Pajęczyna

Zobacz też: inne znaczenia nazwy „Pajęczyna”.

Pajęczyna (sieć pajęcza, sieć łowna^[1]) – struktura przestrzenna wytwarzana przez pająki z nici przędnej, głównie przeznaczona do zdobywania pokarmu.

Pająki zaczęły tworzyć sieci już miliony lat temu^[2], promieniste pajęczyny pojawiły się przeszło 130 mln lat temu^[3]. Pająki potrafią wytwarzać do ośmiu rodzajów nici przędnej o różnym zastosowaniu i funkcjach, co przekłada się na możliwości konstrukcyjne^[2]. Młodociane pająki mogą konstruować nieco inne sieci niż osobniki dorosłe (jest tak np. u Argiope keyserlingi(inne języki))^[4]. Przeciętna promienista sieć powstaje w około 30-45 minut^[4], ale inne rodzaje, np. sieci splątane powstają nawet kilka dni^[5]. Pająki zajmują się swą siecią, naprawiają ją i poddają recyklingowi^[2] – zużyta sieć jest często spożywana^[6][7].

Wiele taksonów pająków nie wytwarza sieci, np. naśladownikowate polują na inne pająki na ich pajęczynach^[3].

Sieci są głównie wykorzystywane do zdobywania pożywienia (przeciętny pająk żywi się jednym owadem dziennie, jednak sieć pozwala uśmiercić znacznie więcej ofiar^[8]). Ewentualne defekty, ofiary, drapieżniki bądź inne pająki znajdujące się w zasięgu sieci są wychwytywane poprzez wibracje pajęczyny^[2]. Sieci pozwalają także na wyłapywanie dźwięków dookoła nich w promieniu kilku metrów niczym anteny, w tym nawet stwierdzenie kierunku, z którego dochodzą (taką umiejętnością dysponuje np. Larinioides sclopetarius)^[9].

Sieci pajęcze cechuje wysoka wytrzymałość i lekkość^[2]. Jakość sieci może zależeć od przyjmowanego pokarmu oraz od temperatury otoczenia^[8]. Sieci z wyraźnym znakiem „X” obecne np. u Argiope minuta(inne języki) mogą zapobiegać atakom ptaków^[10].

Pająki konstruują sieci o różnym stopniu skomplikowania, od najprostszych dwuwymiarowych do złożonych konstrukcji trójwymiarowych^[2]. Rodzaj sieci zależy m.in. od typu ofiary, na którą poluje dany gatunek pająka oraz od docelowej lokalizacji^[4].

Wybrane rodzaje pajęczyn:

• promienista^[1] (ang. orb web^[11]) – ze środkiem (pępkiem)^[1] i odchodzącymi od niego promieniami, typowa dla krzyżakowatych^[12], bywa zaopatrzona w stabilimentum(inne języki)^[13],
• splątana, nieregularna^[1] (ang. cob web^[11]) – sieć złożona przestrzennie, typowa dla omatnikowatych^[12][3][1],
• płachtowata^[1][14] – splątana sieć z poziomą płachtą^[5], typowa dla osnuwikowatych^[12][5],
• lejkowata^[1] – pozioma płachta z tunelem^[5], typowa dla lejkowcowatych^[1] i Atracidae(inne języki)^[12],
• rurowa – typowa dla gryzielowatych^[12] – pająk czatuje na ofiarę wewnątrz utkanej przez siebie rury^[5],
• nora z nićmi sygnalizacyjnymi – typowa dla czyhakowatych(inne języki)^[5],
• pojedyncza nić – typowa dla rodzaju Phoroncidia(inne języki)^[4] i Miagrammopes(inne języki)^[4],
• pajęczyna przenośna – typowa dla rodzaju Deinopis(inne języki)^[12],
• sieć z kulami lepowymi – występuje u pająków bolas (Mastophora(inne języki))^[15],
• wieczko pułapki – typowa dla Ctenizidae(inne języki)^[12],
• trójkątna – występuje u Hyptiotes cavatus(inne języki)^[12],
• dzwon – występuje u topika^[12].

Pajęczyny często można spotkać w siedzibach ludzkich, np. w mieszkaniach, gdzie są uważane za oznakę zaniedbania^[16]. Próbowano zastosować pajęczyny jako budulec tkanin, jednak nić pajęcza jest pięć razy mniej wytrzymała niż włókno jedwabne, a do tego na kilogram takiej tkaniny potrzeba pajęczyn dostarczonych przez 114 tysięcy pająków^[16]. Rozwiązania wykorzystane przez pająki w sieciach znalazły jednak zastosowanie w biomedycynie, inżynierii strukturalnej, elektronice, optyce, sztuce, w tym w muzyce^[2].

Zobacz galerię związaną z tematem: Pajęczyna

Zobacz kolekcję cytatów o pajęczynie w Wikicytatach

• AntonínA. Kůrka AntonínA. i inni, Pavouci České republiky, wyd. 1, Praha: Academia, 2015, ISBN 978-80-200-2384-1, OCLC 907517275 [dostęp 2022-11-03] .
• WładysławW. Strojny WładysławW., Nasze zwierzęta, wyd. 2, Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1986, ISBN 83-09-00045-6, OCLC 749664249 .

• Grafika z różnymi rodzajami sieci pajęczej