceremonii intronizacji przewodniczył Demo Tulku Jamphel Yeshi, pierwszy z szeregu regentów reprezentujących Dalajlamów, gdy byli nieletni[3]. Ceremonia odbyła się w „Świątyni Poza Umysłem Drugiej Potali”[4].
Był uczniem Yongtsina Yeshe Gyaltsena, Kushoka Bakuli Rinpocze.[5]
Krajem nadal rządzili regenci aż do Roku Drewnianego Smoka (1784), kiedy to regent został wysłany jako ambasador do Chin, a Dalajlama rządził samodzielnie aż do 1790, kiedy regent powrócił, aby pomóc Jamphelowi Gyatso. W 1788 roku doszło do konfliktu z nepalskimi handlarzami wełną, który doprowadził do potyczki z Gurkhami. W 1790 roku Gurkhowie najechali południowy Tybet i podbili kilka prowincji, w tym Nya-nang i Kyi-drong. Miasto Shigatse i klasztor Tashilhunpo zostały zdobyte i splądrowane, ale Gurkhowie zostali wypędzeni z powrotem do Nepalu w 1791 roku, po wysłaniu wojsk przez dynastię Qing do Tybetu. Traktat pokojowy między dynastią Qing a Gurkhami został zawarty w 1796 roku.
Park Norbulingka i Pałac Letni oraz inne działania
[edytuj | edytuj kod]Zbudował park Norbulingka i Pałac Letni w 1783 roku na obrzeżach Lhasy[6]. Zamówił także dla mieszkańców południowego Tybetu przepiękny miedziany posąg Buddy, który sprowadzono do Indii w latach 60. XX wieku i obecnie znajduje się w Bibliotece Tybetańskich Dzieł i Archiwów w Dharamsali w Indiach[7].
Późniejsze życie
[edytuj | edytuj kod]- „Był osobą łagodną i kontemplacyjną, niezbyt interesującą się sprawami doczesnymi i chociaż dożył 45 lat [44 według zachodnich szacunków], przez większość swojego życia zadowalał się pozwoleniem regentowi na prowadzenie administracji”[8].
- Zmarł w 1804 roku w wieku 47 lat (46 według zachodnich szacunków)[9].
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Khetsun Sangpo Rinpocze. (1982). „Życie i czasy od ósmego do dwunastego Dalajlamów”. Dziennik Tybetański. Tom. VII nr 1 i 2. Wiosna/Lato 1982, s. 47–48.
- https://web.archive.org/web/20051213024822/http://www.dalailama.com/page.51.htm
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Khetsun Sangpo Rinpoche. (1982). "Life and times of the Eighth to Twelfth Dalai Lamas." The Tibet Journal. Vol. VII Nos. 1 & 2. Spring/Summer 1982, p. 47.
- ↑ "The Eighth Dalai Lama JAMPHEL GYATSO"
- ↑ "The Eighth Dalai Lama JAMPHEL GYATSO."
- ↑ Khetsun Sangpo Rinpoche. (1982). "Life and times of the Eighth to Twelfth Dalai Lamas." The Tibet Journal. Vol. VII Nos. 1 & 2. Spring/Summer 1982, p. 47.
- ↑ Namang Tsering Shakspo: "The role of incarnate Lamas in Buddhist tradition: A Brief Surveyof bakula Rinpoche's Previous Incarnations" in "Recent Research on Ladakh", Proceedings of the 7th Colloquium of the International Association for Ladakh Studies held in Bonn/Sankt Augustin, 12–15 June 1995
- ↑ The Dalai Lamas of Tibet, p. 102. Thubten Samphel and Tendar. Roli & Janssen, New Delhi. (2004). ISBN 81-7436-085-9.
- ↑ Sheel, R. N. Rahul. "The Institution of the Dalai Lama", p. 30. The Tibet Journal. Vol. XIV, No. 3. Autumn, 1989.
- ↑ Richardson, Hugh E. (1984). Tibet and its History. Second Edition, Revised and Updated, p. 59. Shambhala. Boston & London. ISBN 0-87773-376-7 (pbk)
- ↑ Khetsun Sangpo Rinpoche. (1982). "Life and times of the Eighth to Twelfth Dalai Lamas." The Tibet Journal. Vol. VII Nos. 1 & 2. Spring/Summer 1982, pp. 47–48.