Kamienica Oleśnickich w Sandomierzu
 nr rej. A.761 z 28.08.1947, z 20.01.1966 i z 30.03.1977[1] | |
 Kamienica w 2012 | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Miejscowość | |
| Adres | Rynek 10 |
| Typ budynku | |
| Styl architektoniczny | renesans |
| Rozpoczęcie budowy | XVI/XVII |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa świętokrzyskiego  | |
 50°40′47,100″N 21°44′55,799″E/50,679750 21,748833 | |
Kamienica Oleśnickich – dawna kamienica mieszczańska w Sandomierzu (Rynek 10), pochodząca z przełomu XVI i XVII w.
Murowana, dwupiętrowa kamienica wzniesiona została w stylu renesansowym. Pierwotnie stanowiła własność Jerzego Kojszora, z pochodzenia Greka[2]. W XVI w. właścicielem nieruchomości był również wojewoda brzesko-kujawski Andrzej Leszczyński. Pierwszy budynek uległ najprawdopodobniej zniszczeniu w wielkim pożarze miasta w 1757 r. Później działkę zakupili Oleśniccy, którzy prawdopodobnie w latach 1770-1780 odbudowali na niej budynek w znanym dziś nam kształcie. Front czteroosiowy, zdobionym pilastrami pomiędzy dużymi prostokątnymi oknami, kondygnacje rozdzielone wydatnym belkowaniem, na parterze głębokie podcienia o dwóch łukach. Szczyt fasady zwieńczony eleganckim barokowym szczytem ze skróconą, ślepą attyką i wazonami. Kamienica była remontowana w latach 1955–1958 według projektu architekta Józefa Jamroza. Wysunięta nieco przed linię zabudowy rynkowej pierzei, uważana jest za najpiękniejszą w Sandomierzu[3].
Obecnie w kamienicy mieści się Muzeum Okręgowe, a na parterze siedziba Urzędu Pocztowego Poczty Polskiej[3]. W niej również wejście do rozległych piwnic i podziemnych korytarzy, służących dawniej jako magazyny kupieckie, udostępnionych obecnie do zwiedzania jako Podziemna Trasa Turystyczna „Lochy Sandomierskie”[4].
Według tradycji podziemne korytarze istniały w mieście już w XIII w. W rzeczywistości piwnice te powstały w większości w okresie od XV do XVI wieku przez wydrążenie w lessowych pokładach komór i korytarzy pod budynkami i placem Starego Rynku. Głębokość lochów dochodziła nawet do 15 m. Kopane były bez żadnych zabezpieczeń ścian i stropów. W XX wieku, przez przenikanie wody do pokładów lessu, stały się zagrożeniem dla sandomierskiej starówki (less w kontakcie z wodą traci wytrzymałość, powodując obsuwanie się ścian lochów i zapadanie stropów). W latach 1964–1977 pracownicy Przedsiębiorstwa Robót Górniczych Bytom przeprowadzili pod kierunkiem specjalistów z krakowskiej AGH rozległe prace zabezpieczające[5], a trasę udostępniono do zwiedzania. Z lochami związana jest legenda o Halinie Krępiance, która przechytrzyła Tatarów w czasie najazdu w XIII wieku[4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Rejestr zabytków nieruchomych – województwo świętokrzyskie [online], Narodowy Instytut Dziedzictwa, 30 września 2024, s. 60 [dostęp 2023-05-08].
- ↑ Józef Pietraszewski, Stanisław Walczyna: Sandomierz i okolice, wyd. Sport i Turystyka, Warszawa 1959, s. 16.
- ↑ a b Kamienica Oleśnickich na portalu zabytek.pl. [dostęp 2024-07-21].
- ↑ a b Sandomierz. Podziemna Trasa Turystyczna. [dostęp 2024-07-21].
- ↑ Zbigniew Strzelecki, Karol Drzewiecki, Stefan Jużkiewicz, Zbigniew Jura, Janusz Keyha, Stanisław Ropski: Miasta które mogły zginąć, Wiedza Powszechna, Warszawa 1976, biblioteka "Omega" nr 302, s. 15-66