Krasnybór

Krasnybór

wieś
Kościół parafialny we wsi Krasnybór (dawna cerkiew)
Państwo	Polska
Województwo	podlaskie
Powiat	augustowski
Gmina	Sztabin
Liczba ludności (2006)	55[2][3]
Strefa numeracyjna	87
Kod pocztowy	16-310[4]
Tablice rejestracyjne	BAU
SIMC	0769798[5]
Położenie na mapie Polski Krasnybór
Położenie na mapie województwa podlaskiego Krasnybór
Położenie na mapie powiatu augustowskiego Krasnybór
Położenie na mapie gminy Sztabin Krasnybór
53°43′25″N 23°11′57″E/53,723611 23,199167[1]
Multimedia w Wikimedia Commons

Zobacz w indeksie Słownika geograficznego Królestwa Polskiego hasło Krasnybór

Krasnybór (lit. Krasniburas) – wieś w Polsce położona w województwie podlaskim, w powiecie augustowskim, w gminie Sztabin^[5][6].

W latach 1954–1957 wieś należała i była siedzibą władz gromady Krasnybór. W latach 1975–1998 miejscowość administracyjnie należała do województwa suwalskiego.

Nazwa wsi Krasnybór wywodzi się od dawnej puszczy – Krasnego Boru.

Krasnymborem nazywano część Puszczy Grodzieńskiej, którą po 1492 roku jako „ziemię podłaźną” nadał wielki książę Aleksander Jagiellończyk leśniczemu Koledzie, a w 1506 podskarbiemu litewskiemu – Bohdanowi Chreptowiczowi. Nazwa ta przeszła na dobra, a później na ośrodek zarządzania^[7].

Adam Iwanowicz Chreptowicz, podkomorzy nowogródzki wraz z żoną Anną ufundowali tutaj drewniany kościół dla parafii rzymskokatolickiej erygowanej 27 sierpnia 1598 roku^[8]. Fundusz parafii katolickiej w 1598 r. ustanowił trzy jarmarki: na dzień Zwiastowania Panny Marii (25 III), na dzień Nawrócenia Świętego Pawła (25 I) i trzeci w dniu Świętego Bartłomieja (24 VIII)^[8]. W 1617 roku Adam Chreptowicz ukończył budowę murowanej świątyni dla unickich bazylianów^[9], jednak gdy w wyniku zarazy wymarli wszyscy poddani monasteru bazyliańskiego, Adam Chreptowicz zamienił w 1627 roku fundusz bazylianów na dobra w Nowogródku, dokąd przenieśli się mnisi^[8]. W roku 1661 Samuel Litawor Chreptowicz na prośbę swojej matki Anny, po odejściu bazylianów, ufundował przy kościele zakonnym klasztor bernardynów, jednak fundacja ta nie utrzymała się, dlatego w ich miejsce w roku 1679 sprowadzono zakon dominikanów^[8]. Dominikanie trwali do kasaty zakonu w roku 1825. Obok zakonu, przynajmniej w XIX w. funkcjonował pleban krasnoborski urzędując w drewnianym kościele stojącym w obrębie cmentarza grzebalnego w miejscu, gdzie obecnie stoi kościół św. Rocha. Po zawaleniu się kościoła drewnianego i po odejściu dominikanów proboszcz przeniósł się do kościoła zakonnego i zamieszkał w opuszczonym i częściowo zdewastowanym klasztorze.

Wieś magnacka położona była w końcu XVIII wieku w powiecie grodzieńskim województwa trockiego^[10].

Znajdują się tu dwie zabytkowe świątynie: kaplica św. Rocha (w miejscu pierwotnego drewnianego kościoła parafialnego) i świątynia zakonna zbudowana w latach około 1614–1617^[9] (parafialny w XIX wieku).

• rzymskokatolicki kościół parafialny pod wezwaniem Zwiastowania Najświętszej Marii Panny zbudowana między rokiem 1614 a 1617^[8][9]. Kościół jest najstarszym obiektem sakralnym na Suwalszczyźnie i pierwotnie zbudowana była dla unickich mnichów bazylianów przybyłych do opieki nad tutejszym mauzoleum rodziny Chreptowiczów^[8]. Stanowi oryginalne połączenie renesansu z gotykiem. Założony na planie krzyża greckiego, zaokrąglonego na końcach w kształt trójliścia. W 1680 roku wdowa po Samuelu Chreptowiczu, Konstancja z Dolskich sprowadziła do Krasnegoboru dominikanów, którzy na jej polecenie objęli świątynię^[8]. Najcenniejszym elementem wyposażenia kościoła jest słynący łaskami olejny obraz Matki Boskiej z Dzieciątkiem. Pochodzi co najmniej z połowy XVII wieku i według legendy nie daje się kopiować. W 1825 roku na żądanie carskich władz zaborczych kościół i klasztor musieli opuścić dominikanie^[8]. Po rozebraniu zrujnowanego drewnianego kościoła parafialnego w 1830 roku, kościół zakonny przejął czasowo funkcję kościoła parafialnego i wtedy też przeniesiono na niego wezwanie Zwiastowania NMP (jeszcze pod koniec wieku XVIII nosił wezwanie św. Katarzyny Sieneńskiej)^[8], nr rej.:231 z 25.10.1966 oraz 40 z 24.05.1979
• cmentarz kościelny, nr rej.:jw.
• kaplica pod wezwaniem św. Rocha z 1870 roku w miejscu dawnego drewnianego kościoła parafialnego rozebranego ze starości w 1830 roku^[8]. W latach 1984–1990 przeprowadzono rozbudowę kaplicy o kruchtę wraz z sygnaturką wg projektu architektów Jolanty Górnik-Niemiec i A. Szulca^[8], nr rej.:663 z 10.03.1989
• rzymskokatolicki cmentarz parafialny, XIX, nr rej.:A-874 z 18.11.1991^[11].

• Grzegorz Ryżewski: Sztabin. Dzieje obszaru gminy Sztabin od czasów najdawniejszych do współczesności. Białystok–Sztabin: Urząd Gminy Sztabin, 2002. ISBN 978-83-916972-0-7.

• Krasnybór, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. IV: Kęs – Kutno, Warszawa 1883, s. 640 .
• Kilka informacji historycznych m.in. o zabytkowym kościele
• Strona Parafii Krasnybór