Jerzy Grobicki

Jerzy Grobicki

pułkownik dyplomowany kawalerii
Data i miejsce urodzenia	4 stycznia 1891 Warszawa, Królestwo Polskie
Data i miejsce śmierci	22 września 1972 Toronto, Ontario, Kanada
Przebieg służby
Lata służby	od 1906
Siły zbrojne	Armia Austro-Węgier Wojsko Polskie Polskie Siły Zbrojne
Główne wojny i bitwy	I wojna światowa wojna polsko-bolszewicka II wojna światowa kampania wrześniowa
Odznaczenia
Multimedia w Wikimedia Commons

Jerzy Grobicki (ur. 4 stycznia 1891 w Warszawie^[1] zm. 22 września 1972 w Toronto) – oficer kawalerii armii Austro-Węgier, pułkownik Wojska Polskiego II RP i Polskich Sił Zbrojnych, mianowany generałem brygady przez władze RP na uchodźstwie, uczestnik walk o niepodległość Polski w I i II wojnie światowej oraz wojnie polsko-bolszewickiej, „zagończyk”.

Syn Aleksandra Grobickiego i Jadwigi z Grobickich, rodziny ziemiańskiej. Początkowo uczęszczał do gimnazjum w Kielcach, skąd został wydalony za udział w antyrosyjskiej demonstracji uczniów, następnie do Gimnazjum Emiliana Konopczyńskiego w Warszawi, skąd został relegowany w 1904 za udział w demonstracji po wybuchu wojny rosyjsko-japońskiej. Kontynuował naukę w Akademii Rycerskiej (Ritter-Akademie) w Legnicy, skąd zbiegł i wstąpił do Legii Cudzoziemskiej. Służył w Algierze do 1907, kiedy zdezerterował z Legii i powrócił do Polski, gdzie ukończył I szkołę realną w Krakowie. Podczas pobytu w szkole, walczył przeciwko Turkom w 1908 roku jako serbski partyzant w Macedonii.

Wstąpił na własny koszt do Szkoły Oficerów Kawalerii w Akademii Wojskowej w Wiener Neustadt. Po jej ukończeniu został oficerem zawodowym kawalerii 13 pułku ułanów armii austriackiej, cały czas jako poddany rosyjski. Dowodził dywizjonem kawalerii w stopniu rotmistrza i był szefem sztabu c. i k. 6 Brygady Górskiej.

W Wojsku Polskim zajmował kolejno stanowiska:

• oficer dowództwa Frontu Galicyjskiego,
• szef sztabu 8 Dywizji Piechoty,
• szef sztabu 9 Dywizji Piechoty,
• szef sztabu Grupy Operacyjnej gen. Stanisława Pruszyńskiego,
• zastępcy dowódcy pułku jazdy „Obrony Wilna” (bardziej znanego, jako jazda rotmistrza Jerzego Dąbrowskiego).

24 lipca 1920 roku został szefem sztabu IV Brygady Jazdy. Od 15 sierpnia 1920 roku dowodził 1 pułkiem szwoleżerów Józefa Piłsudskiego. 18 sierpnia 1920 roku odznaczony przez gen. Władysława Sikorskiego Krzyżem Srebrnym Orderu Wojennego Virtuti Militari za szarżę pułku pod Arcelinem^[2]. 8 maja 1921 roku ustąpił z funkcji dowódcy pułku i w tym samym roku został attaché wojskowym w Budapeszcie. 3 maja 1922 roku został zweryfikowany w stopniu majora ze starszeństwem z dniem 1 czerwca 1919 roku i 74. lokatą w korpusie oficerów jazdy (od 1924 roku – kawalerii)^[3]. W czerwcu 1924 roku został zastępcą dowódcy 16 pułku Ułanów Wielkopolskich w Bydgoszczy. Od września 1924 roku do 15 października 1925 roku był słuchaczem Kursu Doszkolenia Wyższej Szkoły Wojennej w Warszawie. Po ukończeniu kursu i uzyskaniu dyplomu naukowego oficera Sztabu Generalnego został przydzielony do Generalnego Inspektoratu Kawalerii w Warszawie. 1 grudnia 1924 roku awansował na podpułkownika ze starszeństwem z dniem 15 sierpnia 1924 roku i 14. lokatą w korpusie oficerów kawalerii^[4]. Od grudnia 1926 roku dowodził 22 pułkiem ułanów w Brodach. 1 lipca 1928 został wybrany członkiem sądu koleżeńskiego założonego wówczas Związku Sybiraków^[5]. 24 grudnia 1929 roku został mianowany pułkownikiem ze starszeństwem z dniem 1 stycznia 1930 roku i 3. lokatą w korpusie oficerów kawalerii^[6]. Do stycznia 1930 roku pełnił obowiązki dowódcy 6 Samodzielnej Brygady Kawalerii w Stanisławowie, a następnie kierownika katedry taktyki kawalerii w Wyższej Szkole Wojennej w Warszawie. Z dniem 16 listopada 1931 roku został przeniesiony do dyspozycji szefa Biura Personalnego MSWojsk., a następnie, z dniem 1 lutego 1932 roku do dyspozycji dowódcy Okręgu Korpusu Nr I w Warszawie, po czym z dniem 31 marca 1932 roku przeniesiony w stan spoczynku^[7]. Tadeusz Kryska-Karski i Stanisław Żurakowski podają, że Jerzy Grobicki w okresie od listopada 1931 do maja 1939 pełnił służbę jako attaché wojskowy w Teheranie, Stambule, Bejrucie, Atenach i Madrycie, co stoi w sprzeczności z ustaleniami Piotra Staweckiego, który nie wymienia płk. Grobickiego wśród oficerów pełniących w latach 1932–1939 funkcję attaché wojskowego^[a]. Konrad Bugajak w przypisie redakcyjnym na s. 548 wspomnień Mariana Romeyki wyjaśnia, że usunięcie płk. Grobickiego z WSWoj. i przeniesienie do rezerwy (sic!) pozostaje w bezpośrednim związku z podjęciem przez niego służby w Oddziale II SG oraz zaangażowaniem w ruchu prometejskim na polecenie Piłsudskiego. Wyprowadzony fikcyjnie (użyto legendy operacyjnej) ze służby czynnej przez Oddział II SG, faktycznie Kierownik Placówki Wywiadu „Nabuchodonozor” w Teheranie na Bliski Wschód. Zamaskowany jako przedstawiciel handlowy, dziennikarz przybrane nazwisko Erwin Gablenz^[9].

W maju 1939 roku został przyjęty do wojska, jako oficer kontraktowy. Powierzono mu organizację i dowództwo Sieradzkiej Brygady Obrony Narodowej w Łodzi. W kampanii wrześniowej dowodził Oddziałem Wydzielonym Nr 2 10 Dywizji Piechoty w składzie Armii „Łódź”. 4 września został dowódcą Kresowej Brygady Kawalerii. Po agresji ZSRR na Polskę 27 września 1939 wzięty do niewoli przez Armię Czerwoną. Nie trafił do dołów śmierci, oszczędzony z uwagi na to, że był rozpracowywany przez NKWD w związku jego działalnością wywiadowczą przeciwko ZSRS z terenu Bliskiego Wschodu^[10]. Od 1940 był osadzony w obozie jenieckim NKWD w Griazowcu^[11][12]. W niewoli sowieckiej przebywał do 25 sierpnia 1941.

Uwolniony po układzie Sikorski-Majski, we wrześniu 1941 roku przyjęty do Polskich Sił Zbrojnych w ZSRR i wyznaczony na stanowisko zastępcy dowódcy 5 Dywizji Piechoty w miejscowości Tatiszczewo.

• oficer Dowództwa Wojska Polskiego na Środkowym Wschodzie I–IV 1942
• komendant Centrum Wyszkolenia Broni i Służb w Egipcie (od V 1942 w Palestynie) IV – IX 1942
• dowódca 3 Brygady Strzelców 26 X 1942 – 11 III 1943^[13]
• oficer Dowództwa Armii Polskiej na Wschodzie III – XII 1943
• oficer łącznikowy dowódcy 2 Korpusu Polskiego przy Korpusie Francuskim XII 1943 – VII 1944
• oficer Centrum Wyższych Studiów Wojskowych w Wielkiej Brytanii VII 1944 – III 1945

W marcu 1945 roku został przydzielony do Dowództwa Jednostek Wojskowych na Środkowym Wschodzie. Później był attaché wojskowym przy rządzie Czang Kaj-szeka. Do 1947 roku był komendantem obozu Quassasin w Egipcie. Następnie na emigracji w Kanadzie.

Prezydent RP August Zaleski mianował go generałem brygady ze starszeństwem z dniem 19 marca 1963 roku^[14][15].

Jerzy Grobicki był żonaty z Anną Harajewicz, z którą miał syna Aleksandra^[16] (1914–1995), dziennikarza, żołnierza Polskich Sił Zbrojnych, autora książek, publikowanych pod własnym nazwiskiem, lub pseudonimem literackim Jacek Brzezina.

• Marian Romeyko: Kawalerzysta, zasłużony, bojowy dowódca pułku, naukowiec i historyk, typ kawaleryjskiego „zagończyka” z dużym temperamentem, należał do znanych postaci w wojsku. Karierę zaczął jeszcze podczas wojny bałkańskiej, w charakterze komitadży. W czasie wielkiej wojny służył w kawalerii austriackiej, był podczas wojny domowej nad Donem, gdzie Kozacy nadali mu tytuł „honorowego atamana”. W WP należał do antyreżimowców, z czym się zbytnio nie krył; pozostał jednak lojalnym oficerem. Mówiono, że przyczyną przejścia tego wybitnego oficera na emeryturę stał się fakt następujący: w WSWoj. w Warszawie bawiła delegacja estońskiej Wyższej Szkoły Wojennej; należało ją rewizytować. Gen. Kutrzeba wyznaczył w skład delegacji płk. Grobickiego, nakazując mu uprzednio porozumieć się z Oddziałem II Sztabu Głównego w celu otrzymania szczegółowych instrukcji. Tam poinformowano go, że ma zabrać ze sobą prezent, i sugerowano popiersie Piłsudskiego. Grobicki natomiast kupił miniaturę pomnika „dowborczyka” i wręczył ją w Tallinnie^[17].

• Krzyż Złoty Orderu Wojennego Virtuti Militari nr 183^[18]
• Krzyż Srebrny Orderu Wojskowego Virtuti Militari (1921)^[19]
• Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski
• Krzyż Walecznych (czterokrotnie)^[20]
• Złoty Krzyż Zasługi (10 listopada 1928)^[20][21]
• Medal Pamiątkowy za Wojnę 1918–1921^[20]
• Medal Dziesięciolecia Odzyskanej Niepodległości^[20]
• Krzyż Komandorski Orderu Trzech Gwiazd (Łotwa)^[20]

• Grobicki Jerzy. [w:] Kolekcja Generałów i Osobistości sygn. I.480.180 [on-line]. Wojskowe Biuro Historyczne. [dostęp 2023-10-05].
• Marian Koral: Biogram płk. dypl. Jerzego Grobickiego zmarłego 22 września 1972 r. w Toronto, Wojskowy Przegląd Historyczny Nr 4 (63) z 1972 r., s. 358.
• Kazimierz Pindel: Obrona narodowa 1937–1939, Warszawa 1979, ISBN 83-11-06301-X.
• Marian Romeyko: Przed i po maju. Warszawa: Wydawnictwo Ministerstwa Obrony Narodowej, 1983. ISBN 83-11-06884-4.
• Mieczysław Bielski: Grupa Operacyjna „Piotrków” 1939. Warszawa: Wydawnictwo Bellona, 1991, s. 384. ISBN 83-11-07836-X.
• Stefan Dembiński: Lista oficerów Polskich Sił Zbrojnych na uchodźstwie według awansów dokonanych zarządzeniami Prezydenta Rzeczypospolitej, z uwzględnieniem rodzajów broni i służb. [w:] Dziennik Ustaw RP na Uchodźstwie [on-line]. 1969-06-30. [dostęp 2016-11-29].
• Stanisław Jaczyński: Ocaleni od zagłady. Losy oficerów polskich ocalałych z masakry katyńskiej. Warszawa: Bellona Spółka Akcyjna, 2012. ISBN 978-83-11-12478-3.
• TadeuszT. Kryska-Karski TadeuszT., StanisławS. Żurakowski StanisławS., Generałowie Polski Niepodległej, wyd. II uzup. i poprawione, Warszawa: Editions Spotkania, 1991 .
• Cezary Leżeński, Lesław Kukawski: O kawalerii polskiej XX wieku, Zakład naukowy im. Ossolińskich – Wydawnictwo, Wrocław 1991, ISBN 83-04-03364-X, s. 67.
• Zdzisław Kowalski: Szablą i piórem. Wojna polsko-bolszewicka 1919–1920 na łamach polskich periodyków wojskowych. Warszawa: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2001. ISBN 83-7174-856-6.
• Karol Łopatecki (opr.): Z oflagu do Tobruku i w nieznane. Diariusz 1939-1943 Felicjan Pawlak. Zabrze-Tarnowskie Góry: Wydawnictwo Inforteditions, 2019. ISBN 978-83-65982-36-0.
• Piotr Stawecki: Attaché wojskowi Drugiej Rzeczypospolitej, „Przegląd Historyczno-Wojskowy” Nr 2 (202) z 2004 r., s. 107–138.
• Narcyz Klatka: Wieluński Wrzesień 1939, Wydawnictwo Komandor, Wieluń-Gdynia 2006, ISBN 83-912842-0-4.
• Magdalena Bylczyńska: Pamiętnik Galicjanki. 1914–1917, Branice 2012, s. 102–104.
• Adam Szymanowicz (opr.): Erwin Gablenz, Referat szczegółowy o sytuacji ogólnej w Persji i Afganistanie i o stanie organizacji wywiadu polskiego w tych krajach. Stan faktyczny i znany do dnia 1 listopada 1933 r.. Warszawa–Wrocław: Instytut Pamięci Narodowej, 2022. ISBN 978-83-8229-511-5.
• Lista starszeństwa oficerów zawodowych. Warszawa: Ministerstwo Spraw Wojskowych, 1922.
• Dziennik Personalny Ministerstwa Spraw Wojskowych. [dostęp 2022-01-19].