Onowodek
 Aponogeton madagascariensis | |
| Systematyka[1] | |
| Domena | |
|---|---|
| Królestwo | |
| Klad | |
| Klad | |
| Klasa | |
| Klad | |
| Rząd | |
| Rodzina | onowodkowate |
| Rodzaj | onowodek |
| Nazwa systematyczna | |
| Aponogeton L. f. Suppl. 32. Apr 1782 | |
Onowodek[2], aponogeton[3] (Aponogeton L. f.) – jedyny rodzaj w obrębie monotypowej rodziny onowodkowatych (Aponogetonaceae Planch.) z rzędu żabieńcowców (Alismatales). Do rodzaju należy ok. 50[1]–56[4] gatunków. Są to hydrofity występujące głównie w południowej Afryce, poza tym w południowej i południowo-wschodniej Azji oraz w Australii[5]. Rodzaj pochodzi z Australii, gdzie wyewoluuował i skąd rozprzestrzenił się do Afryki i Azji[6]. Pąki kwiatowe i kwiatostany onowodka dwukłosowego są spożywane jako przysmak w Afryce Południowej i dlatego roślina jest tam powszechnie uprawiana. Szereg gatunków uprawianych jest także w akwariach i stawach jako rośliny ozdobne[4].
Morfologia
[edytuj | edytuj kod]- Pokrój
- Hydrofity zakorzenione na dnie z liści pływającymi na powierzchni wody lub zanurzonymi[2], rzadko wzniesionymi nad powierzchnię[4]. Rośliny z bogatym w skrobię kłączem[4].
- Liście
- Skrętoległe, wyrastają ze szczytu kłącza tworząc rozetę. Na ogół wyraźnie wykształcony jest ogonek liściowy. Blaszka liściowa różnego kształtu, ale zwykle o tępym lub zaokrąglonym wierzchołku i nasadzie. Żyłki podstawowe biegną równoległe (łukowato) od nasady do szczytu liścia i połączone są poprzecznymi żyłkami drugiego rzędu[4].
- Kwiaty
- Niewielkie, zebrane w kłosokształtne kwiatostany (pojedyncze lub zebrane po kilka). Okwiat bywa całkiem zredukowany, ale zwykle składa się z dwóch do 6 drobnych listków[4]. Kwiaty są zwykle obupłciowe i promieniste. Sześć pręcików w dwóch okółkach otacza apokarpijne słupkowie[2]. Słupki są trzy, górne i siedzące[4].
- Owoce
- Mieszek[2] z wygiętym dzióbkiem. Nasiona bez okresu spoczynku – kiełkują natychmiast po uwolnieniu z owocu[4].
Systematyka
[edytuj | edytuj kod]- Pozycja rodziny według APweb (aktualizowany system APG IV z 2016)
Klad okrytonasienne, klad jednoliścienne (monocots), rząd żabieńcowce Alismatales[1].
| żabieńcowce |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
- Aponogeton abyssinicus Hochst. ex A. Rich.
- Aponogeton afroviolaceus Lye
- Aponogeton angustifolius Ait.
- Aponogeton appendiculatus H. Bruggen
- Aponogeton azureus H. Bruggen
- Aponogeton bernerianus (Decne.) Hook.
- Aponogeton boivinianus Baill. ex Jum.
- Aponogeton bogneri H. Bruggen
- Aponogeton bullosus H. Bruggen
- Aponogeton capuronii H. Bruggen
- Aponogeton cordatus H. Bruggen
- Aponogeton crispus Thunb. – onowodek kędzierzawy[11]
- Aponogeton cuneatus S.W.L.Jacobs
- Aponogeton decaryi Jumelle
- Aponogeton desertorum Zeyh. ex A. Spreng.
- Aponogeton dioecus J. Bosser
- Aponogeton distachyos L.f. – onowodek dwukłosowy[2]
- Aponogeton eberhardtii A. Camus
- Aponogeton echinatus Roxburgh
- Aponogeton elongatus F. Muell. ex Benth.
- Aponogeton fotianus J. Raynal
- Aponogeton hexapetalus H. Bruggen
- Aponogeton junceus Lehm.
- Aponogeton lakhonensis A. Camus
- Aponogeton longiplumulosus H. Bruggen
- Aponogeton loriae Martelli
- Aponogeton madagascariensis (Mirb.) H. Bruggen – onowodek okienkowaty[2], o. madagaskarski[11]
- Aponogeton masoalensis Bogner
- Aponogeton natalensis Oliv.
- Aponogeton natans (L.) Engl. & K. Krause
- Aponogeton nudiflorus Peter.
- Aponogeton queenslandicus H. Bruggen
- Aponogeton ranunculiflorus Jacot Guill. & Marais
- Aponogeton rehmannii Oliv.
- Aponogeton rigidifolius H. Bruggen
- Aponogeton robinsonii A. Camus
- Aponogeton stuhlmannii Engl.
- Aponogeton subconjugatus Schumach. & Thonn.
- Aponogeton tenuispicatus H. Bruggen
- Aponogeton tofus S.W.L.Jacobs
- Aponogeton troupinii J. Raynal
- Aponogeton ulvaceus Baker – onowodek olbrzymi[11]
- Aponogeton undulatus Roxb. – onowodek pofałdowany[11]
- Aponogeton vallisnerioides Baker
- Aponogeton viridis Jumelle
- Aponogeton womersleyi H. Bruggen
Przypisy
[edytuj | edytuj kod]- ↑ a b c Peter F. Stevens, Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2016-10-27] (ang.).
- ↑ a b c d e f Alicja i Jerzy Szweykowscy (red.): Słownik botaniczny. Warszawa: Wiedza Powszechna, 2003, s. 599-600. ISBN 83-214-1305-6.
- ↑ Ludmiła Karpowiczowa (red.): Słownik nazw roślin obcego pochodzenia łacińsko-polski i polsko-łaciński. Warszawa: Wydawnictwa Uniwersytetu Warszawskiego, 1973, s. 85.
- ↑ a b c d e f g h Maarten J. M. Christenhusz, Michael F. Fay, Mark W. Chase: Plants of the World: An Illustrated Encyclopedia of Vascular Plants. Richmond, Chicago: Kew Publishing, The University of Chicago Press, 2017, s. 126. ISBN 978-1-84246-634-6.
- ↑ a b Surrey W.L. Jacobs, Donald H. Les, Michael L. Moody, C. Barre Hellquist. Two new species of Aponogeton (Aponogetonaceae), and a key to species from Australia. „Telopea”. 11(2), s. 129-134, 2006. Royal Botanic Gardens and Domain Trust. ISSN 0312-9764. [dostęp 2010-06-22].
- ↑ Donald H. Lesac, Michael L. Moodya, Surrey W. L. Jacobs. Phylogeny and Systematics of Aponogeton (Aponogetonaceae): The Australian Species. „Systematic Botany”. 30(3), s. 503-519, 2005. DOI: 10.1600/0363644054782215. [dostęp 2010-06-22].
- ↑ African Flowering Plants Database: Aponogeton
- ↑ Huxley, A., ed. (1992). New RHS Dictionary of Gardening. Macmillan ISBN 0-333-47494-5.
- ↑ Harry W. E. van Bruggen. Monograph of the genus Aponogeton (Aponogetonaceae). „Bibliotheca botanica”. 33, 137, s. i-viii, 1–76, 1985. Stuttgart: E. Schweizerbart'sche Verlagsbuchhandlung. ISSN 0067-7892. [dostęp 2010-06-22].
- ↑ Mirosław Gromek: Rośliny wodne i akwarystyczne. Warszawa: Agencja Wydawnicza MAKO, 1995, s. 33-51. ISBN 83-86203-14-5.
- ↑ a b c d Jerzy Lewczuk: Domowe akwarium słodkowodne. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1990, s. 135. ISBN 83-09-01309-4.
Identyfikatory zewnętrzne: