Malpigiowate

Malpigiowate
Ilustracja
Galphimia gracilis
Systematyka[1][2]
Domena

eukarionty

Królestwo

rośliny

Podkrólestwo

rośliny zielone

Nadgromada

rośliny telomowe

Gromada

rośliny naczyniowe

Podgromada

rośliny nasienne

Nadklasa

okrytonasienne

Klasa

Magnoliopsida

Nadrząd

różopodobne

Rząd

malpigiowce

Rodzina

malpigiowate

Nazwa systematyczna
Malpighiaceae Jussieu
Genera plantarum 252. 1789, nom. cons.
Multimedia w Wikimedia Commons

Malpigiowate (Malpighiaceae) – rodzina roślin z rzędu malpigiowców. Obejmuje ok. 75[3]–77[4] rodzajów z ponad 1,3 tysiącami gatunków[4]. Są to rośliny występujące w strefie tropikalnej i subtropikalnej, przy czym najbardziej zróżnicowane są na kontynentach amerykańskich. Do roślin mających duże znaczenie ekonomiczne należy Malpighia emarginata – kultygen uzyskany z gatunku malpigia granatolistna Malpighia glabra, którego owoce znane pod nazwą acerola, są spożywane w stanie świeżym, przerabiane na napoje, służą do aromatyzowania lodów i alkoholi. Podobnie stosowane są owoce gatunku Byrsonima crassifolia i wielu innych o owocach jagodowych, zwłaszcza z rodzaju Bunchosia. Niektóre gatunki zawierają substancje o właściwościach halucynogennych (np. Callaeum antifebrile i Banisteriopsis caapi, kory tego ostatniego używa się do wyrobu napoju ayahuasca). Liczne gatunki z tej rodziny uprawiane są w strefie międzyzwrotnikowej jako rośliny ozdobne[4].

Morfologia

[edytuj | edytuj kod]
Acridocarpus natalitius
Banisteriopsis nummifera
Pokrój
Drzewa, krzewy, byliny oraz pnącza, zarówno drewniejące jak i zielne. Na pędach występują włoski proste i charakterystyczne dla rodziny włoski dwudzielne, podobne do igły kompasu[4].
Liście
Naprzeciwległe, rzadziej skrętoległe lub w okółkach po trzy. U ich nasady znajdują się wolne lub zrośnięte przylistki. Blaszki liściowe pojedyncze, całobrzegie lub rzadziej klapowane lub ząbkowane. Na dolnej stronie blaszki i ogonku liściowym często występują gruczołki[4].
Kwiaty
Obupłciowe (u roślin z rodzaju Stigmaphyllon czasem też tylko pręcikowe – męskie), promieniste lub grzbieciste. Na szypule kwiatowej występuje para podkwiatków. Kwiaty zebrane są w wyrastające na końcach pędów lub w kątach liści złożone wiechy i grona z kilkukwiatowymi baldachogronami lub baldachami. Działki kielicha w liczbie 5 są wolne lub zrośnięte u nasady. Płatki korony w liczbie 5 mają zwykle paznokieć i brzeg zakończony rzęskami, frędzlami lub ząbkowany. Często górny płatek jest większy i inaczej zabarwiony od pozostałych. Pręciki występują najczęściej w liczbie 10, czasem pojedynczy pręcik bywa większy od pozostałych. Nitki pręcików zrastają się przynajmniej u nasady. Zalążnia jest górna (wpół dolna tylko u Barnebya), trójkomorowa i zwieńczona trzema szyjkami słupka, czasem zrośniętymi w pojedynczy słupek[4].
Owoce
Rozłupnie rozpadające się na trzy części, rzadziej skrzydlaki lub pestkowce[4].

Systematyka

[edytuj | edytuj kod]
Bunchosia argentea
Malpighia glabra
Byrsonima sericea
Hiptage benghalensis
Tetrapterys phlomoides
Tristellateia australasiae

Rodzina siostrzana dla nadwodnikowatych (Elatinaceae), od których oddzieliła się ok. 94 miliony lat temu[4].

Pozycja systematyczna według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)

Rodzina siostrzana dla nadwodnikowatych (Elatinaceae), wchodzi w skład obszernego rzędu malpigiowców (Malpighiales), należącego do kladu różowych w obrębie okrytonasiennych[2].

malpigiowce


Putranjivaceae



Lophopyxidaceae




Caryocaraceae – drzewipestowate




Centroplacaceae




Malpighiaceae – malpigiowate



Elatinaceae – nadwodnikowate






Balanopaceae





Trigoniaceae



Dichapetalaceae





Chrysobalanaceae – złotośliwowate



Euphroniaceae






Wykaz rodzajów[3]
Pozycja w systemach Reveala

James L. Reveal w swym systemie z lat 90. XX wieku zaliczył malipigiowate do rzędu Vochysiales: gromada okrytonasienne (Magnoliophyta Cronquist), podgromada Magnoliophytina Frohne & U. Jensen ex Reveal, klasa Magnoliopsida Brongn., podklasa różowe (Rosidae Takht.), nadrząd Geranianae Thorne ex Reveal, rząd Vochysiales Dumort., podrząd Malpighiineae Engl., rodzina malpigiowate (Malpighiaceae Juss.)[5].

W systemie z 2007 Reveal rodzinę umieścił w rzędzie wilczomleczowców Euphorbiales obejmującym znaczną część malpigiowców w ujęciu APWeb[6].

Przypisy

[edytuj | edytuj kod]
  1. ↑ Michael A. Ruggiero i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS One”, 10 (4), 2015, art. nr e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
  2. ↑ a b Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2009-12-18] (ang.).
  3. ↑ a b Malpighiaceae genera. [w:] Malpighiaceae [on-line]. Univ. of Michigan. [dostęp 2018-12-04].
  4. ↑ a b c d e f g h Maarten J.M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World. Richmond UK, Chicago USA: Kew Publishing, Royal Botanic Gardens, The University of Chicago Press, 2017, s. 317-318. ISBN 978-1-842466346.
  5. ↑ Crescent Bloom: Malpighiaceae. The Compleat Botanica. [dostęp 2009-12-18]. (ang.).
  6. ↑ Reveal J. L.: Classification of extant Vascular Plant Families - An expanded family scheme. 2007. [dostęp 2009-12-18]. (ang.).

Linki zewnętrzne

[edytuj | edytuj kod]
  • W. R. Anderson, C. Anderson i C. C. Davis: Malpighiaceae. 2006–. [dostęp 2009-03-10]. (ang.).
Źródło: „https://pl.wikipedia.org/w/index.php?title=Malpigiowate&oldid=72148919”