Kiwity (województwo warmińsko-mazurskie)
| wieś | |
 Kościół Świętych Piotra i Pawła w Kiwitach | |
| Państwo | |
|---|---|
| Województwo | |
| Powiat | |
| Gmina | |
| Liczba ludności (2022) | 397[2] |
| Strefa numeracyjna | 89 |
| Kod pocztowy | 11-106[3] |
| Tablice rejestracyjne | NLI |
| SIMC | 0478144 |
Położenie na mapie Polski  | |
Położenie na mapie województwa warmińsko-mazurskiego  | |
Położenie na mapie powiatu lidzbarskiego  | |
Położenie na mapie gminy Kiwity  | |
 54°06′00″N 20°46′06″E/54,100000 20,768333[1] | |
Kiwity (niem. Kiwitten) – wieś warmińska w Polsce położona w województwie warmińsko-mazurskim, w powiecie lidzbarskim, w gminie Kiwity przy drodze wojewódzkiej nr 513. W Kiwitach ma siedzibę placówka Ochotniczej Straży Pożarnej.
W latach 1954–1972 wieś należała i była siedzibą władz gromady Kiwity. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa olsztyńskiego.
Miejscowość jest siedzibą gminy Kiwity.
Historia
[edytuj | edytuj kod]Wieś powstała w 1308, w roku 1311 zniszczona została przez oddział Witenesa. Wieś ponownie lokował w 1319 biskup warmiński Eberhard z Nysy. Z przywileju tego biskupa od 1308 funkcjonował tu młyn i karczma. Młyn znany był w XVIII w. w całej okolicy.
Po 1945 r. pierwszym wójtem w Kiwitach był Otton Sarnowski – Warmiak ze Skajbot. Z rodziny tej bardziej znany jest Franciszek Sarnowski.
Zabytki
[edytuj | edytuj kod]
We wsi znajduje się zabytkowy kościół parafialny pw. św. Apostołów Piotra i Pawła, budowla gotycka wybudowana w latach 1350-1370, wieża z końca XIV w rozbudowana w XV w, zdobi ją sześć rzędów blend o różnej wielkości i kształcie[4]. Kościół gruntownie odnawiany był w 1862, ponownie konsekrowany w 1879. Ołtarz główny z 1762 r. z późnogotycką figurą Madonny z Dzieciątkiem z ok. 1500 r. Ambona późnobarokowa wykonana w warsztacie Jana Zachariasza Freya, z około 1790 r. W murze kościoła znajdował się do 1946 r. relief przedstawiający szkielet (tzw. Śmierć z Kiwit).
We wsi znajduje się kilka kapliczek.
Demografia
[edytuj | edytuj kod]Mieszkańcy: w roku 1818 – 278 osób, w 1939 – 434, w 1998 – 438.
Przystanek PKS, poczta, ośrodek zdrowia, restauracja, dom kultury, sklepy, jednostka Ochotniczej Straży Pożarnej, szkoła podstawowa oraz publiczne gimnazjum ze zrealizowanym projektem "Orlik 2012".
Na terenie gminy funkcjonuje stowarzyszenie o charakterze paramilitarnym będące w rzeczywistości zbiorem sympatyków sportów Air Soft Gun.
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Państwowy Rejestr Nazw Geograficznych – miejscowości – format XLSX, Dane z państwowego rejestru nazw geograficznych – PRNG, Główny Urząd Geodezji i Kartografii, 9 stycznia 2024, identyfikator PRNG: 53488
- ↑ NSP 2021: Ludność w miejscowościach statystycznych [online], Bank Danych Lokalnych GUS, 19 września 2022 [dostęp 2022-10-06].
- ↑ Kod pocztowy Kiwity •• Wyszukiwarka, kody pocztowe, ulice, mapa [online], www.kodypocztowe.info [dostęp 2019-12-12].
- ↑ Piotr Skurzyński "Warmia, Mazury, Suwalszczyzna" Wyd. Sport i Turystyka - Muza S.A. Warszawa 2004 ISBN 83-7200-631-8 s. 92
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Tadeusz Chrzanowski, Przewodnik po zabytkowych kościołach północnej Warmii, Warmińskie Wydawnictwo Diecezjalne, Olsztyn, 1978. (str. 65 – 67)
- Tomasz Darmochwał, Marek Jacek Rumiński: Warmia Mazury. Przewodnik, Białystok: Agencja TD, 1996. ISBN 83-902165-0-7, s. 137-138
- Jan Chłosta, Słownik Warmii, Olsztyn: Wydawnictwo LITTERA, 2002, ISBN 83-914158-5-6, OCLC 830456403.
- Mapa Schroettera 1796–1802 (młyn).
Linki zewnętrzne
[edytuj | edytuj kod]- Kiwity, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 117.