Płat Puławskiego

Płat Puławskiego („polskie skrzydło”^[1]) – rodzaj konfiguracji skrzydła samolotu, odmiana skrzydła typu mewa, o charakterystycznym wygięciu w kształcie spłaszczonej litery M w samolotach górnopłatowych, opracowany i opatentowany przez Zygmunta Puławskiego w polskim samolocie myśliwskim PZL P.1 z 1928 roku.

Funkcjonują w literaturze fachowej dwie nazwy na określenie konstrukcji skrzydeł inżyniera Puławskiego. Obecnie rozwiązanie to nazywa się od jego nazwiska „płatem Puławskiego”, chociaż stosuje się również inne nazwy. W grudniu 1930 zagraniczna prasa lotnicza na ekspozycji samolotu PZL P.6 na Międzynarodowym Salonie Lotniczym w Paryżu nazwała konstrukcję „polskim skrzydłem”^[1].

Jednym z problemów w konstruowaniu samolotów było uzyskanie odpowiedniej widoczności z kabiny pilota. Szczególnie było to istotne w przypadku samolotów bojowych, a zwłaszcza myśliwskich, gdzie dobra widoczność we wszystkich kierunkach mogła decydować o dostrzeżeniu przeciwnika i uniknięciu zaskoczenia. Jednym z głównych elementów w samolocie ograniczających widoczność były skrzydła. Zwłaszcza stwarzało to problem w przypadku górnopłatów i dwupłatowców, w których pilot zwykle miał nad sobą płat, zasłaniający mu częściowo widoczność w górnej półsferze. W celu ominięcia tego problemu, konstruktorzy samolotów umieszczali górny płat przed kabiną pilota, zamiast nad nią i obniżali go oraz robili wycięcie nad głową pilota, lecz były to jedynie połowiczne rozwiązania. W średniopłatach i dolnopłatach z kolei płat ograniczał widoczność w dół.

W celu rozwiązania problemu widoczności, Puławski opracował nową koncepcję górnopłatu. Miał on skrzydła umieszczone przed pilotem, nad kadłubem, mniej więcej na wysokości wzroku pilota, które w pobliżu kadłuba były zagięte w dół i łączyły się bezpośrednio z kadłubem. Skrzydła były dodatkowo zwężone i pocienione w miejscu połączenia z kadłubem. W ten sposób, pilot miał bardzo dobrą widoczność bezpośrednio do przodu i w górnej półsferze ponad skrzydłami. W kierunku do przodu w dolnej półsferze pilot miał możliwość obserwacji pod skrzydłami, ograniczoną jedynie w niewielkim stopniu przez skrzydła w miejscu mocowania do kadłuba. Oprócz tego, widoczność w dolnej półsferze ograniczał jedynie kadłub samolotu. Pilot miał nieco ograniczoną widoczność na wysokości jego wzroku na boki w przedniej półsferze, lecz rozmiar tej martwej strefy widoczności zredukowany był do minimum, gdyż widział on skrzydło z jego najcieńszego profilu (rozmiar porównywany obrazowo do słupków szyby przedniej w samochodzie).

Z powodu osłabienia skrzydła przy mocowaniu do kadłuba, istotnym elementem przenoszącym obciążenia były zastrzały, przez co skrzydło musiało mieć największą wytrzymałość w miejscu podparcia zastrzałami^[2]. Dzięki temu skrzydło było też mniej podatne na gięcie, lżejsze i sztywniejsze.

Na taki układ płata Państwowe Zakłady Lotnicze, których Puławski był konstruktorem, uzyskały polski patent nr 13826 z 18 maja 1931 roku^[3].

Układ ten, zastosowany najpierw w prototypowych konstrukcjach myśliwskich z serii „P” zwanych popularnie „Puławszczakami”^[1] – P.1 i P.6, wywołał duże zainteresowanie na świecie na początku lat 30.

Na świecie powstało kilka konstrukcji samolotów, wzorujących się w rozwiązaniu górnego płata na płacie Puławskiego. Przede wszystkim był on stosowany w serii polskich myśliwców PZL P.7, PZL P.11 (podstawowym polskim myśliwcu kampanii wrześniowej) i eksportowym PZL P.24.

Polskie samoloty z płatem Puławskiego:

• PZL P.1, 1929 (rok oblotu)
• PZL P.6, 1930
• PZL P.7, 1930
• PZL P.8, 1931
• PZL P.11, 1931
• PZL P.24, 1933

Zagraniczne samoloty z płatem Puławskiego (niepełna lista):

• Dewoitine D.560(inne języki), 1934 (Francja, nie produkowany)
• Loire 46, 1934 (Francja)
• Aero A-102, 1934 (Czechosłowacja),
• Ikarus IK-2, 1936 (Jugosławia)
• Henschel Hs 121, 1934 (Niemcy, nie produkowany)
• Polikarpow I-153, 1938 (ZSRR)

• usterzenie motylkowe

• A. Glass, T. Kopański, T. Makowski, PZL P.11 – cz. 1–2 Monografie Lotnicze, wyd. AJ-PRESS.
• WitoldW. Szewczyk WitoldW., Samoloty na których walczyli Polacy, Warszawa: Wydawnictwa Komunikacji i Łączności, 1988, s. 58–63, ISBN 83-206-0738-8, OCLC 69283915 .
• Krzysztof Cieślak, Wojciech Gawrych, Andrzej Glass: Samoloty myśliwskie września 1939. Warszawa: Wydaw. Czasopism i Książek Technicznych NOT „Sigma”, 1987, ISBN 83-85001-11-5.
• Andrzej Morgała: Samoloty wojskowe w Polsce: 1924–1939 [T. 2]. Warszawa: Wydawnictwo „Bellona”, 2003, ISBN 83-11-09319-9.
• Andrzej Morgała, Samoloty myśliwskie w lotnictwie polskim, WKiŁ, Warszawa 1979, ISBN 83-206-0025-1.

• Artykuł Sławomira Kasjaniuka. lotniczapolska.pl. [zarchiwizowane z tego adresu (2017-02-11)]. na portalu „Lotnicza Polska”.