Mahmud z Ghazny
Mahmud z Ghazny, (pers.:محمود غزنوی trl. Mahmūd Ghaznawī; właściwie: Jamin ad-Daula Abu al-Kasim Mahmud ibn Sebüktigin) (ur. w r. 971 - zm. 30 kwietnia 1030 r. w Ghaznie, dzis. Ghazni w Afganistanie) – sułtan z dynastii Ghaznawidów, panujący w latach 998 - 1030.
Mahmud był najstarszym synem Sebüktigina (977 - 997)[1]. W roku 992 w zamian za pomoc w stłumieniu buntu udzieloną emirowi Samanidów Nuhowi (976 - 997) ojciec Mahmuda uzyskał dla niego namiestnictwo Chorasanu. Przed śmiercią Sebüktigin ustanowił jednak swoim następcą swojego młodszego syna, Ismaʾila (997 - 998). Mahmud nie pogodził się z zaistniałą sytuacją i pokonał brata. Wykorzystując upadek Samanidów przestał uznawać ich zwierzchność i ostatecznie podzielił się ich terytoriami z Karachanidami, ustanawiając granicę pomiędzy obu państwami na Amu-darii[2]. W trakcie siedemnastu wypraw na Indie w latach 1002 - 1026 Mahmud przyłączył do Ghazny Pendżab i zdobył gigantyczne łupy wdzierając się w głąb doliny Gangesu i plądrując takie miasta jak stolica Pratiharów Kanaudź, oraz wielkie ośrodki hinduizmu Mathura i Somnath[3]. Dzięki tym działaniom zdobył sobie w całym świecie islamu opinię wielkiego wojownika dżihadu przeciwko niewiernym, lecz jego cele miały raczej charakter świecki i sprowadzały się do zagarnięcia jak największej zdobyczy, a nie nawrócenia Hindusów na islam czy poszerzenia jego terytorium[4]. Wyprawy na Indie nie przeszkodziły Mahmudowi w zwycięskich wojnach z Karachanidami oraz zagarnięciu Sistanu w roku 1003, Chorezmu w roku 1017 i pod pretekstem antyszyickiej krucjaty należącego do Bujidów Reju w roku 1029[5]. Mahmud przedstawiał się bowiem jako żarliwy sunnita, składający kalifowi sprawozdania i dary po każdej wyprawie, w zamian za co otrzymał od tego ostatniego szereg honorów, w szczególności zaś tytuł sułtana[6][7]. Dzięki bezustannym kampaniom udało mu się stworzyć "najpotężniejsze i najrozleglejsze imperium znane światu muzułmańskiemu od szczytowego okresu kalifatu Abbasydów"[7]. Dwór Mahmuda był ważnym ośrodkiem kultury, na którym kwitła perska liryka dworska, z takimi wybitnymi przedstawicielami jak Onsuri i Farrochi. Przebywali na nim także historyk Utbi i słynny uczony Biruni, chociaż sułtan poważał go jedynie jako astrologa[8].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ Islamic world, [w:] Encyclopædia Britannica [dostęp 2008-02-10] (ang.).
- ↑ Bogdan Składanek: Historia Persji. T. 2, Od najazdu Arabów do końca XV wieku. Warszawa: Dialog, 2003, s. 159, 203 - 204. ISBN 83-88938-32-0.
- ↑ Jerzy Hauziński: Irańskie intermezzo. Warszawa: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2008, s. 156 - 157. ISBN 83-7441-970-3.; Jan Kieniewicz: Historia Indii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydaw., 1985, s. 220, 230. ISBN 83-04-01896-9.
- ↑ Ehsan Yarhsater: Iran (2)Iran in the Islamic Period (651-1980s) FORMATION OF LOCAL DYNASTIES. Encyclopaedia Iranica. [dostęp 2010-05-02]. (ang.).
- ↑ Jerzy Hauziński: Irańskie intermezzo. Warszawa: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2008, s. 95, 157. ISBN 83-7441-970-3.; Bobodżan Gafurow: Dzieje i kultura ludów Azji Centralnej. Warszawa: Państ. Instytut Wydawniczy, 1978, s. 412.
- ↑ Jerzy Hauziński: Burzliwe dzieje Kalifatu Bagdadzkiego. Warszawa: Kraków : Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993, s. 303. ISBN 83-01-10988-2.
- ↑ a b C. Edmund Bosworth: GHAZNAVIDS. Encyclopaedia Iranica. [dostęp 2010-06-29]. (ang.).
- ↑ Bogdan Składanek: Historia Persji. T. 2, Od najazdu Arabów do końca XV wieku. Warszawa: Dialog, 2003, s. 14, 219 - 220. ISBN 83-88938-32-0.
Bibliografia
[edytuj | edytuj kod]- Bobodżan Gafurow: Dzieje i kultura ludów Azji Centralnej. Warszawa: Państ. Instytut Wydawniczy, 1978.
- Jerzy Hauziński: Burzliwe dzieje Kalifatu Bagdadzkiego. Warszawa: Kraków : Wydawnictwo Naukowe PWN, 1993, s. 303. ISBN 83-01-10988-2.
- Jerzy Hauziński: Irańskie intermezzo. Warszawa: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2008. ISBN 83-7441-970-3.
- Jan Kieniewicz: Historia Indii. Wrocław: Zakład Narodowy im. Ossolińskich - Wydaw., 1985. ISBN 83-04-01896-9.
- Bogdan Składanek: Historia Persji. T. 2, Od najazdu Arabów do końca XV wieku. Warszawa: Dialog, 2003. ISBN 83-88938-32-0.