Lira da braccio
 | |
| Klasyfikacja naukowa | |
| 321.322-71 | |
| Klasyfikacja popularna | |
| instrument smyczkowy | |
| Podobne instrumenty | |
Lira da braccio – dawny instrument muzyczny z grupy chordofonów smyczkowych.
Charakterystyka
[edytuj | edytuj kod]Instrument używany w XV i XVI w. przez włoskich poetów i muzyków dworskich do improwizowanych recytacji liryki i poezji narracyjnej[1]; w XVI i XVII w. popularny w całej Europie[2]. Był rozwiniętą formą średniowiecznej violi. Stanowił ogniwo pośrednie pomiędzy lirą a violą da braccio[2]. Silvestro Ganassi dal Fontego w swoim traktacie Regola rubertina (1542) nazywał go „lira di sette corde” lub „lira moderna”, dla odróżnienia od liry antycznej[1].
Budowa
[edytuj | edytuj kod]Lira da braccio miała korpus o kształcie zbliżonym do korpusu skrzypiec, silne wcięcia boczne, stosunkowo płaski mostek, szeroką podstrunnicę, szyjkę zakończoną dużą płytą kołkową w formie liścia, z pionowymi kołkami. Jej otwory rezonansowe były w kształcie zwróconych do siebie liter „C” lub stylizowanych liter „f” (tzw. efy). Miała zwykle 5 strun melodycznych, strojonych w kwartach i kwintach oraz 2 strojone w oktawach struny burdonowe, przebiegające poza chwytnikiem (d d¹ g g¹ d¹ a¹ d² [e²])[1][2][3][4]. Zgodnie ze swoją nazwą (wł. braccio = ramię) była lirą ramieniową, tzn. podczas gry opierano ją na ramieniu[3].
Odmiany
[edytuj | edytuj kod]Lira da gamba
[edytuj | edytuj kod]
Inne nazwy: lirone, lyra imperfecta. Większa, tenorowa odmiana, trzymana na kolanie podczas gry[3]. Miała od 9 do 13 strun melodycznych strojonych w kwartach i kwintach oraz 2 struny burdonowe strojone w oktawach (G g с c¹ g d¹ a e¹ h fis¹)[2][3][4]. Na jej podstrunnicy było 5 progów z żyłki jelitowej[2]. Instrument był w szerszym użyciu dopiero od XVI w.[4]
Archiviola di lira
[edytuj | edytuj kod]Inne nazwy: lira grande, lyra perfecta. Była wielkości dzisiejszego kontrabasu. Miała do 24 strun, kilka z nich burdonowych. Jej podstrunnica początkowo miała progi, ale zrezygnowano z nich w roku 1600[3][4].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Howard Mayer Brown, Lira da braccio, Oxford Music Online. Grove Music Online, 20 stycznia 2001, DOI: 10.1093/gmo/9781561592630.article.16742, via Oxford University Press [dostęp 2020-11-26] (ang.).
- ↑ a b c d e Andrzej Chodkowski (red.), Encyklopedia muzyki, Warszawa: PWN, 1995, s. 500, ISBN 83-01-11390-1.
- ↑ a b c d e Mieczysław Drobner, Instrumentoznawstwo i akustyka, Kraków: PWM, 1986, s. 44-46, ISBN 83-224-0259-7 (pol.).
- ↑ a b c d Dorothea Baumann, Streichinstrumente des Mittelalters und der Renaissance: Bautechnische, dokumentarische und musikalische Hinweise zur Spieltechnik, „Music in Art”, Vol. 24, 1999, s. 35-36, ISSN 1522-7464, via Jstor [dostęp 2020-11-26] (niem.).