Mikołaj Firlej (hetman)
 | |
 Lewart | |
| Rodzina | |
|---|---|
| Data śmierci | 1526 |
| Ojciec | |
| Matka | Jadwiga Osmólska |
| Żona | |
| Dzieci | |
Mikołaj Firlej z Dąbrowicy herbu Lewart (zm. 1526) – kasztelan krakowski od 1520, hetman wielki koronny w latach 1515–1526, wojewoda sandomierski od 1514, wojewoda lubelski w latach 1507–1514[1], hetman zaciężny polski w kampanii 1508 (dowodził oddziałem w sile 5000 żołnierzy)[2], przedstawiciel dyplomatyczny Rzeczypospolitej w Imperium Osmańskim w 1489 i 1502[3].
Życiorys
[edytuj | edytuj kod]Syn Piotra Firleja z Dąbrowicy, pisarza ziemskiego lubelskiego i Jadwigi Osmólskiej herbu Bończa. Jego żoną była Anna Mielecka, a córką Katarzyna Firlej[1].
W 1485 był już dworzaninem króla Kazimierza Jagiellończyka. W 1486 brał udział w wielkim poselstwie do cesarza Fryderyka III[1]. W 1487 towarzyszył królewiczowi Janowi Olbrachtowi w wyprawie przeciwko Tatarom, gdzie odznaczył się w bitwie pod Kopystrzyniem. W 1489 posłował do sułtana Bajazyda II i zawarł z nim dwuletni rozejm. W 1497 wziął udział w nieudanej wyprawie Jana Olbrachta na Bukowinę. Po wyprawie bukowińskiej, mianowany został chorążym krakowskim i starostą lubelskim. W 1499 jako jeden z panów małopolskich podpisał w imieniu Korony Królestwa Polskiego unię krakowsko-wileńską z Wielkim Księstwem Litewskim. W 1502 ponownie wysłany został w poselstwo do Turcji, odnowił rozejm na następne pięć lat, po powrocie został kasztelanem lubelskim. W 1503 posłował na Węgry, w celu pozyskania pomocy w odebraniu Mołdawii Pokucia. Podpisał konstytucję Nihil novi na sejmie w Radomiu w 1505[4]. Podpisał dyplom elekcji Zygmunta I Starego na króla Polski i wielkiego księcia litewskiego[5] na sejmie w Piotrkowie 8 grudnia 1506[6]. Poseł na sejm koronacyjny 1507 roku z województwa lubelskiego[7]. Zygmunt I mianował go w 1507 wojewodą lubelskim. Na gruntach ówczesnej wsi Syrokomla przystąpił do budowy wspaniałego bastjonowego zamku Janowiec (województwo lubelskie) w stylu późnego renesansu. Prace przy wielkiej rezydencji, mającej swym rozmachem przyćmić położony po drugiej stronie Wisły zamek w Kazimierzu, rozpoczęły się w roku 1507 i trwały około 20 lat (niektóre źródła podają datę 1526–37). Budowę dokończył jego syn Piotr Firlej[1].
W czasie wojny litewsko-moskiewskiej 1507–1508 stłumił powstanie Michała Glińskiego. W 1508 przeszedł do działań zaczepnych, pokonując Rosjan w bitwie pod Orszą. 16 października 1514 mianowany został wojewodą sandomierskim, a w 1515 hetmanem wielkim. Towarzyszył królowi w pertraktacjach na zjeździe wiedeńskim. W 1519 brał udział w bitwie pod Sokalem z Tatarami, zakończonej przegraną wojsk polsko-litewskich[1].
W czasie wojny polsko-krzyżackiej 1519–1521 był dowódcą polskiej armii zaciężnej, liczącej 1 950 kawalerii i 1 800 piechoty. 28 maja 1520 rozpoczął oblężenie Królewca, jednak zwinął je w lipcu na wieść o podjęciu przez wielkiego mistrza Albrechta rokowań z królem polskim. Wojska polskie zostały także zagrożone przybyciem odsieczy duńskich wojsk zaciężnych. Wycofał się do Bydgoszczy, gdzie stanął na czele 7 000 oddziału kawalerii szlacheckiej. 28 listopada zdobył Chojnice, jednak decyzją Sejmu jego oddział wkrótce uległ rozwiązaniu[1]. Był sygnatariuszem aktu traktatu krakowskiego w 1525[8].
W 1509 lokował miasto Czemierniki na prawie magdeburskim, gdzie wzniósł też renesansowy zamek[1].
Pochowany w kościele dominikanów w Lublinie[1].
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c d e f g h S. Orgelbranda Encyklopedja Powszechna. Warszawa: Wydawnictwo Towarzystwa Akcyjnego Odlewni Czcionek i Drukarni S. Orgelbranda Synów, XIX i pocz. XX wieku (może wymagać uaktualnienia).
- ↑ Marek Plewczyński, Naczelne dowództwo armii koronnej w latach 1501-1572, w: Studia i Materiały do Historii Wojskowości t. XXXIV, 1992, s. 53.
- ↑ Rocznik Służby Zagranicznej Rzeczypospolitej Polskiej według stanu na 1 kwietnia 1938, Warszawa 1938, s. 139.
- ↑ Volumina Legum, t. I. Petersburg 1859, s. 141.
- ↑ Ludwik Finkel, Elekcya Zygmunta I. Sprawy dynastyi Jagiellońskiej i Unii Polsko-Litewskiej, Kraków 1910, s. 215.
- ↑ Corpus iuris Polonici. Sectionis 1, Privilegia, statuta, constitutiones, edicta, decreta, mandata regnum Polniae spectantia comprehendentis. Vol. 3, Annos 1506-1522 continentis, Kraków 1906, s. 10, 14.
- ↑ Mariusz Lubczyński, Wykazy posłów sejmowych z lat 1507–1512, w: Kwartalnik Historyczny R. 122 nr 3 (2015), s. 516.
- ↑ Codex diplomaticus Regni Poloniae et Magni Ducatus Lituaniae, wydał Maciej Dogiel, t. 4, Wilno 1764, s. 231.
Literatura
[edytuj | edytuj kod]- Adam Boniecki: Herbarz polski: wiadomości historyczno-genealogiczne o rodach szlacheckich. Cz. 1. T. V. Warszawa : Warszawskie Towarzystwo Akcyjne S. Orgelbranda S[yn]ów), 1902, s. 288.
